شناسایی اصول داشت و تکثیر کاکتوس ها

کاکتوس ها گیاهانی هستند که بیش از هزاران سال با آب و هوای نامساعد سازش یافته و در معرض آفتاب داغ، خشکسالی مداوم، سیلاب و باران های شدید رشد کرده اند. آن ها در فصل کوتاه بارندگی، رطوبت را جذب و نگهداری می کنند و به بقا و حیات خود ادامه می دهند. کاکتوس ها به جز گروه پرسکیا بدون برگ هستند. این امر باعث شده است که حداقل تعرق در آن ها صورت گیرد. پوست ضخیم و منفذهای جلدی اندک نیز، باعث کاهش از دست دادن رطوبت می گردد. گیاهی است کم توقع و قابلیت سازگاری با همه گونه آب و هوا را دارد. کاکتوس ها هم به محیط آزاد و هم به محیط گلخانه یا درون خانه سازگای دارند. این گیاه را باید در زمستان از سرمای سخت محفوظ نمود و به آن نباید آب داد.

محیط رشد کاکتوس ها

• اگر میخواهید در پرورش کاکتوس ها و نیز به دست آوردن گل های مرغوب موفق باشید باید کاکتوس ها را در محل مخصوص خودشان قرار دهید.
• روشنایی در رنگ برگ ها و ساقه ها و شکل غنچه های گل تأثیر دارد.
• از این رو، در آفتاب، برگ ها و ساقه ها دارای رنگ تند هستند و گیاه، گل فراوان می دهد.
• در روشنایی بسیار کم، گیاهان بی رنگ اند و گل های کم و پراکنده تولید می نمایند.
• کاکتوس ها را می توانید در درون خانه و هوای آزاد پرورش دهید.

محیط رشد کاکتوس در هوای آزاد:

کشت کاکتوس در محیط آزاد چه به صورت کشت مستقیم در خاک باغچه و چه در گلدان ها، نیاز به هوای گرم و خشک همراه با نور مستقیم خورشید دارد و در زمستان به هوای ملایم نیازمند است.

کشت در گلدان، این امکان را در اختیار شما قرار می دهد که به هنگام بروز سرما به داخل گلخانه یا آپارتمان منتقل نمایید.

محیط رشد کاکتوس در گلخانه یا درون خانه

حرارت: این گیاه، به حد متوسط گرما در فصل بهار تا پاییز و شب های خنک نیاز دارد. هوای زمستان باید خنک باشد ( حدود ۱۰ تا ۱۴ درجه سانتیگراد ).

کاکتوس هایی که تار دارند باید در محلی با دمای حداقل ۱۶ درجه نگهداری شوند. هم چنین، تهویه مناسب از نیازهای کاکتوس است. بهترین درجه حرارت برای کاکتوس ها بین ۱۸ تا ۳۲ درجه سانتیگراد است.

نور: کاکتوس، به نور زیاد ( نزدیک پنجره های شرقی و غربی ) و نور خیلی زیاد ( نزدیک پنجره های جنوبی ) نیاز دارد. به خصوص در زمستان به نور مستقیم خورشید محتاج است.

چرخانیدن گلدان ها به فاصله هر دو هفته یکبار، باعث می شود که گیاه به طور یکنواخت از نور استفاده نماید.

کاکتوس ها در نور کم طراوت و زیبای خود را از دست داده، از گلدهی باز می مانند.

رطوبت: این گیاه، نیاز به اسپری یا آبیاری بارانی برای بالا بردن رطوبت ندارد و رطوبت اندک برای او کافی است.

هوا: این نوع گیاهان نیازمند هوای تازه و خوب هستند. در تابستان بسیار گرم، حتما پنجره ها را به طرف کاکتوس ها باز کنید.

کود مورد مصرف در کاکتوس ها

به خاطر بسپارید که اغلب کاکتوس ها مواد مورد نیاز خود را از خاک به دست می آورند و نیاز زیادی به کوددهی ندارند. فقط در فصل رشد کاکتوس ها، باید برای تقویت آن ها آمادگی داشته باشید. از این رو، هر ۲ ماه یک بار، به هنگام آبیاری با کود مایع تازه آن ها را تغذیه کنید. این کار با رعایت دقیق دستورالعمل بسته بندی کود انجام دهید:

• کود مورد نیاز را با قاشق یا پیمانه در داخل آب پاشی که تا نصف آب دارد بریزید و مخلوط را با چوب بهم زده، سپس آبپاش را پر از آب کنید. آبپاشی را که برای آبیاری کاکتوس انتخاب می کنید باید دارای لوله خروجی بلند و باریک و سوراخ های ریز باشد.
• حال آبیاری را با حوصله و دقت انجام دهید. هنگام کوددهی باید توجه کنید که خاک گلدان خشک نباشد.
• باید سعی کنید لوله آبپاش به اعضای کاکتوس برخورد نکند چون کاکتوس ها دارای ریشه افشان هستند و با کوچکترین تماس و فشار از خاک خارج می شوند.
• همیشه به خاطر بسپارید که کاکتوس های جوان به هیچ وجه نیاز به کوددهی ندارند از این رو، آن ها را جداگانه در ردیف کاکتوس های جوان و تازه کاشته شده قرار دهید و از کوددهی به آن ها خودداری کنید.
• می توانید پای کاکتوس های مسن که پایه مادری هستند، مقدار یک گرم کود سولفات پتاسیم و یک گرم سوپر فسفات حل شده در یک لیتر آب و یا به صورت دانه و خشک در داخل خاک نزدیک لبه گلدان بریزید.

توجه: به خاطر داشته باشید که به کاکتوس ها کود اوره و از ته که همان کود سفید است ندهید.

کاربرد کود حیوانی مایع ( شیرابه کود )، که در اطراف انبار کود حیوانی جمع می شود، در رشد کاکتوس ها بسیار موثر است. برای این کار، چند کیلو کود حیوانی پوسیده را تهیه کنید و در یک سطل بریزید. سپس آن را به کمک چوب، خوب به هم بزنید و پس از ۲۴ ساعت، مقدار یک لیتر محلول را با ۱۰ لیتر آب مخلوط کرده، با محلول فوق آبیاری را انجام دهید.

آبیاری کاکتوس ها

به خاطر داشته باشید که بهترین فصل رشد و فعالیت کاکتوس از بهار تا اواخر تابستان است.

آبیاری یک از حساس ترین مراحل پرورش کاکتوس است که نیاز به دقت و حوصله فراوان دارد. در فصل تابستان که هوا خیلی گرم می شود باید کاکتوس ها را روزانه آبیاری کنید.

• این کار را با آب پاش مخصوص کاکتوس که دارای خروجی دراز و باریک و سوراخ های ریز است انجام دهید و با آب سبک سالم و ولرم و با حوصله و به آرامی به تک تک گلدان ها آب دهید.
• در هر نوبت سعی کنید کاکتوس را سیراب کنید و آبیاری بعدی زمانی انجام می گیرد که سطح خاک گلدان خوب خشک شود.
• آبیاری کاکتوس ها در اول بهار تا تابستان الزامی است. این کار، در فصل پاییز و زمستان فقط برای جلوگیری از چروکیدگی گیاه، آن هم به مقدار اندک صورت می گیرد.
• آب را به طور یکنواخت و آرام در خاک نزدیک لبه گلدان بریزید تا از لبه گلدان خارج نگرد.
• شما باید در فصل زمستان کاکتوس ها را رها کنید و به حال خود بگذارید مثل این که با آن ها قهر کرده باشید.
• آبیاری کاکتوس ها مهم ترین مرحله داشت آن هاست که بستگی به نوع گیاه، نوع گلدان، اندام گیاه و فصل رشد گیاه دارد.
• آبیاری کاکتوس را صبح زود باید انجام داد.
• بهترین روش تعیین مقدار آب لازم برای کاکتوس ها از راه تجربه به دست می آید.
• قانون کلی و عمومی آن است که در هر بار آبیاری، گلدان را آب کام دهید به طوری که تمام خاک خیس شود و حتی قطرات اضافی از ته گلدان خارج گردد.
• کاکتوس ها دوست دارند در بین دو آبیاری مدتی به حالت خشکی بمانند، لذا دقت کنید فاصله زمانی دو آبیاری را اندکی بیشتر در نظر بگیرید.
• به خاطر بسپارید کاکتوس ها را در روزهای آفتابی که هوا خشک است آبیاری کنید و در هوای مرطوب و ابری این کار را انجام ندهید.
• آب ایده آل کاکتوس باید سبک و ولرم باشد نه سنگین و سرد.
• گلدان های بزرگ به مدت چند روز آب را در خود نگه می دارند در حالی که در عرض یک روز خشک می شوند.

توجه: خاک گلدان های پلاستیکی و یا لعابی دیرتر از گلدان های گلی یا سفالی خشک می شود.

PH  خاک کاکتوس

PH خاک این نوع گیاهان بین ۵/۵ تا ۶/۵ می باشد. بعضی از کاکتوس ها مانند مامیلار و استروفیتوم نیاز به خاک آهکی با PH بیش از ۷ دارند.

آفات و امراض

حشرات حمله کننده به کاکتوس معمولا کوچک اند و در محل اتصالات برگ و غنچه و در شیارها قرار دارند. هرچند مدت یک بار کاکتوس را بررسی نمایید تا از سلامت آن ها کاملا مطمئن گردید.

خاک و ترکیبات خاکی

• کاکتوس ها گیاهانی هستند که نیاز به خاک مخصوص خود را دارند.
• خاک کاکتوس باید خوب، سبک، مقوی و کاملا قابل نفوذ باشد. ترکیب خاکی که تهیه می کنید باید شامل ۵۰ درصد مواد آلی و ۵۰ درصد شن درشت باشد.
• هرگز نباید فراموش کنید که به خاک کاکتوس باید به مقدار زیاد خاک برگ، خاک پیت یا ازت یا دیگر مواد معدنی اضافه کنید.
• حال باید چند دستور از ترکیبات خاکی برای گیاهان کاکتوس را آماده کنید. هرکدام را با امکانات موجود، مورد استفاده قرار دهید.

دستور یک:

• یک سطل ماسه درشت و یک سطل خاک برگ پوسیده فراهم کنید.
• یک سطل خاک باغچه از ۱۰ سانتیمتری سطح خاک فراهم کنید.
• اینک، همه ترکیبات را روی هم برزید و خوب مخلوط کنید تا یکنواخت گردد.

دستور دو:

• یک بیل خاک لمونی فراهم کنید.
• یک بیل شن درشت روی خاک لمونی بریزید.
• نصف بیل خرده زغال کوبیده شده روی مخلوط یک و دو اضافه کنید و خوب مخلوط نمایید.

دستور سه:

• دو قسمت خاک پیت + دو قسمت خاک باغچه + دو قسمت ماسه درشت + یک قسمت خرده های زغال چوب.
• ترکیب آماده را روی هم ریخته و خوب مخلوط کنید.

دستور چهار

دو بیل خاک برگ پوسیده + دو بیل ماسه درشت + یک بیل پوست خردشده کاج را در داخل فرغون ریخته، سپس با بیلچه یا دو دست، مخلوط را خوب به هم بزنید تا ترکیب یکنواخت حاصل شود.

تکثیر یا ازدیاد کاکتوس ها

کاکتوس ها را می توانید از طرق بذر، قلمه، پاجوش، تنه جوش، و پیوند، بسته به نوع هر گیاه، تکثیر نمایید.

از طریق بذر

• بذر را در بهار یا اوایل تابستان کشت نمایید.
• یکی از فرمول های خاک را آموخته اید، آماده و خوب مخلوط کنید.
• خاک را در گلدان بریزید و قدری سطح آن را فشار دهید.
• بذر دشت را می توانید با دست داخل خاک بکارید ولی بذر ریز را با دقت و با فاصله، روی خاک مرطوب بپاشید.

• عمق کاشت هر بذر دو برابر قطر آن می باشد.
• روی بذور ریز را با یک لایه نازک ماسه بپوشانید.
• حال روی بذر کاشته شده را با اسپری یا مهپاش آبیاری کنید.

• شدت و فشار آب نباید زیاد باشد.
• درجه حرارت آب باید در حد ولرم باشد.
• گلدان حاوی بذر را در یک محیط گرم و روشن، دور از نور مستقیم خورشید، قرار دهید.
• روی گلدان را با یک شیشه یا پلاستیک بپوشانید. این عمل باعث ایجاد هوای مرطوب و در نتیجه گرم و مرطوب نگاه داشتن خاک برای جوانه زدن می گردد.

• هر وقت زیر پوشش، بخار آب جمع گردید برای ورود هوای تمیز به داخل آن، سرپوش را به مدت چند دقیقه بردارید.

• جوانه زدن بذر به عوامل زیادی بستگی دارد از قبیل درجه حرارت، رطوبت خاک و آب و هوا
• بذرها، بسته به نوعشان در مدت زمان های متفاوت جوانه می زنند.
• جوانه زدن بعضی کاکتوس ها تا یکسال طول می کشد.
• وقتی بذر سبز شد و به حدود نیم سانتیمتر رسید شما می توانید یک تکه چوب زیر شیشه قرار دهید تا قدری فاصله بین گلدان و شیشه برای ورود هوا به گیاه ایجاد شود.
• حال با یک چوب نشاء، گیاه سبز شده را با دقت درآورید و در گلدان های آماده شده و تمیز بکارید.
• سپس با دو انگشت دو طرف بوته را فشار دهید و یا با کف قاشق این عمل را انجام دهید تا تیغ های کاکتوس به دستتان فرو نرود.

ازدیاد از طریق قلمه ساقه

• فصل قلمه زدن، بهار و تابستان است.
• برای این کار، دستکش را به دست کنید و یک قلمه از کاکتوس بگیرید.
• توجه کنید اگر قلمه رسیده باشد با حرکت دادن آن در جهات مختلف، به راحتی جدا می شود.
• قلمه های جدا شده را چند روزی در مکانی دور از نور مستقیم خورشید قرار دهید تا محل جدا شده آن قدری خشک شود.
• توجه داشته باشید بعضی از کاکتوس ها تیغ های بسیار ریزی دارند که خیلی سریع وارد دشت شما می شوند و خارج کردن آن بسیار مشکل است. برای جلوگیری از این آسیب، حتما از دستکش استفاده نمایید.

• اینک، بستر خاک قلمه را آماده کنید.
• قلمه را محکم و راست در خاک گلدان بکارید.
• پس از چند روز آن را آبیاری کنید.
• قلمه ها را عمیق نکارید چرا که ممکن است در هنگام آبیاری پوسیده شوند. اگر قلمه ها بزرگ هستند پس از کاشت اطراف آن را سنگ ریزه ریخته، تا باعث محکم شدن قلمه در خاک گردد.
• پس از کاشتن، انگشتانتان را در اطراف قلمه قدری فشار دهید.
• گلدان را در سایه، دور از جریان باد قرار دهید.
• قلمه ها، پس از ۳ تا ۴ ماه ریشه دار می شوند.

ازدیاد به وسیله پاجوش

• پاجوش های ریشه دار موجود در کنار شاخه اصلی را به آرامی، به گونه ای که تیغ ها به دستتان آسیب نرساند، جدا کنید.
• سپس آن ها را چون ریشه دارند در خاک مخصوص کاکتوس بکارید.
• پس از چند روز دیگر آبیاری را انجام دهید.

• ساقه های جدا شده را می توانید در خاک مخصوص کاکتوس که درصد ماسه آن ها بیشتر باشد بکارید.

• پس از چند روزی آبیاری کنید و گلدان را در سایه قرار دهید.

ازدیاد به وسیله پیوند:

• برخی از کاکتوس ها را می توانید از طریق پیوند، تکثیر و اصلاح نمایید.
• بهترین موقع پیوند زدن در فصل رشد ( بهار و تابستان ) می باشد. پس از عمل پیوند، بسته به نوع گیاه در عرض چند ماه کاکتوس های پیوندی رشد خود را شروع می کنند.
• کاکتوس ها را در هر سن و سالی می توان پیوند کرد ولی بهتر است پیوندک از کاکتوس های جوان یک یا دو ساله باشد.
• برای بهبود جنس کاکتوس ها، می توان از گونه های کم رشد به روی پایه های سریع الرشد پیوند کرد.
• پایه و پیوندک باید دارای قطر یکسان باشند یا حداقل دایره بافت های هادی آن ها هم قطر باشد.
• چون کاکتوس ها همگی از یک تیره گیاهی هستند غالبا می توان گونه های مختلف رابه هم پیوند زد. برش ها باید کاملا تازه باشد و عمل کردن بریدن با ابزاری تیز و برنده انجام گیرد.
• وقتی پیوندک را بر روی پایه قرار دهید باید کمی به نرمی و ملایمت روی هم ساییده شوند تا اگر بین آن ها هوایی وجود دارد خارج گردد.
• معمولا پایه را باید از کاکتوس هایی انتخاب کنید که بر روی ریشه خود زندگی طولانی دارند مانند سرئوس ها و پرسکیا.
• پس از انجام عمل پیوند باید گلدان را در محل گرم و خشک و در سایه قرار دهید.

پیوند نیمانیم یا اریبی یا کناری:

• در این طریق، پایه و پیوندک را به صورت اریب برش دهید.

• سپس دو قطعه را با نخ یا تیغ کاکتوس محکم کنید.
• پایه های باریک و طویل را می توانید از این طریق پیوند بزنید.

پیوند شکافی:

• پس از انتخاب پایه و پیوندک، با کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن ها اقدام کنید.
• حال یک چاقوی تیز و ضد عفونی شده را آماده کنید. با چاقو در وسط پایه، شکافی به شکل عدد ۷ و به عمق یک تا سه سانتیمتر ایجاد کنید.
• پیوندک اتخاب شده را از دو طرف محل قطع شده برش مورب دهید.

• پیوندک آماده شده را در داخل شکاف قرار دهید و با نخ یا تیغ کاکتوس، دو قسمت را به هم وصل کنید تا محکم شود.
• برای کاکتوس های اوپونتیا پیوند به صورت شکافی به کار گرفته می شود. کافی است یک برش در بالای نقطه آرئول ایجاد کنید و پیوندک را در داخل شکاف آن جای دهید.

• با تیغ کاکتوس آن ها را به هم محکم نمایید.

پیوند سطحی :

این پیوند، برای پایه های مدوّر، بهترین نوع پیوند محسوب می شود و یکی از آسان ترین نوع پیوندهاست.

• در تماس پایه و پیوندک آوندها باید دقیقا در امتداد هم قرار گیرند.
• پس از انتخاب پایه با چاقوی تیز و ضد عفونی شده، یک برش افقی روی آن بزنید.
• البته برای اینکه پایه حرکت نکند لازم است یک تکه چوب یا تخته، در هنگام برش در پشت کاکتوس قرار گیرد تا فشار چاقو باعث کندشدن گیاه نشود.

• چون کاکتوس ها دارای پوست خارجی سخت و چسبناک هستند لبه های هر دو پایه و پیوندک را به منظور جلوگیری از انقباض و چروک شدن به طور اریب ببرید.

• دو سطح بریده شده ی مسطح را روی هم قرار دهید و قدری فشار دهید تا هوای بین آنها خارج گردد.
• باید توجه کنید سطح صاف پایه و پیوندک باید مساوی باشد تا خوب به هم وصل گردد.

• برای اینکه دو سطح مورد نظر، محکم به هم وصل شود، باید وزنه هایی روی پیوندک آویزان نمایید تا فشار آن پایه و پیوندک را به هم محکم نماید.

نکته : قبل از پیوند زدن از دستکش استفاده کنید. چاقوها را به خوبی با الکل یا حرارت، ضدعفونی کنید.

پس از پیوند، آن ها را در سایه و دور از مسیر وزش باد قرار دهید.

قبل از پیوند زدن، گرد و غبار را زا روی کاکتوس ها تمیز کنید.

زمان و فصل ازدیاد

• بهترین زمان ازدیاد کاکتوس ها در فصل رشد و فعالیت آن ها، بهار و تابستان است.
• خرداد ماه تا مهر ماه که کاکتوس ها دارای شیره گیاهی کافی برای پیوند و اتصال می باشند مناسب ترین وقت انجام پیوند است.

تعویض خاک گلدان و خاک کاکتوس ها

• تعویض گلدان و خاک کاکتوس های جوان را سالانه انجام دهید.
• گلدان و خاک کاکتوس های مسن را هر چند سال یکبار تعویض کنید.

تعویض گلدان را در بهار و طبق دستور زیر انجام دهید:

• قبل از استفاده از ظروف کهنه باید آن ها را کاملا تمیز و شستشو نمایید.
• حدود چند سانتی متر از کف گلدان را با خرده های گلدان شکسته، پر کنید.
• سپس مقداری شن درشت را روی سفال های شکسته بریزید.
• روی شن را حدود یک تا دو سانتی متر خرده های زغال بریزید.
• نهایتا روی زغال مقداری خاک مخصوص کاکتوس بریزید.

• تعویض گلدان کاکتوس ها به دلیل ویژگی های خاص این گیاه، باید از دقت کامل در بیرون آوردن و کاشتن آن برخوردار باشد.
• برای بیرون آوردن کاکتوس و کاشت  آن حتما از دستکش یا روزنامه و پارچه تا کرده استفاده کنید تا از آسیب تیغ ها در امان باشید.
• برای خارج کردن کاکتوس از گلدان لازم است آن را وارونه در دست قرار دهید.
• حال به آرامی گلدان را به لبه میز بزنید تا کاکتوس با خاک خارج شود.

• پس از بیرون آوردن کاکتوس از گلدان اولیه، آن را وسط گلدان دیگری که حداقل یک سانتی متر بزرگتر است بکارید.

• کاکتوس ها نیازمند خاک سبک و نفوذپذیر هستند.
• خاک مخصوص کاکتوس را به آرامی در اطراف گیاه بریزید، بدون آنکه کاکتوس از وسط گلدان جا به جا کرد.

• وقتی اطراف کاکتوس را با خاک پر کردید، با یک چوب خاک را فشار دهید تا ذرات خاک به خوبی در اطراف بوته جای بگیرد بدون آنکه ریشه های افشان و ظریف آن پاره شود.

• سپس با پشت قاشق، خاک را به آرامی فشار دهید تا گیاه در جای خود محکم شود.

• پس از کاشت، گلدان را ۳ تا ۴ روز در جای روشن و غیر آفتابی قرار دهید.
• پس از این مدت، آن را آبیاری کنید و آبیاری بعدی را زمانی انجام دهید که خاک سطح گلدان خوب خشک شده باشد.
• برای زیبایی و حفظ رطوبت خاک سنگریزه های رنگی را می توانید در اطراف گیاه روی خاک بریزید و گیاه را تزیین کنید.