سحابی بومرنگ ، سردترین مکان در عالم

پاسخ معمول به این پرسش تابش ریزموج زمینه‌ی کیهانی (CMB) است؛ یعنی پس‌تاب باقی‌مانده از انفجار بزرگ در ابتدای خلقت عالم. دمای این تابش ۲۷۰/۴۲ – درجه‌ی سلسیوس (یعنی فقط ۲/۷۳ درجه‌ی سلسیوس بالاتر از صفر مطلق) است بنابراین فضا را تا چند درجه بالاتر از کمترین دمای ممکن گرم می‌کند. اما سحابی بومرنگ از این هم سردتر است.

فریزر کیهانی : برای ساختن این تصویر زیبا با رنگ‌های کاذب از سحابی بومرنگ چندین عکسِ نور مرئیِ تلسکوپ فضایی هابل، که با فیلترهای پولاریزاسیون گرفته شده، با هم ترکیب شده‌اند. ستاره‌ی مرکزی مشغول پرتاب‌کردن لایه‌های بیرونی‌تر به فضای خارج است. این لایه‌های گازی منبسط می‌شوند و به این ترتیب دمای‌شان تا یک درجه‌ی سانتی‌گراد بالاتر از صفر مطلق پایین می‌رود. درازای هر لُب این سحابی حدود یک سال نوری است.

بومرنگ از نوع سحابی‌های پیش‌سیاره‌نماست؛ سحابی سیاره‌نما از پرتاب‌شدن لایه‌های گازی از ستاره‌ای در نزدیک پایان زندگی‌اش ایجاد می‌شود. ستاره‌ی در حال مرگی که سحابی بومرنگ را تولید کرده باد ستاره‌ای بسیار قدرتمندی داشته است. این باد در ۱۵۰۰ سال آخر زندگی این ستاره با سرعت حدود ۵۹۰ هزار کیلومتر بر ساعت به سوی فضا وزیده است. ستاره با این باد در هر ثانیه حدود ۷۰ هزار میلیارد (۱۵^۱۰×۷۰) تُن ماده را به درون فضا پرتاب می‌کند. باد ستاره‌ای، علاوه بر سرعت بالا، وقتی به سوی بیرون ستاره جریان می‌یابد به‌سرعت منبسط می‌شود. این انبساط سریع موجب اُفت چشمگیر دما می‌شود؛ درست برعکس اثری که موجب می‌شود هنگام بادکردن لاستیک دوچرخه پمپ باد گرم شود.

نتیجه این است که گازهای سحابی بومرنگ دمای «استخوان‌سوز» ۲۷۲/۱ – درجه‌ی سلسیوس دارند؛ یعنی سردتر از تابش زمینه‌ی کیهانی. باوجودی که ستاره‌ی مرکزی سحابی بومرنگ خیلی داغ است، ترکیب بادهای پُرسرعت ستاره‌ای و انبساط سریع، سردترین مکان طبیعی شناخته‌شده در عالم را ایجاد کرده‌اند که دمایش حتی از فضای بی‌نهایت سرد اطرافش هم کم‌تر است.

منبع : spacetelescope