اثر شگفتانگیز بقایای ابرنواختری بهنام SNR1987A
شناسایی میدانی مغناطیسی در حلقهی درونی بقایای ابرنواختر «SNR1987A» که سه دهه قبل مشاهده شد، میتواند درک دانشمندان را نسبت به مراحل اولیهی تکامل بقایای ابرنواختر و شرایط مغناطیس کیهانی درون آنها گسترش دهد.
«SNR 1987A» انفجاری ستارهای است که نخستین بار در ۲۳ فوریهی سال ۱۹۸۷ در کهکشان کوتولهی مجاوری بهنام «ابر ماژلانی بزرگ» مشاهده شد. این ابر در حدود ۱۶۴،۰۰۰ سال نوری با زمین فاصله دارد. از زمانی که «یوهانس کپلر» در حدود ۴۰۰ سال پیش موفق به مشاهدهی یک ابرنواختر شد، اولین ابرنواختری محسوب میشد که با چشم غیرمسلح رویت گردید. سه دهه پس از آنکه ابرنواختر «SNR1987A» به وقوع پیوست، موادِ بیرون افکنده شده، در اثر انفجار و تکانههای حاصل از مرگ ستاره از طریق گاز و گرد و غبار در حال حرکت به سمت بیرون بودهاند؛ گازهایی که قبل از انفجار ستاره آنرا احاطه کرده بودند. امروز، وقتی به SNR1987A مینگریم، حلقههایی از مواد میبینیم که در اثر تکانههای موج و آثار باقی ماندهی ابرنواختر میدرخشند.
پروفسور «برایان گینسلر» و همکارانش با استفاده از آرایهی تلسکوپ استرالیا در رصدخانهی پائول وایلد این میدان مغناطیسی را با مطالعهی تابشهای ناشی از آن جرم مشاهده کردند. آنها توانستند با تجزیه و تحلیل ویژگیهای این تابش، به میدان مغناطیسی برسند. بر اساس یافتههای آنان، میدان مغناطیسی این بقایای ابرنواختری حالتی آشفته و بینظم نداشت، بلکه تا حدودی از نظم هم برخوردار بود.
پروفسور گینسلر، مدیر موسسهی اخترشناسی و اخترفیزیک دانلپ در دانشگاه تورنتو، گفت: «شرایط مغناطیسی که ما شناسایی کردیم، تقریباً ۵۰،۰۰۰ برابر ضعیفتر از یک آهنربای یخچال است.» اخترشناسان میدانند که با پیرتر شدن بقایای ابرنواختری، میدانهای مغناطیسیشان گسترش یافته و الگوهای منظمی به خود میگیرند. لذا مشاهدهی جدید نشان داد که بقایای ابرنواختری میتواند میدان مغناطیسی را در دورهی نسبتاً کوتاهِ ۳۰ ساله به حالتی منظم در آورد. خطوط میدان مغناطیسی زمین به سمت شمال و جنوب حرکت کرده و باعث میشوند قطبنما به قطبهای زمین اشاره کند. اما اگر مقایسه کنیم، خطوط میدان مغناطیسی SNR1987A به مانند میلههای چرخ دوچرخه هستند.
دکتر «جیووانا زاناردو» محقق از مرکز بینالمللی تحقیقات اخترشناسی رادیویی در دانشگاه استرالیای غربی گفت: «در چنین سن جوانی، هرچیز در بقایای ستارهای به شکل سریع حرکت کرده و سریعاً هم دچار تغییر میشود، اما میدان مغناطیسی گویی به سمت لبهی لایه کشیده شده است. همزمان که SNR1987A به گسترش و تکامل خود ادامه میدهد، ما شکل میدان مغناطیسی را نظاره خواهیم کرد تا چگونگی تغییر آنرا ببینیم.»
