۵۵-۳۸-۷؛ فرمولی برای بهتر شنیده شدن
عناصر غیرگفتاری نقش بزرگی در ارتباطات انسانی بازی می‌کنند. پژوهش آلبرت محرابیان، روانشناس آمریکایی نشان می‌دهد که گاه، در آنچه شنیده می‌شود، محتوای کلام کمترین سهم را دارد.
اغلب در موضوع مربوط به گفت‌وگو، ارتباط کلامی انسان‌ها و تاثیرات آهنگ کلام، به فرمولی اشاره می‌شود که آلبرت محرابیان، روانشناس آمریکایی ابداع کرده است: فرمول ۷-۳۸-۵۵
بنا بر این فرمول، در تاثیر اولیه بر شنونده و از نظر جذب احساسی، تن صدا و زبان بدن، نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند. محتوای گفتار ۷ درصد، طنین صدا ۳۸ درصد و اشارات بدن ۵۵ درصد.
محرابیان و همکارانش در پژوهش‌های متعدد، کلمات مثبت، منفی و خنثی را با آوای کلام یا میمیک مثبت، منفی و خنثی ترکیب و تاثیر آن‌ها را بر شنونده بررسی کردند. نتیجه این شد که در تاثیر اولیه گفتار، محتوای کلام کمترین سهم را دارد!
البته محرابیان پس از انتشار این پژوهش، توضیحی تکمیلی داد: این که فرمول یاد شده، به گفت‌وگوهای اداری یا انتقال اطلاعات جدی مربوط نمی‌شود بلکه در ارتباط‌هایی معتبر است که احساسات و عواطف نقش اصلی را ایفا می‌کنند. یک نکته را نیز در نسبی بودن اعتبار فرمول نباید از یاد برد و آن این که دستاوردهای این روانشناس، بر اساس مطالعه روی گروه کوچکی از دانشجویان حاصل شده است.
افسون صدا
تردیدی وجود ندارد که صدا نقشی تعیین‌کننده در چگونه درک شدن یا شنیده‌شدن دارد. والتر رندل‌مایر، پژوهشگر تاثیر صدا در دانشگاه فنی برلین می‌گوید: «صدا یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعات و بسیار فراتر از محتوای واژه‌هایی است که بیان می‌شوند. بسیاری از تاثیرات ناشی از چگونگی ادای کلام هستند.» او به طور نمونه، به دو سیاستمدار آلمانی از یک حزب اشاره می‌کند که حرف‌هایی مشابه اما به دو شیوه کاملا متفاوت می‌زنند: طنین صدای اولی مبارزه‌طلبانه و با اعتماد به نفس و دومی بی‌جان و تسلیم‌شده است.
اما آیا می‌توان با صدای خوب، مضمون گفته‌ها را هم جذاب کرد؟ بتینا شینکو، مربی ارتباطات گفتاری می‌گوید: «هرچند بیان حرفه‌ای، در آغاز تاثیری مثبت دارد اما در درازمدت لفاظی صرف، کمکی نمی‌کند.» بنابراین صدای خوب و بیان پخته جایگزینی برای محتوا نیست، اما می‌تواند کمکی برای پیام‌رسانی، بهتر شنیده شدن و بهتر درک شدن باشد.
رندل‌مایر می‌گوید این طور نیست که با چند رهنمود در باره هنر گفتگو، بتوان به سخنوری ماهر تبدیل شد. او مثالی می‌زند: «همانند عرصه پزشکی، درمان موفق تنها با تشخیص درست میسر است.» به اعتقاد رندل‌مایر، هنوز ابزاری کاملا علمی برای ارزش‌گذاری شیوه صحبت‌کردن و آهنگ صدا در دسترس نیست تا بتوان وعده بهبود و موفقیت در این زمینه را داد.
با این حال او توصیه‌ای دارد که تاثیر مثبت آن از نظر علمی ثابت شده است: کاهش تُن صدا در پایان جمله و به عبارت دیگر، فرود کلام و اتمام جمله با نت پایین‌تر … به باور رندل‌مایر، به ویژه زن‌ها باید توجه داشته باشند که اوج گرفتن آهنگ بیان در پایان جمله، نشانه تردید است.
آلبرت محرابیان
آلبرت محرابیان (متولد ۱۹۳۹) روانشناس آمریکایی و استاد بازنشسته دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس، تباری ارمنی- ایرانی دارد. شهرت محرابیان علاوه بر فعالیت علمی روانشناسی، ناشی از پژوهش‌های او در زمینه معنای عناصر غیرگفتاری در ارتباطات انسانی‌ست.
