پرندگان به چه علت دست به مهاجرت می زنند؟

هر سال با تغییرات فصلی، گونه های مختلفی از پرندگان اقدام به مهاجرت می کنند. آنها با طی کردن هزاران کیلومتر و به جان خریدن انواع خطر ها چه قصدی دارند؟

بسیاری از ما هنگامی که به مهاجرت پرندگان فکر می کنیم، تصویری از قوها و درناهای در حال پرواز به شکل ۷ در ذهن مان ظاهر می شود. مهاجرت قوها و درناها مثالی آشنا از مهاجرت هرساله پرندگان در مقیاس بزرگ از محل زادآوری آنان در تابستان به مناطق غیرزادآوری آنان در زمستان است.

پرندگان اصولا به دو دلیل غذا و زادآوری مهاجرت می کنند. این دو دلیل به ظاهر ساده اما بسیار پیچیده است. البته فقط غذا و زادآوری دلیل مهاجرت پرندگان نیست، تغییرات آب و هوایی، شکارچیان و بیماری هم از دلایل مهاجرت به شمار می آید.

پرندگان از مناطقی که منابع آن کم یا رو به کاهش است به مناطقی که منابع زیاد یا در حال افزایش دارد مهاجرت می کنند. تغییر فصل در تغییر منابع غذایی نقش دارد و موجب مهاجرت پرندگان به مناطقی می شود که منابع گسترده تری دارند. بعلاوه مهاجرت جابه جایی فصلی نیز به شمار می آید که معمولا بین محل زادآوری و محل غیرزادآوری پرنده انجام می شود. بسیاری از پرندگان به یک مکان مشخص برای زادآوری و پرورش جوجه های خود مهاجرت می کنند.

همیشه در سفر

اوج زمان مهاجرت پرندگان در بهار و پاییز است، ولی پرندگانی هم هستند که ۳۶۵ روز سال مهاجرت می کنند. زمان مهاجرت پرندگان به عامل های بسیاری مانند گونه پرنده، مسافت مهاجرت، سرعت مهاجرت، مسیر و آب و هوا بستگی دارد. زمان پیمودن مسیر مهاجرت گاهی چند هفته و گاهی چند ماه به طول می انجامد. این زمان نیز به طول مسیر مهاجرت، سرعت پرواز، مسیر و توقف های پرنده بستگی دارد.

پرندگان پیش از مهاجرت وارد مرحله ای می شوند که در آن، تغییر سطح هورمون ها موجب افزایش وزن بدن و ذخیره چربی می شود. پرندگان از این ذخایر در طول مسیر سفر استفاده می کنند. وزن بعضی پرندگان گاهی در هفته های پیش از شروع مهاجرت به دو برابر وزن معمول می رسد.

شاهین، چلچله ها و پرندگان دیگر در روز مهاجرت می کنند درحالی که بسیاری از پرندگان برای دورماندن از تیررس نگاه شکارچیان در شب مهاجرت می کنند. بعلاوه هوای سردتر و آرام تر در شب مهاجرت را برای پرندگان راحت تر می کند. پرندگان مهاجر برای یافتن مسیر مهاجرت از ستارگان، خورشید، الگوهای باد، اشکال زمین و به عقیده بعضی دانشمندان از جاذبه زمین نیز به عنوان راهنما استفاده می کنند. این الگوها به پرندگان کمک می کنند تا هرساله به همان مکان قبلی مهاجرت بازگردند.

پرندگان هنگام مهاجرت رفتارهای خود را برای تامین امنیت سفر تغییر می دهند. بسیاری از پرندگان طی مهاجرت در ارتفاعات بالاتری پرواز می کنند چرا که الگوهای باد در ارتفاعات بالاتر به پرواز آنها کمک می کند. همین طور هوای سردتر از گرم شدن بدن آنها جلوگیری می کند. گاهی اوقات نیز پرندگانی که به طور معمول روز پرواز هستند، رفتار خود را تغییر می دهند و در شب پرواز می کنند.

بعضی پرندگان از ۲۰ کیلومتر تا ۱۰۰۰ کیلومتر در یک روز پرواز می کنند. این میزان پرواز به زمان مهاجرت آنان، دوری و نزدیکی مکان مهاجرت، شرایطی که طی مسیر مهاجرت با آن روبه رو می شوند و وجود توقفگاه های مناسب در طول مسیر بستگی دارد، اما پرندگانی که مسیر مهاجرت آنها از روی اقیانوس ها است، گاهی ممکن است حتی تا ۱۰۰ ساعت یا بیشتر در حال پرواز باشند تا مکانی برای فرود بیابند.

درحالی که بسیاری از پرندگان از نظر رفتاری و بدنی خود را در دوران مهاجرت با سختی ها تطبیق می دهند، ولی خطرها و تهدید های زیادی در طول این سفرها ایجاد می شود. بسیاری از پرندگان هیچ گاه این سفر سخت را به اتمام نمی رسانند و در طول مسیر از بین می روند. بعضی تهدیداتی که پرندگان را در مسیر مهاجرت به خطر می اندازد از این قرار است:

کمبود غذا و گرسنگی بعد از اتمام مهاجرت، برخورد با پنجره ها و ساختمان ها در امتداد مسیر مهاجرت، نابودی توقفگاه ها به علت توسعه یا ایجاد آلودگی، شکارچیان یا جانوران وحشی، آب و هوای نامناسب، توفان که موجب گم کردن مسیر مهاجرت می شود، آلودگی نوری شهرها که موجب گم شدن مسیر مهاجرت می شود، هم شکار قانونی و هم شکار غیرقانونی! به هر حال، مهاجرت سفری سخت ولی لازم برای پرندگان است. اگر پرندگان مهاجرت نکنند، به مراتب زندگی سخت تری خواهند داشت. اگر هیچ پرنده ای مهاجرت نکند، منابع غذایی در مکان های زادآوری بسرعت تمام می شود و بسیاری از جوجه های نوزاد از گرسنگی از بین می روند. رقابت بر سر آشیانه سازی شدید خواهد شد و شکارچیان بسرعت جذب این مناطق می شوند که تراکم بالایی از پرنده و جوجه های بی تجربه و نابالغ دارند.