استان کوچک اما جاذبه های گردشگری زیاد – تهران

پایتخت کشور ایران، تهران است. تهرانی که با وسعت کمش، تهران بزرگ نامیده شده است زیرا که حجم زیادی از انسانها، مشاغل، جاذبه های گردشگری، مکان تفریحی و شهرستان های تابعه زیادی دارد.

فهرست جاذبه های گردشگری، جاهای دیدنی، اماکن مقدس و مذهبی، و امکانات توریستی و تفریحی شهرهای استان تهران به شرح زیر در آریا زمین در دسترس می باشد:

شهر اسلامشهر، شهر بهارستان، شهر پاکدشت، شهر پیشوا، شهر تجریش، شهر تهران، شهر دماوند، شهر رباط کریم، شهر ری، شهر شمیرانات، شهر شهریار، شهر فیروز کوه،شهر فیروزکوه، شهر قدس، شهر گلستان و نسیم شهر، شهر ملارد، و شهر ورامین

وزه ملک بزرگترین موزه وقفی ایران است که توسط حاج حسین ملک وقف شده است. این موزه یکی از بزرگترین گنجینه های نسخ خطی کشور را دارا می باشد. علاوه بر این در این موزه مجموعه های نفیسی از سکه، وسایل و مصنوعات مختلف از دوره های گوناگون تاریخی ایران قرار دارد.

کتابخانه و موزه ملی ملک یکی از کتابخانه های شهر تهران است. در سال ۱۳۱۶ توسط حسین آقا ملک تاسیس شد و به همراه املاک و مستغلات وقف آستان قدس رضوی شد. در تیر ماه ۱۳۲۳ قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران (میدان مشق) برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد. احداث ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۶۴ آغاز شد و در ۱۳۷۵ به پایان رسید.

این مجموعه در خیابان امام خمینی تهران (سپه) جنب ساختمان امور خارجه قرار دارد.

کتابخانه ملی ملک با داشتن ۱۹ هزار عنوان نسخه خطی نادر و نفیس، یکی از شش گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران است.

موزه موزه ملی ملک از ۶ مجموعه بدین شرح تشکیل شده است:

مجموعه سکه شامل ۳ هزار قطعه سکه و مدال ایرانی از سده ششم پیش از میلاد تا دوران پهلوی و نیز سکه هایی از یونان، جانشینان اسکندر، امپراتوری بیزانس، خلفای اسلامی و امپراتوری عثمانی.

مجموعه آثار هنری شامل تابلوهای نقاشی هنرمندان به نام ایرانی مانند کمال الملک غفاری، لطفعلی صورتگر، هادی خان تجویدی و برخی نقاشان اروپایی و لوستر و مبلمان.

مجموعه هنر لاکی شامل ۸۶ قطعه قلمدان، قاب آیینه و سرچسبدان که با نقاشی لاکی آراسته شده اند و برخی شان حدود ۳۰۰ سال قدمت دارند.

مجموعه تمبر شامل هزاران قطعه تمبر از نخستین تمبرهای منتشر شده در ایران و جهان تا زمان حاضر.

مجموعه فرش شامل ۳۴ تخته قالی و قالیچه از نقاط مختلف ایران که بوسیله زبده ترین بافندگان دو سده اخیر بافته شده اند.

مجموعه بانو ملک شامل تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخه های خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاکی که تعدادشان به ۴۷ اثر میرسد. این مجموعه در سال ۱۳۸۵ توسط بانو عزتملک ملک، فرزند مرحوم حاج حسین ملک و ناظر استصوابی موقوفات ملک به موزه اهدا شده است.

آرامگاه بی بی شهربانو

بقعه و زیارتگاهی در شمال شرقی شهرری، در دامنه جنوبی کوه ری (کوه بی بی شهربانو) در شمال امین آباد است.

با توجه به کتیبه ای که در آرامگاه وجود دارد و باور عمومی، مردم این محل را آرامگاه شهربانو دختر یزدگرد سوم ساسانی و همسر امام حسین (ع) و مادر امام زین العابدین (ع) می دانند، ولی درباره زمان دقیق بنای هسته مرکزی این مجموعه، انتساب آن به شهربانو با توجه به احادیث و روایات و منابع تاریخی و نکات معماری نظرهای متفاوتی وجود دارد.

آرامگاه بی بی شهربانو در دامنه جنوبی کوه ری، با این عقیده که شهربانو، همسر امام حسین(ع) است توسط شیعیان زیارت می شود. ولی برخی منابع دیگر به دلیل قرارگرفتن زیارتگاه بر فراز کوه، مجاورت آن با چشمه، ویژگیهای معماری سنگی، اختصاص زیارت آن به زنان در برخی دوره ها، کاربرد واژه بانو و شهربانو برای الهه آناهید و تشابه افسانه بی بی شهربانو با داستان زیارتگاه زرتشتی (بانوی پارس) در یزد، بسیاری براین عقیده اند که این بنا در اصل از نیایشگاه های آناهید، الهه آبها و باروری و از پرستشگاه های زرتشتیان پیش از اسلام بوده است.

آرامگاه بی بی شهربانو مجموعه ای تاریخی است که آثار بسیاری دیدنی از دوره های مختلف زمانی را در خود جای داده است. این آرامگاه محوطه ای است مستطیل شکل (شمالی-جنوبی)، به طول ۳۳متر و عرض ۲۲ متر که با دیواری سنگی متعلق به سده چهارم (آل بویه و سلجوقی) محصور گردیده و از شمال به کوهستان محدود می شود. در بخش جنوبی آن چند بنای محکم سنگی با پوشش گنبدی از سنگ و آجر وجود دارد. محوطه اصلی با احداث دیوارهای جدید، رواقها، اتاقها، راهرو و غیره در دوره های گوناگون به دو قسمت (صحن) تقسیم شده است.

بنای اصلی بقعه از سنگ و گچ ساخته شده و طاقهای آن آجری است. از سبک و وضع بنا برمی آید که هسته اصلی آن در دوره ساسانی ساخته شده باشد و در سده چهارم (عهد آل بویه) از آن برای آرامگاه استفاده شده و قسمتهایی به آن افزوده اند. این بقعه مشتمل بر حرم کوچک چهارگوشی است. مدخل اصلی حرم رو به مشرق و دارای سر دری است متعلق به روزگار صفوی، اما گنبد کاشیکاری و برخی گچبریها و تزیینات آن از آثار دوره قاجار است. جلو سر در، دهلیزی قرار دارد که در گذشته به صورت ایوانی بوده و بخشی از حیاط اندرون بقعه به شمار می آمده است. در جنوب همین دهلیز بنای مربع سنگی استواری با پوشش ضربی متعلق به قرن چهارم وجود دارد. در جنوب حرم نیز اتاق طویل مسدودی در جهت شرقی-غربی قرار دارد که احتمال داده اند متعلق به دوره ساسانی باشد. این اتاق از مشرق به بنای مربع سنگی مذکور منتهی می گردد و معلوم می شود که در آغاز، راه ورود به بنای سنگی بوده است. در شمال حرم، مسجد یا رواقی از دوره قاجاریه وجود دارد. صحن بزرگتر بقعه که حیاط بیرونی آن محسوب می شود در شمال همین مسجد قرار دارد. در شمال صحن اتاقی برای اقامت میهمانان متولی یا زوار دیگر احداث شده است.

کتیبه آرامگاه :

قدیمی ترین کتیبه موجود در آرامگاه، نوشته های روی صندوق مرقد است که حدیثهای پیامبر اسلام(ص) و لقبهای شهربانو را دربرداشته و تاریخ ۸۸۸ هجری قمری و نام بانی و سازندگان آن ذکر شده است.

درب حرم :

درب منبت کاری شده زیبایی از دوران شاه طهماسب در جنوب شرقی حرم که گویی مدخل اصلی و قدیمی آن است به جا مانده است.

غار نورانی:

پایین پله های بقعه بی بی شهربانو و در سمت راست پله ها غاری وجود دارد با مدخلی تنگ و باریک که زایران حاجتمند شمع های نذری در آن روشن می کنند. در قسمتی دیگری از این غار پنجرهای مشبک قرار دارد که دختران جوان برای گشوده شدن بختشان بر روی آن دخیل می بندند.

نکته ای جالب اینکه بنا بر برخی نقل های قدیمی زیارتگاه حضرت نیک بانو (چک چک یا پیر سبز) که در یزد واقع شده است مربوط به دختر یزدگرد سوم و خواهر بی بی شهربانو می باشد.

دژ رشکان

یکی از دژهای موجود در شهر باستانی ری می باشد که به منظور حفاظت از شهر ساخته شده بود. این دژ با ساختاری متشکل از لاشه سنگ و ساروج، متعلق به دوره اشکانیان است.

دژ رشکان در گذشته فخرآباد نامیده می شد زیرا فخرالدوله این بنا را که در جریان فتح ری به دست مسلمان ها ویران شده بود ، مرمت کرد. در این قلعه ، اموال گرانبها و اسلحه خانه هایی وجود داشت. بخش های اصلی قلعه رشکان تا زمان قاجار نیز برجای بود ، اما امروزه قسمت اعظم آن تخریب شده است. دیوارهای غربی این دژ دارای سوراخ هایی برای تیر و کمان است. از این محل وسایل جنگی کهنه زیادی بدست آمده که در موزه ایران باستان موجود می باشد.

محوطه باستانی دژ رشکان از ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ از سوی هیات باستانشناسی آمریکایی به سرپرستی «اریک اشمیت» مورد کاوش قرار گرفت که نمایان شدن بقایای مسجد جامع ری ماحصل این فعالیت به شمار می رود. کاوش های باستانشناسی صورت گرفته در این منطقه از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ منجر به شناسایی آثار معماری ارزشمندی از دوران اشکانی، ساسانی و اسلامی شده که بیانگر وجود ارگی حکومتی است.

به دنبال عملیات کاوش و حفاری دژ رشکان، باستان شناسان آخرین سازه های معماری “کاخ سیاوش” متعلق به دوره ساسانی را یافتند. این سازه تاریخی که دژی است با ساختاری از سنگ و ساروج، پس از سال ها از میان خاک های انباشته و زباله های شهری بیرون آمد. بنا به گفته کارشناسان و متخصصان میراث فرهنگی این کاخ متعلق به سیاوش بن مهران آخرین حاکم ساسانی ری بوده و با توجه به ساختار معماری مصالح سنگ و ساروج و در مواردی آجر های مربعی عصر ساسانی، متعلق به اواخر دوران ساسانی است که در طول قرون اولیه اسلامی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است . کشف سازه های ساسانی در این دژ گمانه های باستان شناسان را مبنی بر این که دژ رشکان به دوران اسلامی تعلق داشته بر هم زد. پیش از این دژ رشکان به عنوان مرکز آل بویه ( دیالمه ) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده بود. به گفته متخصصان اگرچه این محوطه وسیع در دوره های مختلف تاریخی کاربری های متعددی داشته اما در حال حاضر شواهد گویای کارکرد استحفاظی از این سازه های عظیم است.

ری پایتخت بهاره پادشاهان اشکانی و مکانی مهم برای پادشاهان ساسانی بوده است. براساس کتاب ایران باستان در باب ری ، آتنه گوید:«ری اقامتگاه شاهان اشکانی در بهار بود و این خبر باید صحیح باشد، زیرا ری را ارشکیه می نامیدند و به قول ایزیدور خاراکسی (پارت بند۷)ری از تمامی شهر های ماد بزرگتر بود.»

کهن دژ ۲۳۰۰ ساله رشکان در نزدیکی صفاییه شهر ری و تپه چشمه علی قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی و باستانی شهر ری به حساب می آید.

آدرس :

شهرری، چهارراه خط آهن، روبروی کارخانه گلیسیرین سازی، بالای کوه باروت کوبی.

آتشکده ری به نام های آتشکده بهرام، تپه میل، نیز شناخته می شود.

چشمه علی:

در جنوب تهران و شمال شهرری و در زیر باروی ری، چشمه ای از وسط صخرهای بزرگ بیرون می آید و به سمت جنوب و پس از آن جنوب شرق روان می شود اسم کهن این چشمه “سورینی” بوده که برخی احتمال می دهند مربوط به خاندان بزرگی در دوره اشکانی یا ساسانی باشد بعدها در دوره صفویه این چشمه به نام “چشمه علی” نامگذاری شد و امروزه از جاهای دیدنی استان تهران بشمار می آید.

چشمه علی از اولین چشمه های دایمی فلات ایران است که مردم در کنار آن، یکجانشین شده اند. تاریخ اصلی این چشمه به طور دقیق واضح نیست ، ولی یافته ها نشان می دهد حدود ۸۰۰۰ سال پیش ایرانیان باستان در کنار این چشمه می زیسته اند.

دیدنی های اطراف چشمه علی:

این چشمه از چندین لحاظ اهمیت دارد. هم به دلیل تبدیل شدن آن به منطقه ای تفریحی و ایجاد پارک و فضای سبز در کنار آن و هم به دلیل وجود چند اثر باستانی در نزدیکی آن که عبارتند از :

_ دیوار قدیمی شهر ری با نام “باروی ری” دقیقا در بالای چشمه قرار داشته و حصار دفاعی ری قدیم بوده که قسمتی از آن بر جای مانده و در دوره قاجار هم بازسازی شده است.

_کتیبه فتحعلی شاه یا نقش برجسته چشمه علی: این کتیبه بر روی دیواره چشمه علی قرار دارد. می گویند فتحعلی شاه قاجار که زمانی را در شیراز گذرانده بود، با دیدن نقش برجسته های سرزمین فارس، سه نفر به نامهای حجارباشی، نقاش باشی و معمارباشی را مسیول نقش کردن این کتیبه به همراه کتیبه ای مشابه، در تنگه واشی فیروزکوه کرد.

_ ارگ : در سمت دیگری از محوطه چشمه علی، ارگ قدیمی به چشم می خورد که از آثار دوره سلجوقی است. در این مجموعه امام زاده عبدالله را می توان زیارت کرد.

_ در جنوب چشمه علی، قبرستانی است که برخی از هنرمندان نامی در آن دفن هستند. از جمله قبر عبدالغفار نجم الملک جغرافیدان و ریاضی دان بنام که یکی از کارهای او ترسیم نقشه تهران و تقویم است. بیش از ۱۰۰ سال از عمر تقویم نجم الملک می گذرد ولی هنوز کارهای او منتشر می شود. مدفن جبار باغچه بان هم در چشمه علی است. کسی که برای اولین بار مدارس استثنایی را در ایران تشکیل داد.

_ قبرستان بسیار مهم و بزرگ ابن بابویه

_ برج طغرل

تپه چشمه علی همواره مورد توجه باستان شناسان و محققان بوده است. از اطلاعات قابل استفاده از این تپه می توان به گزارش کوتاهی از حفریات دمرگان، دایت و اشمیت اشاره کرد که در بولتن موزه دانشکده فیلادلفیا چاپ شده است، هزاران قطعه از اشیایی که اشمیت در چشمهعلی یافته بود، امروزه در موزهها و دانشگاههای آمریکا و بخش کوچکی از آنها نیز در موزه ایرانباستان نگهداری میشود.

همچنین هیات ری نیز در حفریات باستان شناختی روی تپه چشمه علی به آثاری از دوره های اسلامی، ساسانی و اشکانی و آثاری متعلق به عصر آهن رسیده است.

در گذشته فرش فروشها و مردم تهران، قالیها و قالیچه های خود را با این عقیده که در آب این چشمه خاصیتی است که فرش را خوب تمیز و رنگ روشنتر و پر جلاتر می سازد، در آب چشمه علی می شستند. اما حالا از این کار ممانعت می شود.

این منطقه از گذشته به عنوان محل تفرجگاهی برای اهالی ری و تهران به شمار می رفته در ایام نوروز هم می تواند محلی باشد که شما را در کنار یک آب و هوای مطبوع به دل تاریخ بکشاند یک جای باحال و دیدنی.

آدرس :

شهرری، جاده سوم، خیابان چشمه علی، خیابان تقوی نیا، تپه سمت راست کوه.