روش های درمان تب مالت یا بروسلوز

بیماری تب مالت یا بروسلوز از بیماری های واگیردار مشترک بین انسان و دام است که در انسان به صورت تب ظاهر می شود. تب مالت (بروسلوز) ازجمله بیماری های عفونی مسری است که به بیماری هزارچهره معروف است .

بروسلوز یکی از مهمترین و شایع ترین بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات است. میزان شیوع تب مالت در انسان مستقیم به شیوع بروسلوز در دامها  بستگی دارد، از این رو کنترل برای جلوگیری از خسارات اقتصادی و مخاطرات بهداشتی این بیماری کنترل و یا ریشه کنی آن در حیوانات اجتناب ناپذیر است.

انسان ممکن است به وسیله هر یک از پنج گونه : بروسلا ملی تنسیس از بز، گوسفند و گاو و شتر، بروسلاآبورتوس از گاو، بروسلاسوئیس از خوک، بروسلاکنیس از سگ و بروسلا ماریس از پستانداران دریایی به بیماری تب مالت مبتلا شود ولی بروسلا ملی تنسیس متداول ترین عامل این بیماری در انسان است و بیماری ناشی از بروسلا کنیس و بروسلا ماریس در انسان بسیار نادر می باشد. این بیماری به نام ˈدیوید بروسˈ پزشک اسکاتلندی کاشف این بیماری بروسلوز و به علت مشاهده اولین مورد در جزیزه مالت، بیماری تب مالت نامیده گرفته است.

وضعیت بیماری در جهان و ایران ‏

بیماری تب مالت اگرچه در سراسر جهان وجود دارد ولی این بیماری بیشتر در کشورهایی دیده می ‏شود که فاقد برنامه‏ای موثر برای کنترل این بیماری در حیوانات هستند. این بیماری در ایران نیز از سالیان پیش به صورت بومی وجود داشته است. این بیماری، در تمام نقاط کشور، پراکنده است ولی وفور آن در مناطق مختلف، یکسان نمی ‏باشد، بطوری که در برخی از مناطق جنوب کشور، از کمترین میزان و در اصفهان و استان مرکزی، براساس برخی از مطالعات، از بیشترین میزان برخوردار بوده است.

این بیماری در ایران برای اولین بار در سال ۱۳۱۱ بروسلاملی تنسیس توسط کارشناسان انستیتو پاستور ایران از کشت خون یک نفر بیمار مبتلا به تب مالت جدا شد و از آن سال به بعد پیشرفت‏های قابل ملاحظه‏ای در زمینه ساختن آنتی ژن‏های مختلف و انواع واکسن‏های بروسلوز دامی نیز بدست آمده است.

عامل بیماری بروسلوز چیست؟ 

عامل بیماری باکتری کوکوباسیل گرم منفی بروسلا می باشد که اسپور تولید نکرده، فاقد تحرک و کپسول بوده و میکرو آئروفیل می باشد.

تب مالت چگونه منتقل می شود؟

بیماری تب مالت در حقیقت از راه تماس با افرادی که قصاب یا دامدار هستند یا لبنیات غیرپاستوریزه مصرف می کنند منتقل می شود، بنابراین شیرخام، پنیرهای محلی و بستنی های سنتی در انتقال این بیماری نقش موثری دارد.

دوره کمون

در شرایطی که برخورد با عفونت دائمی باشد، چه از راه استفاده از لبنیات آلوده و چه در اثر شغل مخصوص، تعیین زمان دقیق پیدایش عفونت و لذا دوره کمون غیر ممکن خواهد بود. اما در مواردی که عفونت به دنبال یک تماس مجزا بوده، دوره کمون اغلب بین ۱ تا ۳ هفته میباشد. گاهی اوقات بین ۶ تا ۱۷ ماه نیز گزارش شده است.

علائم بیماری بروسلوز :

علائم بیماری متنوع بوده و دارای چهره های گوناگون می باشد و بر اساس شدت بیماری به اشکال حاد، تحت حاد و مزمن بروز می نماید. علائم عبارتند از:

• درجه حرارت بین Cْ۵/۳۹ ـ ۵/۳۷ که در اوج لرز به ۴۱ درجه سانتیگراد نیز می رسد.

• عرق فراوان

• لرز

• سردرد

• خستگی

• بی اشتهایی

• بی حالی

• ضعف عمومی

• کاهش وزن

• درد مفاصل و کمر دردهای شکمی و بزرگ شدن کبد و طحال.

– نوع حاد: در این شکل، بیمار گرفتار لرز ناگهانی، درد عمومی بدن به خصوص درد پشت بوده و عرق شدید دارد. بیمار اشتهای خود را از دست داده و از ضعف و سستی شکایت میکند.

– نوع تحت حاد: اغلب اوقات در این نوع، حالت تب دار اولیه وجود نداشته و آغاز آن بی سر و صدا می باشد. ولی گاهی به دنبال مرحله تب دار حاد شروع می شود. شکایت اصلی بیمار از ضعف و خستگی می باشد.

نوع مزمن: در این حالت، علائم بیماری بعد از یک دوره تب دار برای سال ها باقی می ماند.

چگونه می توان بروسلوز را تشخیص داد ؟

در صورت وجود سابقه تماس با باکتری و مشاهده نشانیهای بالینی احتمال وقوع بیماری وجود دارد ولی با بررسی آزمایشگاهی می توان بیماری ار تشخیص داد. تشخیص اولیه بیماری در دامها از طریق تست های غربالگری مانند رزبنگال RBPT، تست حلقه ای شیر MRT و الایزای مستقیم D-ELISA صورت انجام می شود و متعاقباً با  آزمایشات تکمیلی و تائیدی از قبیل آزمایش سرو آگلوتیناسیون رایت SAT و آزمایش مرکاپتواتانول ۲ME، الایزای غیر مستقیم I-ELISA، الایزای رقابتی C-ELISA تشخیص تأیید می شود. کشت نمونه‌های بالینی و جدا سازی عامل بیماری را تشخیص قطعی آلودگی است.

در دامها سرم خون، شیر و جنین سقط شده نمونه های مرضی مناسب جهت ارسال به آزمایشگاه برای تشخیص بروسلوز می باشند. در انسان غالباً بررسی های آزمایشگاهی بروسلوز در خلال مراجعه بیماران تب دار به مراکز درمانی انجام می‌شود.

تشخیص بروسلوز براساس تاریخچه اپیدمیو لوژیک، یافته های بالینی و تیترهای بالا یا رو به افزایش آنتی بادی بروسلا همراه با یا بدون کشت های مثبت نمونه خون یا دیگر مایعات و بافتهای بدن انجام می شود.

راههای درمان تب مالت

درمان بیماری تب مالت با داروهای آنتی بیوتیک موجود بخوبی انجام می شود. کپسول داکسی سایکلین، قرص کوتریموکسازول، کپسول ریفامپین و آمپول جنتامایسین و استرپتومایسین داروهایی هستند که برای درمان این بیماری کاربرد دارند.

معمولا از بین این داروها ۲ تا انتخاب می شود و به مدت حداقل ۶ هفته استفاده می شوند. البته می توان مثلا ۲ هفته اول همزمان آمپول جنتامایسین و کپسول داکسی سایکلین استفاده شود و۴ هفته بعد فقط داکسی سایکلین ادامه پیدا کند. به هر حال در این دوره طولانی، مصرف دارو حتما باید تا پایان ادامه داشته باشد تا از عود بیماری که متاسفانه در موارد زیادی رخ می دهد تا حد امکان پیشگیری شود.

راههای پیشگیری از تب مالت

برای پیشگیری کسانی که با گوشت و پوست حیوان در تماس هستند، لازم است از عینک و دستکش استفاده کنند تا ترشحات حیوان آلوده به مخاط چشم و تنفس آنها منتقل نشود. شیوه دیگر پیشگیری از تب مالت، این است که از مصرف پنیر تازه خودداری شود. پنیر باید ۹۰ روز در آب نمک بماند و سپس مصرف شود. شیر نیز باید حتما پس از جوشاندن میل شود

مؤثرترین راه پیشگیری از بیماری استفاده از محصولات لبنی پاستوریزه است، زیرا میکروب با جوشاندن شیر از بین می رود. همچنین بیاد د اشته باشید فریز کرد ن مواد غذایی این میکروب را نابود نمی کند. قابل ذکر است که  علاوه بر این واکسیناسیون د ام ها و کنترل بیماری د ر دام یک راه مؤثر د یگری برای کنترل این میکروب است. افراد ی هم که د ر کشتارگاه ها فعالیت می کنند، قصاب ها و شکارچیان حیوانات باید هنگام تمیز کرد ن احشاء حیوان از د ستکشهای لاستیکی استفاد ه کنند.

در حقیقت هیچگونه واکسن اضافی که کاملاً مورد تأیید بوده و به مدت طولانی باعث ایمنی فرد بشوند، وجود ند ارد، گرچه نوعی واکسن برای افراد شاغل د ر صنایع د امپزشکی تولید شد ه، ولی این واکسن هر ۲ سال یکبار باید تکرار شود و د ر تمام کشورها هم اجازه مصرف ندارد.

پیشگیری از این بیماری با واکسیناسیون دام های آلوده و ریشه کن کردن بیماری در دام ها صورت می گیرد، ولی در هر صورت با توجه به این که این بیماری در دام های ایران به وفور وجود دارد، بهترین راه پیشگیری، اجتناب از مصرف شیر نجوشیده یا غیر پاستوریزه، پنیر محلی و بخصوص بستنی های غیرپاستوریزه و متفرقه است.