آیا «نوشیدن ۸ لیوان آب در روز» حقیقتی علمی است؟

معلوم نیست این افسانه که باید هر روز ۸ لیوان آب بنوشیم از کجا آمده است؟ ولی جالب اینجا است که عموم مردم این افسانه را شنیده‌اند و حتی باور دارند.

هیچ شواهدی در مورد اینکه این میزان نوشیدن آب روزانه از کجا آمده است وجود ندارد و مطالعاتی که در گذشته در این زمینه انجام شده نیز همگی بر این اساس هستند که شرکت‌کنندگان گفته‌اند باید روزانه ۸ لیوان آب نوشید.

اخیراً گروهی از محققین برای اینکه میزان دقیق آب مورد نیاز بدن را مشخص کنند، ۵،۶۰۰ نفر از ۲۶ کشور دنیا را مورد بررسی قرار داده‌اند. آن‌ها به شرکت‌کنندگان ۱۰۰ میلی‌لیتر آب نشان‌دار دادند. این نوع آب معمولاً برای آزمایش‌های مربوط به بررسی سوخت‌وساز بدن استفاده می‌شود و به کمک آن معلوم می‌شود مواد شیمیایی با چه سرعتی در بدن حرکت می‌کنند. در این آب، ایزوتوپ خاصی از هیدروژن به نام «دوتریوم» وجود دارد.

دوتریوم درون هسته‌ی خود دارای یک نوترون اضافی است و به این دلیل اتم‌های دوتریوم دو برابر اتم‌های هیدروژن معمولی جرم دارند. در اتم هیدروژن معمولی تنها یک پروتون وجود دارد و نوترون درون آن وجود ندارد. بنابراین آب حاوی دوتریوم ۱۰ درصد سنگین‌تر از آب معمولی است و به آن «آب سنگین» نیز می‌گویند و نوشیدن مقادیر کم آن بی‌ضرر است. برای اینکه بتوان آب سنگین را نشان‌دار کرد، ایزوتوپ اکسیژن آن‌را نیز به «اکسیژن-۱۸» تغییر می‌دهند. ۰.۲ درصد از اکسیژن موجود در هوا از این ایزوتوپ است.

اگر بتوان نرخ از بین رفتن ایزوتوپ‌های نشان‌دار در ادرار را محاسبه کرد، ایزوتوپ هیدروژن به ما می‌گوید که در بدن انسان آب با چه سرعتی جایگزین می‌شود و ایزوتوپ‌های اکسیژن به ما می‌گوید که چه مقدار کالری در این زمان سوزانده شده است. آزمایش‌های سوخت‌وساز بدن با استفاده از آب نشان‌دار برای اولین بار در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی انجام شده است.

مطالعه‌ای که اخیراً با استفاده از آب نشان‌دار برای محاسبه میزان آب مورد نیاز بدن انجام شده، به‌صورت مقاله‌ای در مجله‌ی Science به چاپ رسیده است. در این مطالعه، محققین اذعان دارند که نمی‌توان برای همه‌ی انسان‌ها یک راهنمای مشابه برای مقدار نیاز بدن به آب نوشت، ولی از طرف دیگر این مطالعه نشان داده است که نوشیدن ۸ لیوان آب در روز نیز هیچ پایه‌ی علمی ندارد.

مردان در سنین بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی و زنان در سنین بین ۲۰ تا ۵۵ سالگی، بیشترین نیاز به آب را دارند و نیاز بدن مردان به آب پس از سن ۴۰ سالگی و زنان پس از سن ۶۵ سالگی کاهش می‌یابد. در نوزادان بیشترین نیاز به آب وجود دارد و هر ۲۸ روز یک بار کل آب بدن آن‌ها جایگزین می‌شود.

محققین نشان داده‌اند که میزان مصرف آب در بدن به عوامل متعددی از جمله دمای محل زندگی، فشار هوا، رطوبت و میزان تحرک افراد مختلف بستگی دارد. به‌عنوان مثال اگر رطوبت ۵۰ درصد افزایش پیدا کند، میزان نیاز بدن به آب حدود ۰.۳ لیتر در روز افزایش پیدا می‌کند.