درمان نابینایی در موش‌ها با استفاده از بُن یاخته‌ها
دانشمندان می‌گویند توانسته‌اند به کمک کِشت سلول‌های بنیادی نابینایی تعدادی موشِ آزمایشگاهی را درمان کنند.
در همین ارتباط خبرگزاری فرانسه از انجام آزمایشی جدید خبر داده که «پیشرفتی حائز اهمیت در درمان اختلال شبکیه چشم» توصیف شده است.
بر اساس این گزارش، دانشمندان بریتانیایی با بهره‌گیری از سلول‌های بنیادی، یعنی همان بُن یاخته‌های جوان و قابل کار در بافت‌ها و دستگاه‌های مختلف که از جنین موش‌ها گرفته شده بودند، موفق شدند محیطی را برای کشت سلول‌های دریافت کننده نور آماده کنند. به این ترتیب، بُن یاخته‌ها پس از طی مرحله کِشت به سلول‌های نارس دریافت کننده نور در شبکیه تبدیل شدند.
در مرحله بعد حدود ۲۰۰ هزار سلول گیرنده نور- که به شیوه بالا پرورش یافتند- به درون شبکیه موش‌های نابینا تزریق شدند، روشی که به زودی جواب داد و پژوهشگران جذب تدریجی این یاخته‌های نورس را در میان دیگر سلول‌های بافت فوق مشاهده کردند که در نتیجه موجب بازیابی بینایی موش‌ها شد.
گروه پژوهشگران برای اطمینان از بازگشت قوه بینایی موش‌ها، این جوندگان کوچک را در مارپیچ‌هایی آبی قرار داده و با بررسی واکنش آنها به نور، بینایی این موجودات را مورد سنجش قرار دادند.
شورای تحقیقات پزشکی بریتانیا نیز بر پایه یافته‌های آزمایش یاد شده در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد که سلول‌های بنیادی «می‌توانند در آینده به عنوان منبعی نامحدود برای درمان نارسایی‌های سلول‌های دریافت کننده نور و روشی برای درمان نابینایی در انسان‌ها در عمل‌های پیوند شبکیه به کار گرفته شوند.»
نارسایی گیرنده‌های نور دلیل بروز برخی عوارض تحلیل چشمی از قبیل «رتینیت پیگمنتوزا» و «تباهی لکه زرد ناشی از کهولت سن» شناخته می‌شوند.
از آنجایی که دانشمندان امیدوارند به زودی بتوان سلول‌های بنیادی را به عنوان جایگزین بافت‌های آسیب دیده ناشی از بیماری یا حوادث مختلف کِشت داد و پیوند زد، میزان علاقه و سرمایه گذاری در این بخش به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
اما به رغم افزایش اقبال به روش کِشت بُن یاخته، موانع بزرگی همچنان بر سر راه استفاده عُمده از شیوه یاد شده وجود دارد. یکی از این موارد تبدیل ماهیت سلول‌های بنیادی و هدایت آنها به پذیرش پرورش کنترل یافته و تبدیل شدن به یاخته‌های ویژه بافت‌های مختلف است، شرایطی که در صورت عدم تحقق آن، سلول‌ها سرطانی شده و بی‌استفاده خواهند ماند. رابین علی، یکی از محققان موسسه چشم پزشکی دانشگاه کالج لندن و بیمارستان تخصصی چشم «مورفیلدز» می‌گوید در واقع اهمیت آزمایش اخیر در بازگشت بینایی به موش‌ها نیز از همین جهت بوده است.
آقای علی و تیم او پیش از این دریافته بودند که بازگشت بینایی در موش‌ها از طریق پیوند گیرنده‌های نوری – موسوم به یاخته‌های استوانه‌ای – دریافتی از جوندگان سالم امکان پذیر است.
اما پژوهش جدید از آن جهت متمایز از نمونه‌های مشابه پیش از خود است که تمامی سلول‌های پیوندی به کار گرفته شده در آن در محیط آزمایشگاه کِشت داده شده و از دیگر حیوانات گرفته نشده است.
در این آزمایش از روشی جدید- که نخستین بار در کشور ژاپن ابداع شد- استفاده گردید که شکل شبکیه را بازسازی می‌کند.
رابین علی توضیح می‌دهد که «در سال‌های اخیر، دانشمندان توانایی خوبی در کار با سلول‌های بنیادی و هدایت آنها به تبدیل شدن به انواع مختلف بافت‌ها و یاخته‌های بزرگسالان کسب کرده‌اند».
وی در ادامه می‌افزاید: «اما تا به امروز بازسازی ساختار پیچیده شبکیه چشم در محیط آزمایشگاهی بسیار دشوار بود. احتمال دارد یکی از دلایل ناکامی پیشین ما در این فرایند استفاده از نوع کشت سلولی نامناسب بوده که توانایی شبیه سازی رشد سلولی طبیعی درون جنینی را نداشته است.»
این دانشمند در ادامه توضیحات خود تاکید کرد که «گام بعدیِ ما بهبود شیوه کنونی و استفاده از سلول‌های انسانی است که از آن طریق بتوانیم به زودی آزمایش‌های بالینی خود را آغاز نماییم».
جزئیات یافته‌های آزمایش اخیر در نشریه «نیچر بیوتکنولوژی» به چاپ خواهد رسید.
در تحولی مرتبط، ماه گذشته نیز برای نخستین بار مقام‌های رسمی کشور ژاپن مجوز آزمایش‌های بالینی و کِشت سلول‌های دریافتی از بدن انسان‌های بیمار را صادر کردند.
