دانلود کتاب اسطوره و رمز

فهرست

یادداشت مترجم

بخش اول

نمادپردازی (رنه لافورگ، رنه آلندی)
پیکاسو (کارل گوستاو یونگ)
نقد نظریه‌ی رمزپردازی فروید (دن اسپربر)
روایات اساطیری و معتقدات مردمی قبایل آفریقایی
درباره‌ی زن (ژرژ بالاندیه)

بخش دوم

ساختارهای نقلی اسطوره (هارالد وینریچ)
ادبیات و اسطوره (نورتروپ فرای)
کتابشناسی من‌باب مدخلی بر بررسی اسطوره

بخش سوم

سنت و «ناخودآگاهی» (رنه گنون)
منطق‌الطیر (رنه گنون)
سیف‌الاسلام (رنه گنون)
روح نمادپرداز (فریتیوف شوئون)

یادداشت مترجم

این کتاب، مجموعه مقالات تحقیقی‌ای است که از سه دیدگاه، معنای رمز و اسطوره را بررسی می‌کنند: نخست، دیدگاه روانکاوی که از دیرباز، مکتبی بر آن پایه، بنیان یافته است و این مکتب، امروزه گرچه بر خلاف آنچه که در آغاز بود، یکپارچه نیست، ولی استوار است و پیروان و دوستداران فراوان دارد. به قول منقدی «الگوی همه‌ی نوشته‌های روانکاو (برای مردم)، بر خلاف آنچه انتظار می‌توان داشت، کتاب پنج روانکاوی فروید که روایات زنده و پیچیده‌ای است که با حوصله و شکیبایی نگارش یافته، یا کتاب خیره کننده‌ی وی، تعبیر خواب، که مفتاح کار و تجربه در روانکاوی را به دست می‌دهد، و حتی کتاب آشوب تمدن که تفکر شخصی و گنگ و دودآلود فروید سالخورده‌ی فیلسوف است، نیست؛ بلکه سرمشق و نمونه، مجلدی به نام تحقیق در کاربرد روانکاوی است که جزو انتشارات کتابهای جیبی به فروش می‌رسد. اما کاربرد روانکاوی در چه مقولاتی؟ در مورد قصه‌ای از هوفمن (Hoffmann)، درباره‌ی پیکره‌ای یونانی، در باب تندیس موسی اثر میکل آنژ، در خصوص هذیان‌گویی‌ای مذهبی… یعنی در همه چیز مگر در خصوص آنچه که عمده و اساسی است: درمان و کاربست آن. و این ملاحظه‌ی صائب، حاکی از مقبولی دیدگاه روانکاوی در نقد و بررسی هنر و ادب و رمز و مثل و اسطوره است.

در این مقوله، روانشناسی کارل گوستاو یونگ، جایگاهی ویژه دارد که جداگانه باید مورد بررسی قرار گیرد، و نظر به آنکه نگارنده، در حد توان خویش، جایی دیگر بدان پرداخته است، در این کتاب فقط به نقل یک مقاله از وی بسنده می‌کند. پژوهشهای یونگ به اعتقاد بعضی خرده‌گیران «مفصل‌بندی میان اسطوره و وهم را پوشیده و پنهان می‌دارد. رد و ارجاع ساختار ذهن به ساختار مجهول اسطوره – که سازنده‌اش ناشناس است – و ساختاری است به ظاهر سرمدی و رهیده از قید زمان، متضمن خطر گرایش به ایدآلیسم مذهبی و ریشه کردن در فلسفه‌ی نو افلاطونی است» و «نوشته‌های  یونگ در خفیه‌ترین مذهب اصالت روح، مستغرق است». البته این تنها یک روی سکه است. اما تذکارش در اینجا خالی از فایده نیست. منتهی برای آنکه نقد دیدگاه روانکاوی به صورتی یکجانبه مطرح نشود، دو بررسی استوار جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی در باب رمزها و اسطوره‌های فرهنگ جوامع آفریقایی را نیز می‌آوریم تا توضیح حتی‌الامکان کاملتر باشد.

دیدگاه دوم، دیدگاه اصالت ساختار است که با بهره‌گیری از روانکاوی، به مصاف مارکسیسم رفته است و مکتبی است که اینک شاداب و شکوفاست و در میهن ما، به درستی شناخته نیست. البته گفتن ندارد که با نقل یکی دو مقاله حق مطلب ادا نمی‌شود، اما مشت نمونه‌ی خروار است.

دیدگاه سوم، خاص کسانی است که اهل ایمانند و سنت‌های روحانی را پاس می‌دارند و به مبدأ نظر دارند. این دسته که سه تن از برجسته‌ترینشان رنه گنون و تیتوس بورکهارت و فریتیوف شوئون اند، بی هیچ مضایقه و ملاحظه، به رنسانس و اومانیسم در غرب، سخت می‌تازند. البته این گونه ایرادها و نکته‌جویی‌ها و خرده‌گیری‌های ایشان بیشتر دستگیر مردمی می‌شود که میراث‌دار رنسانس‌اند و عصر روشنگری را پشت سر نهاده‌اند، و از غلبه‌ی مادیگری و سلطه‌ی اقتصاد و صنعت و فقد قداست عذاب دیده‌اند. با اینهمه شناخت آن نحوه‌ی دید، برای ما نیز سودمند است، گر چه، رنسانسی نداشته‌ایم و آشنایی ما با معارف غرب که بیشتر به اخذ ظواهر آن فرهنگ، به صورتی پراکنده و مغشوش محدود می‌شود، «رنسانس» به شمار نمی‌آید، و بنابراین ممکن است آنهمه کینه‌ورزی در حق رنسانس و اومانیسم که در نوشته‌های بعضی منقدین متعهد سرزمین‌مان نیز جای‌جای، انعکاس یافته است، مایه‌ی شگفتی برخی از نکته‌سنجان باشد. اما نظرات این سه تن در زمینه‌ی ادب و هنر و رمز و سنت، فقط به مذمت رنسانس و اومانیسم غرب، منحصر نمی‌شود، و به علاوه شناخت آن انتقادها متضمن این فایده نیز هست که دقیقاً بدانیم برای چه با رنسانس می‌ستیزند و مسأله و مشکل از دیدگاه آنان چیست و در کجاست؟

نگارنده خود به نقص این مجموعه که افتادگی‌های بسیار دارد، واقف است و امید می‌دارد که سخن صاحبنظران دیگر را، در دفترهایی که به دنبال خواهند آمد، گرد آورد تا حتی‌الامکان حق اندیشمندی ضایع نشود. اما در انتخاب نوشته‌ها برای پرداخت این مجموعه نیز در حد بضاعت و استطاعت خویش کوشیده تا از انبوه مقالات و کتابها، جستارهایی را دستچین کند که حتی‌الامکان نمونه و گویا باشند.

جلال ستاری