ماموت ها، حیوانات دوست داشتنی منقرض شده

در سال های اخیر، مردم بیشتری نسبت به حفظ محیط زیست و حفظ گونه های جانوری و اهمیت آنها برای حفظ حیات بشری آگاهی یافته اند. شاید آمار و ارقام ترسناک انقراض حیات یک گونه جانوری، باعث بیداری خیلی از ماها نسبت به این نعمت های الهی شده است. واکاوی ژنوم دو ماموت بزرگ نشان می دهد که چند نسل آخر ماموت ها شدیدا بی دفاع و مستاصل بوده اند. جمعیت شان رو به کاهش بوده و در برابر سرمای طاقت فرسا هم پاسخ مناسبی برای ارائه نداشته اند. بررسی ژنوم این دو ماموتی که ده ها هزار سال با یکدیگر فاصله زمانی داشته اند، به محققین نشان داد که در طول زمان، این موجودات تا چه حد دستخوش تغییرات زیست محیطی شده اند.

ژنوم قدیمی تر، متعلق به ماموتی ۴۵ هزار ساله از اهالی سیبری است و ژنوم دوم برای ماموتی ۴۳۰۰ ساله است که بقایای آن را در جزیره های قطب شمال یافته اند. دانشمندان معتقدند ماموت دوم جزو آخرین ماموت هایی است که روی کره خاکی نفس می کشیده.

البته ژنوم تنها از یک ماموت به دست نیامده و برای تکمیل پروژه از ۱۰ نمونه مختلف کمک گرفته شده. دانشمندانی از روسیه، سوئد و ایالات متحده آمریکا گرد هم آمدند تا نمونه ها را بررسی کنند. اغلب نمونه ها از جزیره Wrangel به دست آمده، جزیره ای در سواحل شرقی روسیه که دانشمندان معتقدند خانه آخرین ماموت ها هم بوده.

نمونه ها به محققین کمک کرد تا متوجه شوند چگونه در دوران چهارم زمین شناسی، دوره پلیستوسین، ماموت ها به مرور زمان تغییر کردند و به نقطه ای رسیدند که بقا برای شان امکان پذیر نبود. هر چه به زمان حال نزدیک تر می شدیم، ژن ماموت ها تنوع کمتری می یافت و تنوع کمتر در زیست شناسی به معنای شانس پایین برای بقا است.

در مقابل، هر چقدر تنوع میان یک گونه جانوری بیشتر باشد، امکان بقا شدیدا افزایش می یابد. حتما شنیده ای که می گویند زرافه ها در تلاش برای رسیدن به غذا، گردن خود را می کشیدند تا به نوک درختان برسند. همین صفت هم به نسل های بعد منتقل شده.

اما یک جای کار می لنگد، صفات اکتسابی قرار نیست به نسل بعدی منتقل شود و جایگاهی هم در ژنوم موجود زنده ندارد. اما آن دسته از زرافه هایی که نسبت به دیگران گردن بلند تری داشتند، شانس بیشتری برای بقا یافتند. نتیجه این شد که زرافه بلند قد با زرافه بلند قد آمیزش جنسی انجام می دهد و فرزندان نیز به احتمال بالا گردن های بلندی دارند.

طی صدها، هزاران و شاید میلیون ها سال، این اتفاق تکرار می شود و با گونه ای کاملا اشتقاق یافته از جد اولیه طرف هستیم. رمز تکامل نیز در همین مسئله است. کاهش تنوع ژنی در ماموت ها به نقطه ای رسید که دیگر تمام جانوران این گونه قادر به محافظت از خود نبودند، در واقع یک فاجعه ژنی منجر به انقراض آن ها شده.

از آنجایی که ژنوم فیل های آفریقایی امروزی تقریبا ۹۹ درصد مشابه ماموت ها بود، دانشمندان برای تکمیل ژنوم ناقص از فیل ها کمک گرفتند. این مدارک ۱۰ سال پیش و در سال ۲۰۰۵ ارائه شدند اما امروز، موفقعیت هر ژن هم مشخص شده.

در مورد دایناسورها بعید به نظر می رسد که علت انقراض مشابه باشد. دایناسورها به قدر کافی متنوع بوده اند اما اگر به مرور زمان طی سال های متوالی این تنوع در میان شان از بین رفته باشد، شاید چنین مسئله ای سبب انقراض شان شده باشد.