زمانی که «بچه روبات» زبان باز می کند

در نگاه اول اصواتی نامفهوم است، که تکرار می کند. اما چند دقیقه ای که به «صحبت هایش» گوش دهید، یک دفعه از میان آن صداها یک کلمه به گوشتان می خورد: «قرمز». بعدش هم یکی دیگر: «جعبه». بدین سان است که نخستین روبات ساخته دست بشر مانند نوزاد انسان حرف زدن را فرا می گیرد و اولین واژه های خود را در ارتباط با انسان های آفریننده خود بر زبان می آورد.

مجله علمی «نیو ساینتیست» در گزارشی از نخستین «بچه روبات» دارای توانایی زبان آموزی می نویسد این جهش به جلو در دنیای ماشین های ساخت دست بشر به منزله آن است که در آینده شاهد روبات هایی خواهیم بود که به شکلی طبیعی تر و با شباهت بیشتری به انسان ها سخن خواهند گفت و به ما کمک خواهند کرد که نحوه زبان باز کردن بچه هایمان را کشف کنیم.

نوزاد انسان بین سن ۶ تا ۱۴ ماهگی از صدا در آوردن سیلاب هاب بی معنی به ادای واژگان معنادار می رسد، روندی طبیعی که کودک برای فراگیری کامل زبان طی می کند. زمانی که چند کلمه کلیدی در ذهن بچه جا افتاد، وی یاد می گیرد که واژه ها کجا آغاز و در چه نقطه ای متوقف می شوند و در نتیجه، رفته رفته، سخن گفتن برای وی آسان تر می شود.

یک تیم پژوهشی که از نحوه زبان بازکردن فرزند انسان الهام گرفته اند به سرپرستی «کارولین لیون»، دانشمند رشته علم رایانه از دانشگاه «هرتفوردشایر» بریتانیا روبات انسان نمای نوع «آی کاب» خود با نام «دی چی» را به سیلاب های موجود در زبان انگلیسی، یعنی چیزی حدود ۴۰۰۰۰ هجای صوتی متمایز، مجهز کردند. همین توانایی در «دی چی» ( به او این امکان را داد که مانند نوزاد انسان با سرهم کردن سیلاب ها، صداهای نامفهمومی از خود در آورد.

دانشمندان فوق با ثبت نام از ۳۴ نفر به عنوان معلم زبان داوطلب از آنها خواستند با «دی چی» آنطور رفتار کنند که انگار یک بچه آدم است. دی چی با هرکدام از معلم هایش در جلسه های آموزشی هشت دقیقه ای شرکت کرد و در زمان میان کلاس ها حافظه اش ذخیره و سپس پاک و مجدد بازنشانی (ریسِت) می شد تا هر جسله جداگانه با هر معلم از اول انجام شود.

در آغاز هر گفت و گو، هر کدام از سیلاب های موجود در واژه نامه «دی چی» نمره مشابهی داشتند. اما به محض شروع جلسه درسی، این وضعیت تغییر می کرد.

«دی چی» به شکلی برنامه ریزی شده است که ابتدا به حرف طرف مقابل گوش می دهد و پس از آن صحبت می کند، از این رو، این روبات سخنگو با شنیدن صحبت های معلم ، گفته های وی را به سیلاب های قابل استفاده برای خود تقسیم و به تعداد استفاده از هر سیلاب آن را نمره بندی می کند و به همین شکل داده های واژه نامه خود را به روز می گرداند و آن دسته هجاهایی که مربیانش به زبان آورده اند را با امتیاز بالاتر در گنجینه واژگان خود قرار می دهد. در مرحله بعد که نوبت حرف زدن «دی چی» می رسد احتمال استفاده او از سیلاب هایی که معلم بر زبان رانده بیشتر خواهد بود.

کارولین لیون می گوید این شیوه زبان آموزی شبیه همان روشی است که نوزادان آدمی به آن ترتیب شروع به تکلم می کنند: «وقتی صداهای خاصی را به دفعات می شنوند، نسبت به آنها حساس می شوند و ترجیح می دهند از این دست اصوات بیشتر استفاده کنند.»

این شیوه فراگیری زبان از طریق تقلید توسط «دی چی» به وسیله عبارات تشویقی معلم تقویت می شود. هر زمان که «دی چی» واژه ای معنا دار را به زبان آورد معلم او حرفش را تأیید می کند. «دی چی» به گونه ای طراحی شده که این قبیل حرف ها و تشویق ها را تشخیص می دهد.

این ربات هوشمند به سیلاب هایی که مورد تأیید معلمش قرار بگیرند امتیاز بالاتری می دهد. البته در این میان، احتمال دارد بعضی هجاهای بی معنا هم تصادفاً مورد تشویق معلم قرار بگیرند که درصدی از خطا را شامل می شود اما این میزان اشتباه با تکرار آموزش و تکرار روند اصلاح می شود تا، در نهایت، «دی چی» به جایی برسد که فقط رشته هایی از هجاهای معنا دار را بر زبان می آورد.

اگرچه «دی چی» همچنان صداهای بی معنای زیادی را از خود در می آورد، در پایان جلسه آموزشی هشت دقیقه ای، واژه های واقعی بیشتری از دهان او شنیده می شد.

در حال حاضر صداهایی که «دی چی» از خود در می آورد تا رسیدن به یک زبان قابل فهم درست و حسابی راه درازی را در پیش دارد، اما همین صداهاست که به احتمال قوی روزی در آینده بهترین راه برای سخن گفتن طبیعی روبات های آدم نما خواهند بود.

کارولین لیون می گوید: «اگر می خواهید روباتتان به شکل طبیعی صحبت کند، احتمالاً ناگزیر هستید که از اول به او همه چیز را یاد بدهید.»