کمبود عناصر ریزمغزی و بروز بیماری در دختان میوه

کمبود برخی از این عناصر از جمله آهن و روی گسترش جهانی دارد. حدود یک سوم خاک های کشاورزی جهان یا به دلیل آهکی بودن و یا به دلیل مصرف بی رویه کود های فسفاته با کمبود ریز مغذی ها رو به رو می باشند. در کشور ما نیز مقدار عناصر ریز مغذی در زمین های شنی و آهکی و یا در زمین های زراعی که در آن ها به طور دائم ارقام پر محصول برداشت می شوند، بسیار اندک است. با این وجود آمار نشان می دهد که در ایران، به ازای هر یک تن کود مصرفی، فقط حدود ۲ گرم کود ریز مغذی مصرف می شود. در این مجموعه سعی شده است تا ضمن معرفی مهم ترین عناصر کم مصرفی که کمبود آن ها در بروز بیماری های درختان میوه هسته دار نقش دارد، به اهمیت استفاده از این عناصر در افزایش عمر باغ های میوه هسته دار اشاره نمائیم.

اهمیت عناصر غذایی کم مصرف در کنترل بیمارگرهای گیاهی

عوامل غیر زنده مثل کمبود های تغذیه ای سبب ایجاد اختلال در روند ساخت و تولید قند، پروتئین و مواد آلی در گیاه می شوند. این امر سرعت رشد و نمو درختان را کاهش داده و در نهایت باعث کاهش محصول و ضعف شدید درختان می گردد. درختانی که به این ترتیب ضعیف می شوند در برابر حمله آفات و بیماری ها مقاومتی نداشته و به راحتی بیمار می شوند. چنانچه درختان در حساس ترین مرحله رشد مثلا در مرحله گلدهی یا تشکیل میوه با کمبود عناصر غذایی مواجه شوند، خسارت وارده تشدید می گردد.

از آن جایی که در اغلب موارد علائم ناشی از کمبود های تغذیه ای با علائم حمله برخی از بیمارگرهای گیاهی ( اعم از ویروس های گیاهی، قارچ ها و باکتری ها) مشابه می باشد، باغداران عزیز راه حل مشکل را در کمک متخصصین گیاه پزشکی جستجو می کنند. اما نکته مهم آن است که بسیاری از آفات و بیمارگرهای گیاهی زمانی که درختان در موضع قدرت بوده و از سرعت رشد و نمو مطلوبی برخوردار باشند، فرصت حمله به گیاه را نخواهند داشت.

این موضوع اهمیت کاربرد صحیح و اصولی عناصر غذایی را در باغ های میوه به روشنی آشکار می سازد. روی، آهن، منگنز و بور از جمله عناصر ریز مغذی هستند که تاثیر مهمی را در کنترل بیماری های درختان میوه بر عهده دارد. هر یک از عناصر کم مصرف نقش خاصی را در گیاه ایفا می کنند. بنابراین وجود همگی آن ها در حد کفایت برای تکمیل چرخه زندگی و رشد درختان لازم است. کاربرد مناسب و بهینه کودهای ریز مغذی می تواند در کنترل شته ها، کنه ها ( به خصوص کنه های تارتن در بادام و هسته داران )، انواع چوب خوارهای درختان میوه و همچنین بیماری های مختلف از جمله سفیدک ها ( به خصوص سفیدک انگور ) موثر باشد.

یک کشاورز نمونه و موفق، پس از آزمایش خاک و تنها در صورت نیاز اقدام به استفاده از کودهای ریز مغذی می کند.

نقش تغذیه گیاهی در افزایش عمر درختان میوه هسته دار

مرگ زودرس یا کوتاهی عمر درختان میوه هسته دار از جمله مهم ترین مشکلات باغ های هسته دار در ایران می باشد. وجود خاک های آهکی در کشور ما بر این مشکل دامن زده است. زردی و کلروز برگ ها، ضعف عمومی درختان، ترک خوردگی و بروز شانکر در ناحیه طوقه و تنه اصلی درختان و زوال تدریجی آن ها از جمله علائمی است که توجه باغداران را به خود جلب می کند. هر چند بیمارگرهای گیاهی ( از جمله قارچ ها، نماتد ها و باکتری ها ) یکی از عوامل مرگ زودرس هسته داران محسوب می شوند، اما تحقیقات نشان داده است که ترکیبی از عوامل مختلف در کوتاهی عمر درختان میوه هسته دار دخالت دارند.

کمبود عناصر غذایی از جمله این عوامل می باشد. در اکثر موارد مرگ سرشاخه ها و به دنبال آن زوال تدریجی درختان باغ در یک یا چند فصل زراعی، علائمی است که سبب نگرانی شدید باغ داران می شود. اما خوب است بدانید که یکی از علائم مهم کمبود عنصر روی در درختان هسته دار، که گاه به صورت بیماری خود را نشان می دهد، کلروز و مرگ جوانه های انتهایی درختان میوه یا خشکیدگی سرشاخه ها در تابستان است.

این علائم غالبا مشابه علائم ناشی از حمله عوامل قارچی بوده که در اغلب موارد اشتباه گرفته می شود. چنانچه باغداران به نشانه های کمبود عنصر روی توجه ننمایند ضعف درختان ادامه یافته و زوال آن ها آغاز می گردد. همچنین کمبود روی مقاومت دفاعی گیاه را به شدت کاهش داده و آن را مستعد حمله آفات و بیماری های مختلف می نماید. باریک شدن برگ ها، ریزش آن ها قبل از بلوغ، کاهش فاصله میان گره ها و تجمع برگ ها به صورت دسته ای در سرشاخه ها نیز از دیگر علائم کمبود روی در باغ های میوه هسته دار می باشد.

تصاویر زیر شناسایی و مقایسه علائم کمبود روی در اوایل بهار در درختان هسته دار (راست) و درختان سالم (چپ) را نشان می دهند.

کمبود آهن

درختان میوه هسته دار در برابر کمبود همه ریز مغذی ها حساس اند. عمده ترین کمبود عناصر ریز مغذی در درختان هسته دار، کمبود آهن است. نیاز درختان هسته دار به آهن کم است، اما اگر همین مقدار اندک تامین نشود علائم شدید بیماری بروز می کند. کمبود آهن در هسته داران (به خصوص در هلو) سبب بروز بیماری به نام زردی می شود. این بیماری بیشتر در خاک های آهکی دیده می شود.

علائم ناشی از کمبود آهن در باغ های هسته دار

باغداران عزیز به یاد داشته باشید که مصرف زیاد از حد کود های آهن کیفیت و مرغوبیت میوه را کاهش می دهد. پس در مصرف کود های ریز مغذی حتما با کارشناسان و متخصصان کشاورزی مشورت نمایید. در باغات گیلاس علاوه بر کمبود آهن و روی کمبود عنصر منگنز نیز عمومیت دارد. کمبود منگنز به کمبود عنصر روی بستگی دارد. در درختان هسته دار علائم کمبود آهن شبیه کمبود منگنز است.

اهمیت بور در درختان میوه هسته دار

یکی از اولین علائم کمبود بور در درختان گیلاس که به شکل بیماری پدیدار می گردد، توقف رشد جوانه های انتهایی درخت در تابستان می باشد. این فرآیند، رنگ پریدگی و مرگ برگ های جوان را نیز به دنبال خواهد داشت. درختانی که با کمبود بور رو به رو هستند به دلیل ریزش شکوفه ها در بهار از عملکرد بسیار پایینی برخوردار می باشند.

نکته:

• از مصرف کود های ریز مغذی به همراه روغن های زمستانه خودداری کنید.
• محلول پاشی درختان با ریز مغذی ها را در ساعات خنک شبانه روز انجام دهید.