رمزگشایی رؤیا با اسکن مغز
گروهی دانشمند عصب شناس ژاپنی در تلاشند با استفاده از فن آوری اسکن مغزی افراد در لحظات خواب دیدن کلید رمزگشایی رؤیای آدمی را کشف کنند.
یوکیاسو کامیتانی و تیم همکارانش با بهره گیری از روش تصویرسازی تشدید مغناطیسی کارکردی (اف ام آر آی)، مغز سه انسان را در حال خواب اسکن کرده و در همین حال از امواج مغز این افراد نوار مغزی (ای ای جی) گرفته اند.
این پژوهشگران هر زمان که در نوار مغزی افراد تحت آزمایش نشانه ای از نخستین مراحل خواب دیدن را مشاهده می کردند آنها را بیدار کرده و از ایشان می پرسیدند که چند لحظه پیش چه چیزی را در رؤیا دیده اند و سپس به آنها اجازه می دادند مجدد بخوابند. این عمل برای هر داوطلب در بازه های زمانی سه ساعته، بین ۷ تا ۱۰ بار در روزهای مختلف، تکرار شد. در نهایت محققان به طور متوسط در مجموع ۲۰۰ رؤیا از هر داوطلب را ثبت کردند.
به ظاهر بیشتر خواب های ثبت شده در قالب این آزمایش، بازتاب دهنده تجربیات روزمره افراد بوده است. یک داوطلب می گفت: «خواب دیدم که در یک نانوایی هستم. یک قرص نان برداشتم… بعدش از نانوایی آمدم بیرون و وارد خیابان شدم، یک نفر را دیدم که داشت عکاسی می کرد،» دیگری گزارش می داد: «یک تندیس برنزی بزرگ دیدم…روی یک تپه کوچک بود و پایین تپه چندین خانه بود، خیابان بود با درخت.» بعضی از رؤیاها نیز عجیب و غریب بوده و ملاقات با یک ستاره سینما یا حضور در استودیوی فیلمبرداری را شامل می شده است.
کامیتانی و همکارانش با استفاده از یک پایگاه داده های زبانی به نام «وُرد نِت»، واژه های کلیدی گزارش های کلامی داوطلبان را استخراج و در ۲۰ گروه (خودرو، مذکر، مؤنث، رایانه و …) طبقه بندی کردند. این گروه ها بر اساس بسامد تکرار این موارد در خواب های گزارش شده تعیین شدند. در مرحله بعد، دانشمندان تصاویری از هر گروه تهیه کرده و با نشان دادن آن ها به داوطلبان، در حین تماشای این تصاویر مغز این افراد را باری دیگر اسکن کردند.
مقایسه عملکرد مغز اشخاص در هنگام دیدن یک تصویر و متناظر آن در زمان خواب دیدن آن تصویر، شیوه اصلی رمزگشایی رؤیا توسط پژوهشگران ژاپنی بود.
بدین ترتیب در سال ۲۰۰۸، یوکیاسو کامیتانی و همکارانش اعلام کردند که توانسته اند با موفقیت تصاویر دیداری متناظر فعالیت بخش های «وی ۱»، «وی ۲» و «وی ۳» مغز را رمزگشایی و بازسازی کنند . این دانشمندان می گویند در عین حال به کشف دیگری نیز نایل آمده و با بررسی فعالیت مناطق عالی قشر مغز به طور دقیق محتوای رؤیای افراد را پیش بینی کرده اند.
کامیتانی می گوید: «ما مُدلی ساخته ایم که به کمک آن می توان پیش بینی کرد که کدام گروه طبقه بندی مان در خواب شخص وجود داشته، علاوه بر این، برای مثال، از طریق بررسی فعالیت مغز شخص در نُه ثانیه قبل از بیدار شدنش توانسته ایم با دقت ۷۵-۸۰ درصدی بگوییم که آیا یک انسان در رؤیای شخص وجود داشته یا خیر.»
این دانشمند عصب شناس در ادامه توضیح می دهد که آزمایش های انجام شده ساختار تصویری رؤیای داوطلبان را مورد بررسی قرار نداده است: «مسأله معنای این رؤیاها بوده، اما هنوز فکر می کنم که امکان دارد بتوانیم ویژگی های ساختاری -از قبیل شکل و کنتراست – را از خواب شخص استخراج کنیم، همانطور که در ۲۰۰۸ هم چنین کاری را انجام دادیم.»
نتایج این پژوهش در جریان نشست سالیانه انجمن رشته عصب شناسی در ماه اکتبر گذشته در ایالت نیو اورلئان آمریکا ارائه شد و هم اینک در نشریه علمی «ساینس» نیز به چاپ رسیده است. نویسندگان این مقاله مدعی شده اند که دو پدیده «رؤیا دیدن» و «دریافت بصری»، تظاهرات عصبی مشابهی را در مناطق دیداری عالی مغز ایجاد می کنند.
کامیتانی تأکید می کند: «به دلیل دقت بالای رمزگشایی رؤیا در چند ده ثانیه پیش از بیدار شدن، می توان نتیجه گرفت که به یاد آوردن رؤیاهای فرد به حافظه کوتاه مدت وی بستگی دارد.»
هم اینک، کامیتانی و اعضای تیم همکاران وی می کوشند داده هایی مشابه درباره مرحله حرکت سریع چشم در خواب (آر ای ام) جمع آوری کنند. آزمایشی که نسبت به فاز قبلی دشوارتر می نماید، چرا که «باید دست کم یک ساعتی صبر کنیم تا سوژه به خواب برود تا به این مرحله از خواب عمیق برسد.» این عصب شناس ژاپنی در نهایت تصریح می کند که «شخصاً هیچ نظریه محبوبی درباره کارکرد رؤیاها ندارم، اما [اطمینان دارم که] دانستن بیشتر درباره محتوای رؤیا و چگونگی ارتباط این محتوا با فعالیت مغز می تواند ما را در درک آنها یاری کند.»
