گزارش نتایج پروژه تیمز و پرلز

وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه ریزى آموزشى/ پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، مرکز ملى مطالعات تیمز و پرلز

تهیه و تدوین: عبد العظیم کریمى، شهرناز بخشعلى زاده، مسعود کبیرى

فهرست مطالب
— مقدمه
— جایگاه عملکرد کشور ها در تیمز و پرلز ۲۰۱۱ به تفکیک پایه هاى تحصیلى و دروس در یک نگاه
— تیمز چیست
— ریاضیات
— نتایج عملکرد در ریاضیات
— روند عملکرد دانش آموزان ایران در ریاضیات تیمز
— نقاط معیار عملکردى
— مطالعات هم دوره اى
— مقایسه عملکرد دانش آموزان در حوزه هاى موضوعى و حیطه هاى شناختى ریاضى
— نتایج عملکرد در علوم
— روند عملکرد دانش آموزان ایران در علوم تیمز
— نقاط معیار عملکردى در علوم
— مطالعات هم دوره اى
— مقایسه عملکرد دانش آموزان در حوزه هاى موضوعى و حیطه هاى شناختى در علوم
— تفاوت عملکرد دختران و پسران در علوم
— ابعاد سواد خواندن
— نتایج عملکرد در خواندن
— روند عملکرد دانش آموزان ایران در خواندن
— نقاط معیار عملکردى در پرلز

مقدمه
مطالعه بین المللى روندهاى آموزش ریاضیات و علوم (تیمز)۱ TIMSS و مطالعه بین المللى پیشرفت سواد خواندن (پرلز)۲ از مهمترین و بزرگترین مطالعات تطبیقى در قلمرو ارزشیابى پیشرفت تحصیلى است که تحت نظر انجمن بین المللى ارزشیابى پیشرفت تحصیلى ۳IEA انجام مى گیرد. این انجمن که یک نهاد مستقل و معتبر پژوهشى در سطح جهان است با هدف بهبود و ارتقاى وضعیت آموزشى کشورهاى شرکت کننده توانسته است تا کنون دهها مطالعه تطبیقى در زمین هى پیشرفت تحصیلى و سایر زمینه ها را به انجام رساند. یافته ها و اطلاعات بدست آمده از این گونه مطالعات منبع مهم و تعیین کننده براى کشف و شناسایى نقاط ضعف و قوت نظام هاى آموزشى کشورها در مقیاس ملى و بین المللى و ارائه ى راه کارهاى علمى و موثر در بهبود فرآیند یاددهى- یادگیرى است.

کشور جمهورى اسلامى ایران نیز از سال ۱۳۷۰ شمسى برابر با ۱۹۹۱ میلادى به طور رسمى همکارى خود را با این انجمن آغاز کرد و تا کنون در شش مطالعه ى تیمز در سال هاى ۹۵، ۹۹، ۲۰۰۳، ۲۰۰۷، ۲۰۱۱ و تیمز پیشرفته ۲۰۰۸ و نیز در سه مطالعه پرلز در سال های ۲۰۰۱، ۲۰۰۶ و ۲۰۱۱ شرکت کرده و قرار است که در مطالعه تیمز ۲۰۱۵ و پرلز ۲۰۱۶ شرکت نماید.

مطالعه تیمز هر ۴ سال یک بار و مطالعه پرلز هر ۵ سال یک بار براى سنجش عملکرد کشورها در آموزش علوم و ریاضیات و سواد خواندن تکرار مى شود تا روند تغییرات آموزشى و میزان کاهش و افزایش عملکرد دانش آموزان کشورهاى شرکت کننده در طى این سال ها مشخص شود. در این دوره، تیمز ۲۰۱۱ پس از گذشت ۴ سال از تیمز ۲۰۰۷ و پرلز ۲۰۱۱ پس از گذشت ۵ سال از پرلز ۲۰۰۶ ، به طور همزمان به اجرا درآمد.

اهمیت و ویژگى بارز نتایج ملى و بین المللى تیمز و پرلز در این دوره، به دلیل اجراى همزمان این دو مطالعه است که براى نخستین بار اتفاق افتاده است و این اتفاق مبارک، شرایط و امکانى را فراهم ساخته است تا کشورهایى که در پایه چهارم ابتدایى، هم در تیمز و هم در پرلز شرکت کرده اند بتوانند عملکرد دانش آموزان خود را با سایر کشورها در سه درس ریاضیات، علوم و سوادخواندن مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار دهند.

نکته مهم و قابل ملاحظه در این مقایسه ملى و بین المللى، بررسى چگونگى ارتباط میان «سطح سواد خواندن » دانش آموزان با عملکرد آ نها در پاسخ به سوالات ریاضیات و علوم است. زیرا تحقیقات نشان داده است که برخى از مشکلات آموزشى دانش آموزان در پاسخ به سوالات ریاضى و علوم به نحوه درک مطلب و میزان فهم آ نها از صورت مساله مربوط مى شود؛ به گونه ای که اگر دانش آموزان از نظر سطح سواد خواندن نتوانند صورت مساله را به خوبى درک کنند، مسلماً در تشخیص راه حل و پاسخ به سوالات آزمون دچار مشکل مى شوند.

تحلیل داده هاى مطالعه تیمز و پرلز به ویژه در پایه چهارم، فرصت بسیار مغتنم و تعیین کنند هاى است تا پژوهشگران و کارشناسان آموزشى با بررسى رابطه عملکرد دانش آموزان در دروس علوم و ریاضیات و سواد خواندن نقاط ضعف و قوت نظام آموزشى را از سطح برنامه ریزى تا اجرا و عملکرد، مورد مشاهده قرار دهند.

افزون بر آن، اجراى همزمان تیمز و پرلز ۲۰۱۱ به گونه اى بوده است که در اغلب کشورهاى شرکت کننده، همان دانش آموزانى که به سوالات مطالعه تیمز پاسخ دادند، به سوالات مطالعه پرلز نیز پاسخ دادند. از این رو با توجه به ویژگى هاى مشترک نمونه آمارى (همان مدارس و همان دانش آموزان با همان امکانات و منابع آموزشى و شرایط اجتماعى- اقتصادى و … )، مقایسه عملکرد این دانش آموزان در تیمز و پرلز از جهات مختلف قابل تامل خواهد بود.