اینتل، از قانون مور تا تراشه‌های کوانتومی

اینتل یک شرکت بین‌المللی تولیدکننده‌ی پردازنده‌ی کامپیوتر است که به‌عنوان یکی از پیشگامان عصر جدید پردازش شناخته می‌شود. دفتر اصلی اینتل در سانتا کلارا، کالیفرنیا و در سیلیکون ولی واقع است. این شرکت در حال حاضر به‌عنوان دومین تولیدکننده‌ی بزرگ پردازنده در جهان و دومین شرکت باارزش این صنعت شناخته می‌شود. در حال حاضر، سامسونگ جایگاه اول را از آمریکایی‌ها ربوده است.

اینتل به‌عنوان مخترع پردازنده‌های x86 در جهان شناخته می‌شود؛ پردازنده‌هایی که در اکثر کامپیوترهای شخصی در دنیای امروز استفاده می‌شوند. از شرکت‌های بزرگی که مشتریان اصلی اینتل هستند می‌توان به اپل،  لنوو،  اچ‌پی و دل اشاره کرد. خاطرنشان می‌کنیم که این شرکت در زمینه‌ی تولید دیگر قطعات کامپیوتر از حافظه‌های جانبی تا تجهیزات شبکه نیز فعالیت دارد.

این شرکت که ابتدا در زمینه‌ی تولید رم فعالیت داشت، اولین پردازنده‌های تجاری خود را در سال ۱۹۷۱ به بازار عرضه کرد. البته دوران شکوفایی این برند به زمانی بازمی‌گردد که کامپیوترهای شخصی به اوج محبوبیت رسیدند و به این ترتیب، اینتل نیز سوار بر موج ایجادشده، توانست سهم قابل توجهی از بازار را از آنِ خود کند.

تاریخچه تأسیس

شرکت اینتل در سال ۱۹۶۸ توسط گوردون ای. مور و رابرت نویس تأسیس شد. مور شیمی‌دان و رابرت نویس، فیزیک‌دانی بود که به‌عنوان یکی از مخترعان مدار مجتمع (IC) شناخته می‌شود. مور و نویس پیش از تأسیس اینتل در شرکت Fairchild Semiconductor مشغول به کار بودند. آرتور راک، و مکس پالوسکی نیز از دیگر افرادی بودند که از همان روزهای ابتدایی در هیئت مدیره‌ی اینتل حضور داشتند. آرتور راک، رئیس هیئت مدیره، سرمایه‌گذار بزرگی بود که به بنیان‌گذاران اینتل کمک کرد سرمایه‌ی اولیه برای تأسیس شرکت را جذب کنند.

گوردون مور، رابرت نویس و اندی گروو در سال‌ ۱۹۷۸

سرمایه‌ی اولیه‌ی جذب‌شده برای شروع کار اینتل، ۲.۵ میلیون دلار گزارش شده است که دو سال پس از تأسیس، با عرضه‌ی عمومی سهام به ۶.۸ میلیون دلار رسید. یکی از کارمندان مهم اینتل در روزهای ابتدایی، اندی گروو بود که بعدها به‌عنوان مدیر، در شکل‌گیری دوران طلایی اینتل در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، نقش مهمی داشت.

مؤسسان اینتل، دانشمندان شیمی و فیزیک بودند

مور و نویس برای انتخاب نام شرکت، از همان ابتدا مخالف ترکیب مور – نویس بودند؛ چرا که این ترکیب، اصطلاح «More Noise» را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کرد و قطعا برای یک شرکت الکترونیکی، نام مناسبی نبود. آن‌ها ابتدا شرکت را در ۱۸ جولای ۱۹۶۸ با نام N M Electonics تأسیس کردند. در انتهای همان ماه، نام Intel برای شرکت انتخاب شد. این نام از ترکیب «Integrated Electronics» ساخته شده است. البته این برند در ابتدا تحت مالکیت شرکت هتل‌داری Intelco بود؛ از این رو بنیان‌گذاران اینتل مجبور شدند حقوق آن را از شرکت مذکور خریداری کنند.

اولین محصولات

اینتل در ابتدای تأسیس به‌عنوان تولیدکننده‌ی مدارهای منطقی شناخته می‌شد؛ اما بنیان‌گذاران آن هدف خود را بازار حافظه‌های نیمه‌هادی تعیین کرده بودند. در آن زمان پیش‌‌بینی می‌شد که این حافظه‌ها جایگزین حافظه‌های با ساختار آهنربایی (مشهور به Core) خواهند شد. اولین محصول آن‌ها در این بازار، یک حافظه‌ی رم استاتیک ۶۴ بیتی بود که تقریبا دو برابر محصولات رقبا سرعت داشت. محصولات دیگر اینتل که در سال ۱۹۶۹ تولید شدند، حافظه‌ی رام ۱۰۲۴ بیتی و اولین حافظه‌ی رم استاتیک ۲۵۶ بیتی بر مبنای ماسفت (ترانزیستور اثر میدانی نیمه‌هادی-اکسید-فلز) بود.

رم ماسفت اینتل که با نام ۱۱۰۱ عرضه شده بود، ساختاری پیچیده داشت و تولید و به‌کارگیری آن در کامپیوترهای بزرگ، به‌صرفه نبود. محصول بعدی با نام ۱۱۰۳ در سال ۱۹۷۰ به بازار عرضه شد و به‌عنوان حافظه‌ی رم داینامیک یا DRAM شناخته می‌شد و لقب پرفروش‌ترین چیپ حافظه جهان در سال ۱۹۷۲ را به خود اختصاص داد.

عصر پردازنده‌ها

اینتل در سال ۱۹۷۱ اولین پردازنده‌ی تجاری جهان را با نام Intel 4004 به بازار عرضه کرد. یکی از اولین ریزپردازنده‌های جهان نیز در سال ۱۹۷۲ به دست این شرکت تولید شد. طراح اینتل ۴۰۰۴ که می‌توان از آن به‌عنوان محصولی انقلابی در دنیای کامپیوتر یاد کرد، فدریکو فاگین بود. در این دوران، بازار حافظه‌های رم اینتل با خطر مواجه شده بود. رقیبان متعددی وارد این بازار شده بودند و ابتدای دهه‌ی ۱۹۸۰، دوران سختی برای اینتل بود.

اینتل ۴۰۰۴، اولین ریزپردازنده‌ی تجاری اینتل

مدیرعامل آن زمان اینتل، گوردون مور بود. او با مشاهده‌ی پیشرفت خارق‌العاده‌ی کامپیوترهای شخصی IBM که از محصولات اینتل استفاده می‌کردند، تصمیم گرفت زمینه‌ی کاری شرکت را روی تولید پردازنده‌ها متمرکز کند. فناوری‌های ابداعانه‌ی اینتل در این بازار، به تولیدکنندگان امکان می‌داد کامپیوترهایی با ابعاد کوچک طراحی کنند. قطعا گذار صنعت فناوری از کامپیوترهای بزرگ به مینی‌کامپیوترها و سپس کامپیوترهای شخصی، حرکتی بود که با اتکا به نوآوری‌های اینتل در آن زمان محقق شد.

اینتل بخش بزرگی از موفقیت اولیه‌ی خود را مدیون کامپیوترهای شخصی IBM است

تا پایان دهه‌ی ۱۹۸۰، اینتل با تولید ریزپردازنده برای آی‌بی‌ام و رقبای بزرگش در بازار کامپیوتر شخصی، دوران طلایی این شرکت به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی سخت‌افزار کامپیوتر شروع شد. این دوران به مدت ۱۰ سال ادامه داشت. اندی گروو در سال ۱۹۸۷ جایگزین مور شد. اقدام هوشمندانه‌ی او در ایجاد کمپین بازاریابی «Intel Inside»، وفاداری به این برند را به‌طور چشمگیری افزایش داد. عرضه‌ی پردازنده‌های پنتیوم در پایان دهه‌ی ۱۹۹۰ نیز نقطه‌ی عطفی در تاریخ این شرکت با مدیریت گروو بود.

چالش‌ها

دوران اوج کامپیوترهای شخصی و تقاضای بالا برای پردازنده‌ی این کامپیوترها، در ابتدای دهه‌ی ۲۰۰۰ با افت شدیدی مواجه شد. از طرفی رقبای بزرگ اینتل و در صدر آن‌ها AMD، با عرضه‌ی محصولات جدید و رقابت در بحث قیمت، توانستند بخشی از سلطه‌ی ایتل را با خطر مواجه کنند. کریگ برت یکی از مدیران آن زمان اینتل بود که تلاش کرد با ورود شرکت به بازارهایی فراتر از نیمه‌هادی‌ها، سوددهی را به اینتل بازگرداند که البته تعداد کمی از پروژه‌هایش با موفقیت همراه بودند.

کارشناسان معتقدند پایان دوران فرمانروایی اینتل به دو عامل بستگی دارد؛ کاهش تقاضا برای کامپیوترهای شخصی در آستانه‌ی سال ۲۰۰۰ و دیگری ظهور سریع کامپیوترهای ارزان‌قیمت را می‌توان از دلایل این افول نامید. در ابتدای سال ۲۰۰۰ رشد سخت‌افزارهای کامپیوتر بیش از نیاز نرم‌افزاری بود و پس از مدتی، کاربران به این نتیجه رسیدند که با هزینه‌های کمتر نیز می‌توان کامپیوترهایی با قدرت مناسب تهیه کرد. این اتفاق باعث شد رقبایی همچون AMD، نقش قابل توجهی در بازار کسب کنند.

از طرفی تقاضا برای کامپیوترهای پیشرفته‌ی سرور، پس از حباب دات‌کام کاهش پیدا کرد و همین امر موجب شد سوددهی اینتل کاهش قابل توجهی داشته باشد. به هر حال اتفاقات پیش‌آمده، خبر از رقابتی سنگین و شکست‌های متعددی برای اینتل می‌داد.

intel و AMD، رقبای دیرینه بازار پردازنده‌ها

از طرفی با افزایش سلطه‌ی این برند در بازار سخت‌افزار، شکایت‌های متعددی از آن‌ها صورت گرفت و چالش‌های حقوقی هم به مشکلات روزمره‌ی اینتل اضافه شد. یکی از ادعاهای بزرگ رقبای اینتل، نقض قوانین رقابتی توسط این شرکت بود. این ادعای حقوقی عموما از طرف AMD به جریان می‌افتاد و اینتل را به رقابت ناعادلانه متهم می‌کرد. ای‌ام‌دی معتقد بود که رقیبش با پرداخت پول به شرکت‌های تولیدکننده‌ی کامپیوتر، آن‌ها را وادار می‌کند که محصولات رقبا را در کامپیوترهایشان استفاده نکنند.

دعواهای حقوقی اینتل و ای‌ام‌دی برای سال‌های متمادی ادامه دارد و هر دو شرکت در این رقابت سودها و ضررهایی دیده‌اند. در این میان ای‌ام دی تاکنون موفق شده است مبالغ مختلفی را به خاطر شکایت‌های متعدد از اینتل دریافت کند. از طرفی، اینتل نیز یک بار توانست ای‌ام‌دی را به دزدی اطلاعات متهم و جاسوس این شرکت را در سال ۱۹۹۵ دستگیر کند.

دعواهای اینتل و ای‌ام‌دی در ژاپن نیز ادامه داشت و در سال ۲۰۰۵، کمیسیون تجارت عادلانه‌ی این کشور، اینتل را مجبور کرد که طرح‌های تخفیفی ناعادلانه‌ی خود را لغو کند و رقابت خود را با دیگر تولیدکنندگان، منصفانه‌تر ادامه دهد. اتحادیه‌ی اروپا نیز در احکامی مشابه به دعواهای رقابتی این دو شرکت وارد شده است. آخرین دعوای حقوقی در این اتحادیه، در سال ۲۰۱۴ و با رد درخواست تجدید نظر اینتل پایان یافت. هند و کره‌ی جنوی از دیگر شرکت‌هایی هستند که میزبان دعواهای حقوقی اینتل و ای‌ام‌دی و همچنین شکایت‌های دولتی علیه آن‌ها بوده‌اند.

یکی از بزرگ‌ترین رقبای قانونی همیشگی اینتل، شرکت AMD است

یکی دیگر از شرکت‌هایی که دعوای حقوقی علیه اینتل تنظیم کرده، شرکت Transmeta است. این شرکت شکایت خود را در سال ۲۰۰۶ و تحت عنوان نقض حقوق پتنت ثبت کرد. در نهایت دعوای حقوقی در سال ۲۰۰۷ به پایان رسید و اینتل به پرداخت ۱۵۰ میلیون دلار در مرحله‌ی اول و پنج مرحله پرداخت ۲۰ میلیون دلاری طی پنج سال محکوم شد.

یکی از چالش‌های بازرگانی اینتل در سال ۲۰۰۷ اتفاق افتاد. منتقدان ادعا می‌کردند که در تبلیغ این شرکت برای پردازنده‌های Core 2 Duo، نمادهای نژادپرستانه و توهین‌آمیز استفاده شده است. بسیاری از مدیران اینتل پس از افزایش انتقادها به‌صورت رسمی از مردم عذرخواهی کردند.

دفتر مرکزی اینتل، سانتاکلارا، کالیفرنیا

مشکلات زیست‌محیطی یکی از چالش‌های همیشگی شرکت‌های صنعتی هستند. اینتل نیز از این قاعده مستثنا نبوده و همواره مورد انتقاد فعالان محیط زیست قرار گرفته است. یکی از شکایت‌های مطرح‌شده علیه این شرکت در سال ۲۰۰۳ و در نیومکزیکو به جریان افتاد. کارشناسان معتقد بودند اینتل در گزارش سالیانه‌ی خود در مورد آلودگی‌های تولیدشده، دروغ می‌گوید. به هر حال این چالش‌ها نیز با تلاش مدیران شرکت حل شدند؛ به‌طوری که در سال ۲۰۱۲ اینتل در صدر شرکت‌های فناوری با تلاش برای کاهش اثرات زیست‌محیطی محصولات قرار گرفت.

کارمندان اینتل نیز در برهه‌های مختلف، این شرکت را هدف انتقاد و شکایت قرار داده‌اند. کارمندان سابق این شرکت ادعا می‌کنند که اینتل، افراد بالای ۴۰ سال را به‌راحتی از شرکت اخراج می‌کند. رسانه‌های متعددی به خاطر این ادعا از اینتل درخواست کرده‌اند که گزارش استخدام و اخراج کارمندان را به‌صورت جزئی منتشر کند اما این شرکت از ارائه‌ی آن خودداری کرده است. به هر حال اینتل ادعا می‌کند که سن افراد نقشی در برنامه‌های نیروهای انسانی این شرکت نداشته است.

ساختار شرکتی

در حال حاضر، برایان کرزانیچ به‌عنوان مدیرعامل اینتل فعالیت می‌کند. او ششمین مدیرعامل اینتل است که در سال ۲۰۱۳ جایگزین پائول اوتلینی شد. هیئت مدیره‌ی منسجم اینتل که همگی از مدیران پیشین این شرکت بود‌ه‌اند، در رسانه‌های مختلف به‌عنوان نمونه‌ای موفق از مدیریت در شرکت‌های بزرگ شناخته می‌شوند. این تیم توانسته است در سیستم ارزیابی «GovernanceMetrics International»، رتبه‌ی ممتاز کسب کند که تاکنون تنها به ۲۱ شرکت دیگر اهدا شده است. طبق آخرین آمار ارائه‌شده، عمده‌ی سهام شرکت اینتل در اختیار شرکت‌های بزرگی همچون ونگارد گروپ، بلک‌راک، کپیتال گروپ و استیت استریت است.

کارخانه‌ی تولید ریزپردازنده‌ی اینتل در کاستاریکا

ساختار استخدامی شرکت اینتل عموما به‌صورت پیشنهاد از داخل عمل می‌کند. خصوصا در سمت‌های مدیریتی، این شرکت در مقابل استخدام افراد خارجی مقاومت می‌کند و تمام مدیران آن تاکنون از میان کارمندان سابق انتخاب شده‌اند. قوانین بازنشستگی و اتمام مأموریت مدیران عامل نیز در این شرکت بسیار محکم است و باید حداکثر تا ۶۵ سالگی در این شرکت فعالیت کنند.

مدیران عامل اینتل همیشه از میان مدیران سابق این شرکت انتخاب شده‌اند

دفتر اصلی مدیریتی اینتل در سانتا کلارا کالیفرنیا واقع است. البته این شرکت آمریکایی در سرتاسر جهان دفاتر مدیریتی دارد. بزرگ‌ترین کارخانه‌ی تولیدی این غول پردازنده، در شهرستان واشینگتن اورگون واقع است و حدود ۱۸,۶۰۰ کارمند دارد. البته این شرکت در کشورهای متعددی از جمله چین، کاستاریکا، مالزی، سرزمین‌های اشغالی، ایرلند، هند، روسیه، آرژانتین و ویتنام، کارخانه‌ی تولیدی دارد.

شان مالونی، کریگ برت و پائول اوتلینی، از مدیران اخیر اینتل

تاریخچه محصولات اینتل

همان‌طور که پیش از این گفته شد، اولین محصولات اینتل، حافظه‌های رم استاتیک و داینامیک بودند. پس از مدتی مهندسان این شرکت مسیر محصولات را به ریزپردازنده‌ها تغییر دادند و اینتل ۴۰۰۴ در نوامبر سال ۱۹۷۱ به بازار عرضه شد.

به‌طور حتم، اینتل موفقیت‌های بزرگ دهه‌ی دوم خود را به کامپیوتر شخصی IBM مدیون است. این شرکت در سال ۱۹۸۱ کامپیوتر شخصی خود را معرفی و از پردازنده‌ی ۸۰۲۸۶ اینتل در آن استفاده کرد. یک سال بعد، شرکت Compaq اولین کامپیوتر شخصی با استفاده از طرح‌های آی‌بی‌ام را به بازار عرضه کرد که از نسخه‌ی سریع‌تر ۸۰۲۸۶ در آن استفاده شد. این شرکت در سال ۱۹۸۶ سیستمی بر مبنای پردازنده‌ی سریع‌تر یعنی ۸۰۳۸۶ عرضه کرد و با شکست اولیه‌ی آی‌بی‌ام در بازار کامپیوترهای شخصی، توانست اینتل را نیز به تأمین‌کننده‌ی اصلی سخت‌افزارهای کامپیوتر تبدیل کند.

اینتل ۸۰۸۶ از اولین ریزپردازنده‌های اینتل که با نام Operation Crush طراحی شد

ریزپردازنده‌ی ۳۸۶

به‌خاطر تقاضای تولیدکنندگان کامپیوتر شخصی، اینتل فناوری پردازنده‌های اولیه‌ی خود را با دیگر تولیدکنندگان پردازنده همچون AMD به اشتراک می‌گذاشت. مدیرعامل وقت این شرکت یعنی اندرو گروو تصمیم گرفت مسیر تولیدات شرکت را حرفه‌ای‌تر کند و محصول بعدی را با رقبا به اشتراک نگذارد. این محصول که Intel 386 نام داشت، در کامپیوترهای شخصی شرکت کامپک استفاده شد و سلطه‌ی اینتل را در بازار سخت‌افزار تضمین کرد.

پنتیوم، ایتانیوم و ۴۸۶

با شروع سال ۱۹۸۹، فرمانروای صنعت پردازنده تصمیم گرفت دوره‌ی زمانی عرضه‌ی محصول جدید را به دو سال کاهش دهد. در همین زمان، آن‌ها کار روی پروژه‌های جدید با کدهای P5 و P6 را آغاز کردند. تیم طراحی جدید شرکت در این سال‌ها، ابتدا پردازنده‌ی خود را تحت نام ۴۸۶ طراحی کرد که بعدها با نام ماندگار پنتیوم به بازار عرضه شد. ابتدا در سال ۱۹۹۳، پردازنده‌ی P5 با نام تجاری پنتیوم تحت مالکیت اینتل ثبت و به بازار عرضه شد. کد P6 نیز ابتدا با نام پنتیوم پرو در سال ۱۹۹۵ و سپس با کمی بهبود، با نام Pentium II به بازار عرضه شد.

Pentium II، دومین نسخه از سری پردازنده‌های برند پنتیوم

نام ایتانیوم برای اولین محصولات اینتل با معماری ۶۴ بیتی استفاده شد. با وجود عدم موفقیت‌های اولیه در این بازار، اینتل در سال‌های بعدی به طراحی‌ بر پایه‌ی این معماری ادامه داد و در سال ۲۰۱۴ بار دیگر سراغ برند ایتانیوم رفت.

حافظه‌های SSD

این نوع حافظه‌ از سال ۲۰۰۸ جایگاه خود را در میان محصولات اینتل پیدا کرد. اولین حافظه‌های دیسک جامد اینتل با ظرفیت حداکثر ۱۶۰ گیگابایت به بازار عرضه شدند. حافظه‌های اینتل مانند دیگر شرکت‌های تولیدکننده‌ی این محصولات بر پایه‌ی فناوری‌های NAND flash ،mSATA ،PCIe و NVMe تولید می‌شوند. آخرین نوآوری اینتل در این بخش از بازار، استفاده از فناوری ۳D XPoint در حافظه‌های SSD است.

حافظه SSD اینتل مدل X25-M

ابرکامپیوترها

بخش محصولات فوق پیشرفته‌ی اینتل با نام Intel Scientific Computers در سال ۱۹۸۴ تأسیس شد. هدف از تأسیس این بخش تولید ابرکامپیوترهایی با استفاده از پردازنده‌های اینتل بود. در سال ۱۹۹۲ نام این بخش به «واحد سیستم‌های ابرپردازشی اینتل» تغییر کرد. از محصولاتی که توسط بخش یادشده طراحی و ساخته شدند، می‌توان به ابرکامپیوترهای متعددی همچون Paragon و ASCI Red اشاره کرد.

اینتل در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد که قصد دارد از پرتوهای نوری جهت افزایش سرعت ابرکامپیوترها استفاده کند. این تصمیم در سال ۲۰۱۵ به‌صورت رسمی اجرایی شد و از آن زمان در ابرکامپیوترهای اینتل تنها از پرتوهای نوری جهت تبادل داده‌ها استفاده می‌شود.

سیستم‌عامل‌ بر مبنای لینوکس

پس از موفقیت مثال‌زدنی اندروید گوگل، اینتل تصمیم گرفت با همکاری با شرکت‌های بزرگی همچون نوکیا، سیستم‌عاملی برای سیستم‌های مبتنی بر معماری x86 و بر پایه‌ی لینوکس توسعه دهد. محصول قرارداد مذکور، سیستم‌عامل MeeGo بود که از طرف بنیاد لینوکس نیز پشتیبانی می‌شد.

در فوریه‌ی سال ۲۰۱۱، نوکیا این قرارداد را ترک و همکاری خود را با مایکروسافت آغاز کرد. مدیران اینتل کاملا از این تصمیم شوکه شدند و سرانجام این سیستم‌عامل نیز شکست خورد. پس از آن، اینتل با سامسونگ همکاری کرد تا این بار سیستم‌عامل تایزن را برای دستگاه‌های همراه توسعه دهد. از آن زمان تمرکز این شرکت سخت‌افزاری روی سیستم‌عامل تایزن بوده است و محصولات متنوع سامسونگ از آن استفاده می‌کنند.

لوگوی مشهور اینتل اینساید، از کمپین‌های تبلیغاتی موفق شرکت اینتل

وضعیت کنونی برند اینتل

اینتل در حال حاضر به‌عنوان دومین شرکت بزرگ تولید پردازنده و دومین برند باارزش این صنعت شناخته می‌شود. طبق آخرین گزارش‌های منتشرشده، درآمد این شرکت در سال ۲۰۱۷ حدود ۶۲ میلیارد دلار بوده و سود خالص آن‌ها حدود ۱۸ میلیارد دلار گزارش شده است. این شرکت در حال حاضر حدود ۱۰۶ هزار کارمند دارد و شرکت‌های بزرگی همچون Mobileye ،McAfee ،Here و Wind River Systems به‌عنوان زیرمجوعه‌ی آن فعالیت می‌کنند.