عیوب انکساری، شایع‌ترین اختلال‌های چشمی
برخلاف تصور خیلی‌ها، ماهیچه‌های چشم انسان فعال‌ترین ماهیچه‌های بدن هستند. چشم‌ها حدود دو میلیون واحد فعال کاری دارند و از توانایی پردازش حدود ٣۶ هزار واحد اطلاعاتی در هر ساعت برخوردارند.
فراموش نکنید حتی زمانی که در خواب هستید چشم‌هایتان در زیر پلک‌ها در حال فعالیت و حرکت هستند. اگر نگاهی به سیر تکاملی چشم در موجودات زنده داشته باشیم متوجه تفاوت‌های جالبی در ساختار و عملکرد چشم در انسان‌ها و سایر جانداران می‌شویم. به عنوان نمونه فاصله چشم در انسان در مقایسه با حیوانات دیگر کمتر است که این ویژگی سبب دید دوچشمی و درک کامل عمق توسط چشم انسان می‌شود. اگرچه همین موضوع سبب می‌شود توانایی دید محیطی ما کمتر شود.
ساختار آناتومی چشم
کره‌های دو چشم توسط یک مایع ویژه حفاظت می‌شوند که در داخل و خارج آن‌ها جریان دارد. بدون این مایع، چشم‌ها درست مثل یک توپ فوتبال بدون باد، جمع می‌شوند. این مایع از طریق یک ساختار مشبک فیلتر و تسویه می‌شود. در پشت کره‌های چشم نیز مقادیری بافت چربی وجود دارد که آن‌ها را به سمت جلو هل می‌دهد و ثابت نگه می‌دارند. برای اینکه تصویری را ببینیم چشم باید اطلاعات بینایی را از محیط اطراف بگیرد و پس از عبور از بخش‌های مختلف به عصب بینایی در بخش خلفی خود برساند. سپس این اطلاعات از طریق اعصاب بینایی به مغز می‌رسند و در آنجا مورد پردازش قرار می‌گیرند. محرک‌های نوری در مرحله اول از قرنیه یعنی بخش خارجی چشم وارد می‌شوند و پس از آن به عنبیه یا همان بخش رنگدانه‌دار چشم می‌رسند. در مرحله بعد نیز با عبور از عدسی منجر به تشکیل تصویر روی پرده شبکیه در ناحیه خلفی کره چشم می‌شوند.
هرگاه عمل شکست نور توسط قرنیه و عدسی و تشکیل تصویر روی شبکیه دچار اختلال شود چشم به یکی از انواع عیب‌های انکساری دچار می‌شود که تحت عناوین نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم نامیده می‌شوند.
جالب است بدانید مکانیسم انحراف و شکست نور در سایر موجودات زنده تا حد زیادی با انسان تفاوت دارد و این موضوع ارتباطی مستقیم با نیازهای بینایی آن‌ها دارد. مثلاً مگس‌ها در ساختار قرنیه خود تعداد زیادی صفحه نوری مجزا دارند که هرکدام به صورت مستقل نور را متمرکز می‌کنند. این کار سبب می‌شود این حشرات، دیدی بسیار وسیع و پانورامایی از محیط اطراف به دست آورند. اگرچه این دید مانند تصویر به دست آمده از چشم انسان شفاف و دارای عمق نیست، اما به این حشره کمک می‌کند تا بتواند تمامی جهات اطراف خود را مد نظر داشته باشد و در مواقع خطر فرار کند. یک قانون کلی در چشم جانداران مختلف این است که جانداران شکارچی دارای دید دوچشمی، جهت تمرکز و فوکوس روی شکار و جانداران شکارشونده دارای دید محیطی برای تشخیص به موقع خطر و فرار از مهلکه هستند.
عیوب انکساری چشم
چشم سالم، یک کره کامل و بدون نقص است که در آن قرنیه و عدسی به خوبی نور ورودی را متمرکز می‌کند و منجر به تشکیل تصویر شفاف روی شبکیه می‌شوند.
هرگاه عمل شکست نور توسط قرنیه و عدسی و تشکیل تصویر روی شبکیه دچار اختلال شود چشم به یکی از انواع عیب‌های انکساری دچار می‌شود که تحت عناوین نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم نامیده می‌شوند. در افراد نزدیک‌بین طول محور چشم یعنی فاصله میان قرنیه در جلو و شبکیه در عقب آن از حد طبیعی بیشتر است و این باعث می‌شود تصویر به جای افتادن روی پرده شبکیه در جلوی آن تشکیل شود. در افراد دوربین نیز عکس این حالت حاکم است و به علت اینکه فاصله قرنیه تا شبکیه کوتاه‌تر از حد طبیعی است تصویر در پشت پرده شبکیه تشکیل می‌شود. در حالت آستیگماتیسم نیز به علت انحنای ناموزون قرنیه تصویر اشیا تار به نظر می‌رسد.
ماهیت اختراع و عملکرد شیشه‌های عینک و نسل جدیدتر آن‌ها یعنی لنزهای تماسی نیز برای اصلاح این عیب‌ها بوده است. تا همین چند دهه قبل تنها روش اصلاح عیوب انکساری چشم استفاده از عینک و لنزهای تماسی بود. معروف است که نرو (Nero) امپراتور روم باستان برای مشاهده دقیق جنگ میان گلادیاتورها از یک تکه زمرد شفاف استفاده می‌کرد. با این اوصاف شاید بتوان آن تکه زمرد را اولین عینک ابداع‌شده توسط بشر به حساب آورد.
عینک و لنز سبب درمان عیوب انکساری نشده است و تنها به اصلاح این عیوب کمک می‌کنند. علاوه بر این استفاده از آن‌ها در بسیاری از موارد منجر به ایجاد محدودیت‌ها و دشواری‌هایی بسته به وضعیت زندگی فرد خواهد شد.
این ابزارها با قرار گرفتن در مسیر نور و ایجاد شکست و انحراف متناسب با عیب چشم، منجر به تشکیل تصویر در ناحیه درست یعنی روی پرده شبکیه می‌شوند. اما همانطور که قبلاً هم گفتیم عینک و لنز سبب درمان عیوب انکساری نشده است و تنها به اصلاح این عیوب کمک می‌کنند. علاوه بر این استفاده از آن‌ها در بسیاری از موارد منجر به ایجاد محدودیت‌ها و دشواری‌هایی بسته به وضعیت زندگی فرد خواهد شد. نمونه ساده این محدودیت‌ها در هنگام انجام ورزش‌هایی مانند شنا پدیدار می‌شود که فرد امکان استفاده از عینک را ندارد و دچار مشکل بینایی می‌شود.
مجموعه این عوامل، پزشکان را بر آن داشت تا به دنبال راه حلی مناسب و دائمی برای اصلاح عیوب انکساری چشم باشند. نتیجه تلاش‌ها منجر به ابداع روش استفاده از اشعه لیزر برای درمان دائمی عیوب انکساری چشم شد. روشی بسیار موثر و کم‌خطر که انقلابی بزرگ در چشم‌پزشکی ایجاد کرده است.
درمان عیوب انکساری توسط لیزر
اولین‌بار در سال ١٩۶٣ میلادی بود که بشر به کاربرد اشعه لیزر در درمان بیماری‌های چشم پی برد و از آن زمان هرساله تغییرات و پیشرفت‌های زیادی در این رشته حاصل شده است.
در حال حاضر بسته به ویژگی‌های فرد مورد نظر و شرایط مختلف جسمانی او از روش‌های مختلفی برای درمان عیوب انکساری با استفاده از اشعه لیزر استفاده می‌شود، اما ماهیت کلی تمامی این روش‌ها به این صورت است که ابتدا لایه بیرونی قرنیه یا بخشی از آن کنار زده شده یا برداشته می‌شود. سپس با استفاده از اشعه لیزر و با توجه به عیب چشم و شدت آن، تغییراتی در انحنای قرنیه در جهت اصلاح عیب ایجاد می‌شود و سپس بخش برداشته شده با استفاده از روش‌های مختلف بازگردانده شده و ترمیم می‌شود.
مدت زمان لازم برای این عمل بسیار کوتاه یعنی چیزی حدود ده دقیقه است. ضمناً نیاز به استراحت خاصی ندارد و بیمار پس از ٢۴ ساعت و تنها با رعایت یک سری نکات ساده می‌تواند به زندگی عادی خود برگردد. اگرچه در اغلب موارد این عمل با موفقیت توأم می‌شود و نیاز بیمار را به صورت کلی به استفاده از عینک و لنز مرتفع می‌کند، اما باید در نظر داشته باشید همانند همه اعمال جراحی این عمل نیز با درصدی از احتمال عدم موفقیت روبه‌رو است که با میزان مهارت پزشک، دستگاه‌های مورد استفاده و البته شرایط ویژه بیمار در ارتباط است.
