سیستم آبیاری موضعی با استفاده از نوار تیپ
با سیستم آبیاری تیپ آشنا شویم
آبیاری تیپ یکی از روش های آبیاری موضعی است که در دو دهه اخیر در کشورهای پیشرفته صنعتی در سطح وسیع، برای واحد های زراعی و باغی مورد استفاده قرار گرفته است و در کشور ما نیز چند سالی است که مورد بهره برداری قرارگرفته و استفاده از آن، رو به گسترش است. تنها تفاوت این روش با آبیاری قطره ای، کاربرد نوارهای تیپ به جای لوله های آبده مرسوم ( ۱۶ میلی متری همراه با قطره چکان های داخل یا روی خط ) بوده و در واقع، این سیستم مشتمل بر ایستگاه پمپاژ و فیلتراسیون و خطوط لوله های اصلی، نیمه اصلی، و مانیفولد ها می باشد. نظر به استفاده رو به گسترش این روش در گلخانه ها و مزارع و باغات استان قم، مطالبی به صورت اجمال، در رابطه با این سیستم نوین آبیاری بیان می شود.
نوار تیپ چیست و چگونه عمل می کند؟
نوار تیپ شامل مجرای اصلی آب، کانال زیگزاگ کناری نوار و یا پلاک بوده و این اجزا یک واحد منسجم را تشکیل می دهد. آب از یک روزنه به داخل پلاک تیپ که برای پایین آوردن فشار خروجی پیش بینی شده، هدایت می شود. این روزنه ها به صورت یک صافی عمل کرده و از ورود ذرات معلق احتمالی به مجرای خروجی جلوگیری می کنند. یعنی در عمل هر نازل به صورت مستقل از یک فیلتر و یک مجرای پایین آورنده فشار برخوردار می یاشد. آب پس از عبور از شیارهای مارپیچ و افت فشار به صورت قطره قطره از مجرای خروجی که به صورت منافذی به فواصل ۱۰، ۲۰ و ۳۰ سانتی متری در طول نوار تعبیه شده اند، خارج گردیده و در پای ریشه گیاه توزیع می گردد.
لوله های تیپ استاندارد از مواد پلاستیکی دارای مواد آنتی اکسیدان ساخته می شوند که در مقابل اشعه ماوراء بنفش نور خورشید، تغییرات دما، پوسیدگی و همچنین مواد شیمیایی متداول در کشاورزی، از مقاومت بالایی برخوردار می باشند و با وجود جداره نازکی که دارند در مقابل کلیه عوامل طبیعی مقاوم بوده و فشار مورد نیاز را به خوبی تحمل می نمایند. نوار تیپ با فشار بین ۳ تا ۱۰ متر کار می کنند که در این صورت هر متر آن می تواند از ۱/۲ الی ۸ لیتر در ساعت آب دهی داشته باشد. قطر داخلی این لوله ها بین ۱۶/۵ تا ۲۰ میلی متر ضخامت دارد که می توانند برای یک فصل زراعی ( یک بار مصرف ) یا چند سال ( ۴ تا ۵ سال ) به کارگیری کرد.
کاربرد نوار تیپ
این لوله ها علاوه بر آبیاری باغات، در گیاهان ردیفی نظیر چغندر قند، ذرت، پنبه، نیشکر، سیب زمینی و غلات به کار می رود. ضمن آن که در آبیاری صیفی جات نیز مصرف می گردد.
مزایای استفاده از نوار تیپ
این روش همانند دیگر روش های آبیاری تحت فشار، در صورت طراحی و اعمال مدیریت بهره برداری صحیح، دارای مزایای بسیار زیادی است که تعدادی از آن ذکر می گردد:
- یکنواختی توزیع آب، امکان یکنواختی رشد بوته ها را فراهم می سازد.
- عملیات زراعی به آسانی صورت می گیرد، چرا که رشد علف های هرز در سطح مزرعه کم شده و وجین کردن آن ها و همچنین خاک دهی بوته ها چه به صورت دستی و چه به صورت مکانیزه، به آسانی امکان پذیر می گردد.
- میزان هدر رفت آب بسیار کم است و این عامل سبب افزایش سطح زیر کشت و در نتیجه افزایش محصول می گردد. طبق تحقیقات به عمل آمده با استفاده از نوارهای تیپ در مزارع پنبه و صیفی، میزان مصرف آب از ۱۴ هزار متر مکعب در هکتار در مزارع سنتی، به ۶ هزار متر مکعب کاهش یافته است.
- این نوارها از خیس کردن ساقه، شاخه و برگ گیاه جلوگیری می کند. این مساله باعث کاهش ابتلا گیاه به بسیاری از آفات گیاهی می شود.
- امکان استفاده در فصول مختلف کشت را فراهم می کند.
- به آسانی نصب شده و به سرعت و راحت قابل پهن و جمع آوری است. این جمع آوری ممکن است به وسیله دست یا ماشین انجام گیرد.
- این نوارها به علت فاصله کم بین خروجی ها، در انواع خاک ها یک نوار پیوسته رطوبت در زیر خاک و در ناحیه ریشه به وجود می آورند.
- این نوارها به علت داشتن نازل های خروجی یکنواخت با آبدهی کم، قابلیت پهن شدن در مسیرهای طولانی را دارد و در نتیجه، موجب کم شدن سرمایه گذاری در خطوط پخش، توزیع و اتصالات می گردد.
- رنگ سیاه نوار از رشد جلبک در داخل نوار، جلوگیری می کند و با توجه به آن که مسیر داخلی در شیار، روکشی از تفلون دارد. تراکم و چسبیدن ذرات به داخل شیار، غیر ممکن می گردد.
طریقه نصب و بستن انتهای لوله های تیپ
لوله های تیپ یک روکش مخصوص دارد که بعد از آن که سر لوله روی بست ابتدایی ( متصل به لوله مانیفولد ) نصب گردید، روی لوله کشیده می شود. باید توجه داشته باشیم که قبل از استفاده از لوله ها، داخل لوله ها را بایستی با فشار مناسب شست و شو دهیم و سپس انتهای لوله را به طریق ذیل ببندیم:
یک تکه کوچک از خود لوله را به طول ۱۰ سانتی متر می بُریم. انتهای لوله را دوبار تا می زنیم و از وسط تاخوردگی، یک تای دیگر می زنیم. قسمت بریده شده را روی قسمت تاخورده می کشیم و بدین ترتیب انتهای لوله بسته می شود. همواره به خاطر داشته باشیم که هر پانزده روز یک بار، انتهای لوله را باز و لوله ها را شست و شو دهیم.
یادآوری بعضی از نکات بهره بردار از این لوله ها
- شست و شوی نوارهای تیپ به علت حرکت ذرات به سمت انتهای نوارها، بایستی به صورت دوره ای انجام شود. فاصله بین دو شست و شو، بستگی به کیفیت آب دارد.
- چنان چه آب از یک منبع رو باز نظیر استخر، کانال و … تامین می شود، همواره با مقداری جلبک و ذرات معلق همراه خواهد بود. در این صورت توصیه می شود یک فیلتر شنی قبل از فیلترهای دیسکی یا توری نصب گردد.
- برای استفاده از سیستم آبیاری با نوار تیپ مانند آبیاری قطره ای، نصب فیلتراسیون مناسب، ضروری است. استفاده از فیلترهای شنی و توری و یا دیسکی از عبور ذرات ریز و معلق در آب جلوگیری نموده و عمر لوله ها را افزایش می دهد. ضمن آن که بازدید های هفتگی و شست و شوی مرتب این فیلترها، از ضروریات بهره برداری می باشد.
- در پایان هر فصل زراعی، همزمان با برداشت محصول، جمع آوری لوله های تیپ الزامی است. با توجه به این نیاز، دستگاه های جمع کن ویژه ای ساخته و طراحی گردیده است. جمع آوری این لوله ها می بایست بعد از آخرین آبیاری و شست و شوی داخل لوله ها انجام گردد تا هر ردیف نوار آبیاری کاملا از هر گل و لای و مواد خارجی چسبناک تمیز شده باشد. معمولا این لوله ها در حلقه های ۱۰۰۰ متری بسته بندی و برای استفاده بعدی در انبار نگهداری می شود.
- سازمان جهاد کشاورزی استان قم
