آیا می‌توان زمان را متوقف کرد؟

گذر بی‌امان زمان می‌تواند یکی از منابع اضطراب انسان‌ها باشد. همه در برهه‌ای از زندگی خود این آرزو را داشته‌اند که بتوانند زمان را متوقف کنند و از گذر لحظه‌های خوش جلوگیری کنند. در کتاب‌های علمی تخیلی، فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی نیز همیشه صحبت از متوقف کردن زمان مطرح بوده است. پرسش اینجا است که آیا چنین چیزی امکان دارد؟ پاسخ به این پرسش نیازمند تفکر عمیق در خصوص معانی جهان است؛ فلسفه و ادراک انسانی.

برای یک فیزیکدان، زمان چیز اسرارآمیزی نیست. برای این افراد زمان در واقع برچسبی است که بر روی بخش‌های مختلف جهان زده می‌شود و به ما می‌گوید که هر چیزی چه زمانی اتفاق افتاده است.

بسیاری از معادلات فیزیکی تفاوت کمی بین گذشته، حال و آینده قائل هستند. یکی از جاهایی که زمان خود را در معادلات فیزیکی نشان داده، «تئوری نسبیت اینشتین است. بر اساس این تئوری، زمان به‌وسیله‌ی ساعت اندازه‌گیری می‌شود. از آنجا که اجزای ساعت باید درون فضا حرکت کنند، فضا نیز در یک مقیاس بزرگ‌تر زمان را لمس می‌کند که به آن «مفهوم فضا-زمان» گفته می‌شود و کل جهان را در بر می‌گیرد.

نسبیت نشان داده است که بسته به سرعت حرکت یک ناظر نسبت به ناظر دیگر، زمان می‌تواند کاملاً بی‌ثبات شود. اگر فردی را همراه با یک ساعت درون یک فضاپیما قرار دهید که با سرعتی نزدیک به سرعت نور حرکت کند، زمان برای وی به نسبت کسی که روی زمین ثابت است، بسیار کندتر حرکت می‌کند.

زمان برای فضانوردی که به درون یک سیاه چاله سقوط می‌کند، به دلیل گرانش بسیار بالای آنجا نیز به نظر ناظرین بیرونی در فواصل دورتر سرعت کمتری دارد. البته این‌ها راه‌های متوقف کردن زمان محسوب نمی‌شوند. در نسبیت، دو ساعت ممکن است زمان متفاوتی از یکدیگر را نشان دهند، ولی هر کدام هنوز هم گذر زمان را نسبت به مرجع خود نشان می‌دهند.

فیزیکدانان می‌گویند که اگر انسان به یک سیاه چاله نزدیک شود، هیچ چیز متفاوتی را درک نمی‌کند و اگر به ساعت خود نگاه کند، به صورت عادی می‌چرخد. برای وی صحبت کردن در مورد متوقف شدن زمان مفهومی ندارد. ما می‌دانیم که ماشین حرکت می‌کند، زیرا در لحظه‌های مختلف در مکان‌های متخلفی از فضا است. حرکت در واقع تغییر نسبت به زمان محسوب می‌شود و به عبارت دیگر خود زمان امکان جابه‌جایی را ندارد. بنابراین اگر قرار باشد که زمان متوقف شود، همه‌ی حرکت‌ها نیز باید متوقف شوند.

در داستان‌های علمی تخیلی شخصیت‌هایی وجود دارند که می‌توانند زمان را متوقف کنند. چنین وضعیتی باعث به‌وجود آمدن پرسش‌های فراوانی می‌شود؛ آیا هوا نیز از حرکت می‌ایستد؟ اگر اینچنین باشد انسان در زندانی از هوا گیر می‌افتد.

کسی که می‌تواند زمان را متوقف کند، قاعدتاً نباید چیزی را ببیند؛ زیرا اشعه‌های نور نیز به کره‌ی‌ چشم وی نمی‌رسند. در هر صورت به نظر می‌رسد متوقف شدن زمان با هیچ سناریویی در فیزیک جور درنمی‌آید. تا اینجا بحث به صورت فیزیکی پیش برده شد. باید دانست که زمان فقط چیزی که روی ساعت دیده می‌شود نیست.

زمان حسی است که ما در سر و بدن خود داریم و ریتم طبیعی جهان با آن جلو می‌رود. در مورد این نحوه‌ی بیان زمان، متوقف شدن می‌تواند تحت شرایط خاص اتفاق بیفتد. جایی که جهان برای بقیه از حرکت بایستد و فقط ناظر متوقف کننده به حرکت خود در جهان متوقف شده ادامه دهد.