سیسرو، تئوریسین و جمهوریخواه رومی

حاکمان یونان باستان سقراط را اعدام و حاکمان روم باستان سیسرو را ترور کردند. سیسرو (Cicero، ۱۰۶ – ۴۳ پ.م.) ادیب، فیلسوف، سخنور، تئوریسین جمهوریخواهی و مبارز اجتماعی، مهمترین سیاستمدار رم باستان بود که در سال ۴۳ پیش از میلاد در حین فرار بدست عوامل دولتی بقتل رسید. او در سال ۱۰۶ پیش ازمیلاد در خانواده ای نظامی بدنیا آمد و سالها بعنوان وکیل، بدفاع از عدالت، انسانیت، عقلگرایی و جمهوریخواهی پرداخت.

سیسرو همچون افلاتون ابتدا شاعر و سپس فیلسوف شد و در امپراتوری رم در جوانی به بالاترین مقام دولتی یعنی شغل سفیری رسید. او می گفت که بدون عدالت هیچ دولتی قابل دوام نیست. او خالق آثاری در زمینه های فلسفه، هنر سخنوری، اداره دولت و نظریه های جمهوریت بود و برای رومیان زمان خود حداقل ۵۰۰ سال ارثیه فرهنگ یونانی را برای انتخاب علاقمندان ترجمه و معرفی نمود.

فلسفه در نظر سیسرو، انسان را از خرافات، غیبگویی، فرصت طلبی و شارلاتانی باز می دارد. در پایان سده های میانه آثار و افکار وی موجب آزادی فرد از ارتجاع مسیحی و مکتب مدرسین اسکولاستیک آن در غرب شد. سیسرو ایده آلیسم یونانی را با رئالیسم رومی مخلوط کرد تا حقوق رومی را بر اساس اندیشه افلاتون و مکتب رواقی یونانی پایه گذاری کند. اگر افلاتون یک نابغه زبان باشد، سیسرو را یک نابغه عملگرا در سیاست و خالق واژه های اجتماعی سیاسی می دانند.

هراز، شاعر مشهور رومی، خود را شاعر سیسرو می دانست. ولتر افکار سیسرو را موجب تکامل و پیشرفت فرهنگ درغرب می دانست. سیسرو خلاف نظریه های فلسفی افلاتون، عمل سیاسی را به تئوری اجتماعی ترجیح میداد؛ روشی که بعدها رومیان برای سیاست جهانگیری وامپریالیستی خود دنبال کردند. روحانیون مسیحی به تقلید از سیسرو در طول سده های میانه به استفاده از فلسفه عملی وی پرداختند. این کار موجب ایدئولوژی شدن فلسفه برای جنبشهای اجتماعی اعتراضی در قرون اخیر نیز شده است.

سیسرو ولی بیش از اندازه به نقش فلسفه خوشبین و امیدوار بود. او خود را فیلسوف مستقل و نوآوری نمی دانست، چون آثارش مخلوطی از افکار فیلسوفان یونانی مانند افلاتون و پوزید بودند. سیسرو برای اصلاح دولت و قوانین جمهوریخواهی، ایده آلیسم افلاتونی را با شک گرایی آکادمیک و اخلاق رواقی یونان باستان مخلوط نمود. او می گفت که مردم را باید با فلسفه و دانش زمان آشنا نمود تا نیازهای جمهوریت را بهتر بشناسند.

هدف روشنگری سیسرو در آن زمان ترجمه آثار مهم فلسفه و ادب یونانی در تمام زمینه ها به زبان لاتین برای رومیان بود. او را می توان واسطه و مبلغ تبادل فرهنگی میان روم و یونان باستان زمان خود دانست. وی سازمانده ایده های فلسفی، واسطه دانش علمی، ارزش گذار و مبلغ شناخت بود. همعصران او بر این باور بودند که فلسفه نه نجات است و نه وسیله ای برای تغییر دولت و سیاست، فلسفه رسانه ای است که نیاز به آزادی نامحدود دارد، برای این که به نتایج عملی برسد و به کسی اجازه سانسور و محدودیت و سوء استفاده خصوصی نمی دهد.

آگوستین، یکی از حاکمان آن زمان روم می گفت که سیسرو یک استاد زبان بود که قلبی پر از عشق به وطن داشت. سیسرو نه تنها سخنوری مشهور بلکه یک نظریه پرداز در هنر سخنوری بود. او نثر کوتاه نویسی زبان لاتین را در رم باستان به اوج خود رساند. آثار سیسرو شامل مقاله، نامه، سخنرانی، دیالوگ و بحث های فلسفی و سیاسی اند. موضوع آثار فلسفی او عبارت اند از وظایف انسانی، ماهیت خدایان و مرزهای نیکی و بدی. آثار جامع و دایره المعارفی وی بینشی جهانی اند که در فلسفه، واژه ها و مفاهیم یونانی را به خوانندگان رومی معرفی و عرضه می کنند.

از جمله آثار سیسرو “درباره دولت”، “پیرامون فلسفه”، ۵۸ سخنرانی، ۴ جلد نامه و مکاتبات و ۵ جلد نوشته های دیالوگی اند. دیالوگهای وی پیرامون موضوعات پیری، دولت، فلسفه درمانی، فرق بین هنر و علم، خداجویی بعضی روشنفکران، تئوری شناخت، پیرامون وجود خدایان، استفاده عملی فلسفه، بهترین شکل دولت، در باره قانون و دولت، پیرامون مرگ و درد و غم و عشق و سعادت، و نقل قول هایی مهم از فلسفه زندگی رومیان اند. چهار جلد نامه های او از نظر فرهنگی تاریخی، سندی مهم از زمان پر فراز و نشیب وی اند.