گفتگو با مدیران سامتل قشم: قاچاق آفت بازار موبایل
بازار موبایل ایران مملو از کالای قاچاق شده است و همین عامل، باعث کوچک شدن یا از بین رفتن شرکت‌های فعال رسمی و قانونی می‌شود و مشتری نهایی نیز بابت کالای خریداری‌شده خدمات دریافت نمی‌کند.
مسائلی همچون قاچاق در بازار، به نتیجه نرسیدن طرح رجیستری، حاشیه‌های گارانتی و خدمات، چند قیمتی بودن محصولات و کلاه‌های ریز و درشتی که برخی از فروشندگان بر سر مشتری می‌گذارند، باعث شدند تا مصاحبه‌ای اختصاصی با مدیران شرکت سامتل قشم، نماینده شرکت‌های سونی، سامسونگ، اچ‌تی‌سی و هواوی داشته باشیم و در‌باره‌ی این موضوعات گفتگو کنیم.
سنباد سفرها – مدیرعامل شرکت سامتل قشم، پیش از این به عنوان مدیر ارشد اجرایی شرکت آرین و مدیر کل فروش شرکت ارتباطات وطنی نمایندگی نوکیا فعالیت داشته است. وی ۳۴ سال سن دارد و فارغ‌التحصیل رشته‌ی نساجی است.
آیدین آرام – رئیس هیئت مدیره شرکت سامتل قشم، پیش از این مدیرعامل آرمان همراه آرین، معاونت فروش در شرکت سامتل سابق و مدیر برند ایرانسل بوده است. وی ۳۴ ساله است و لیسانس مدیریت بازرگانی دارد و همچنین فارغ‌التحصیل رشته‌ی MBA است.
آیدین آرام – سنباد سفرها
چه اتفاقی برای شرکت همراه آرین افتاد؟
همراه آرین و سامتل دو شرکت خواهر بودند؛ از سال ۹۳ و ۹۴ بازار بسیار رقابتی شد و قاچاق کالا هم افزایش یافت و به همین دلیل ما سعی کردیم دو شرکت را یکی کنیم. زیرساخت‌ها یکی بودند و از این بابت یکی کردن شرکت‌ها باعث می‌شد هزینه‌ها کاهش یابد. ما اواخر سال ۹۳ تصمیم به یکی کردن شرکت‌ها گرفتیم و در نیمه دوم سال ۹۴ این کار را انجام دادیم و شرکت جدیدی را با نام پارس سامتل قشم تأسیس کردیم. در بدنه‌ی اصلی مدیریت شرکت بیشتر از مدیران آرین استفاده‌شده و در بخش اجرایی نیز بیشتر از نیروهای سامتل سابق به کار گرفته شده‌اند.
بازار موبایل یکی از آشفته‌ترین بازارهای کشور است، دلیل این آشفتگی چیست؟
بازار موبایل یک بازار جوان است شاید سه دهه از شکل‌گیری بازار موبایل نمی‌گذرد؛ شما وقتی در مورد دوربین عکاسی صحبت می‌کنید سال‌ها است که بازار آن شکل گرفته و تکنولوژی آن پیشرفت کرده است. از طرفی گوشی‌های هوشمند به‌سرعت در حال رشد و بروزرسانی هستند. همین موضوع باعث شده است موبایل بازار سریعی داشته باشد و مدام در حال بروزرسانی باشد. در بازار موبایل ایران نمی‌توان کسی را پیدا کرد که مثلا تجارت را از پدر خود به ارث برده باشد و از این بابت کسانی که در آن فعالیت می‌کنند خیلی تجربه ندارند. اما شاید مهم‌ترین عامل در آشفته شدن بازار موبایل، قاچاق باشد.
چند درصد از بازار موبایل را کالاهای قاچاق تشکیل می‌دهند؟
نزدیک به ۹۵ درصد!
چرا؟
قاچاق در بازار موبایل وقتی شکل گرفت که تعرفه‌ی واردات آن افزایش یافت. بخش بزرگی از مشکلات فعلی بازار، قاچاق است و به این راحتی نیز نمی‌توان آن را ریشه‌کن کرد. خوشبختانه طی ماه‌های اخیر فعالیت ستاد مبارزه با قاچاق بسیار بیشتر شده است، اما مرزهای گسترده‌ی ایران باعث می‌شود کنترل کالای قاچاق مشکل شود. بعضی تصور می‌کنند قاچاقچی باید یک سازمان بزرگ باشد یا مثلا نیاز به مکانی دارد که چندین نفر با اسلحه از آن مراقبت می‌کنند؛ اما امروز در بازار موبایل حتی با ۵۰ میلیون تومان سرمایه هم می‌توانید به اربیل یا دبی بروید و تعدادی گوشی بیاورید و روی هرکدام ۱۰۰ هزار تومان سود کنید و بفروشید.
چرا قیمت کالای قاچاق با کالایی که به‌صورت رسمی عرضه می‌شود اختلاف قابل ملاحظه دارد؟
قاچاقچی نیازی به تجربه یا سرمایه سنگین یا پشتوانه‌ی فنی ندارد. با سه چهار نفر فروشنده در مغازه نیز می‌توان فرایند واردات تا فروش را مدیریت کرد. موبایل‌هایی که به صورت رسمی وارد کشور می‌شود، ۱۷ تا ۱۸ درصد هزینه‌ی گمرک، بیمه و مالیات دارند. شرکت‌های واردکننده‌ی رسمی باید برای کالاهای خود خدمات و گارانتی معتبر ارائه دهند و این در حالی است که کالاهای قاچاق بدون گارانتی فروخته می‌شوند. هزینه‌ی راه‌اندازی و نگهداری مرکز خدمات و هزینه‌های نیروی فنی برای سرویس‌دهی را نیز قاچاقچیها ندارند.
چرا فروشنده‌ها به مشتری پیشنهاد خرید کالای قاچاق می‌دهند و مدام از بدی گارانتی می‌گویند؟
فروشنده سعی می‌کند کالایی را که در آن سود بیشتر می‌کند بفروشد. آن‌ها اگر از شرکت‌های واردکننده‌ی رسمی خرید کنند، در لیست مالیات قرار می‌گیرند و برای آن‌ها فاکتور رسمی رد می‌شود؛ از طرفی کالای قاچاق سود بیشتر دارد و بابت فروش آن، درآمد بیشتری به دست می‌آورند و به سادگی می‌توانند سیستم مالیاتی کشور را نیز دور بزنند. اکثر فروشنده‌ها تنها به فکر منفعت خود هستند، اما شرکت‌ها تلاش می‌کنند مشتری‌های جدید را به مشتری وفادار تبدیل کنند.
چطور این آشفتگی بر طرف می‌شود؟
سود بازار موبایل را قاچاقچیها می‌برند
زمانی این آشفتگی رفع می‌شود که افراد فعال در بازار سود ببرند. از نبود زیرساخت‌های مناسب تا رفتار شرکت‌ها همگی باعث شده‌اند تا این آشفتگی بیشتر و بیشتر شود. زمانی که زیرساخت‌ها آماده نباشد، نمی‌توانید سیاست‌های کلانِ صحیح را اجرا کنید. در حال حاضر راه‌های دور زدن قوانین ضد قاچاق، ساده و در دسترس هستند. شرکت‌های بزرگ نیز دست‌به‌عصا حرکت می‌کنند؛ چرا که ریسک آن‌ها زیاد است. به‌عنوان مثال زمانی که به یک‌باره گمرکی موبایل افزایش یافت، شرکت‌هایی که رانت‌های مختلف داشتند، موفق شدند درآمد کلانی به دست آورند و باقی شرکت‌ها به‌شدت ضرر کردند. در حال حاضر همه‌ی شرایط برای شرکت‌هایی که مالیات پرداخت می‌کنند و قانونی کار می‌کند دشوار است و در عوض افرادی که غیرقانونی کار می‌کنند سود این بازار را به دست می‌آورند.
اما راه‌حل چیست؟
ما سال‌هاست که بازار بسیار بزرگ موبایل را داریم، اما هنوز اتحادیه مستقل نداریم. در حال حاضر اتحادیه مخابرات و اتحادیه‌ی صوتی و تصویری، مسئول خدمات پس از فروش و فروش گوشی‌های موبایل هستند. پس مهم‌ترین کار این است که ابتدا یک اتحادیه مستقل برای موبایل تأسیس شود.
شرکت‌هایی که قانونی کار می‌کنند و مالیات پرداخت می‌کنند، باید از سوی دولت حمایت شوند. فرایندهای کنترل کالا و خروج از گمرک باید تسریع شود. در حال حاضر قاچاقچیها به‌مراتب سریع‌تر از شرکت‌هایی که قانونی کار می‌کنند، کالای خود را وارد بازار می‌کنند. ما مجبور هستیم گوشی‌هایی که وارد می‌کنیم، در اختیار سازمان تنظیم مقررات قرار دهیم تا از نظر استاندارد کنترل شوند و این فرایند بعضا دو تا سه هفته طول می‌کشد و فرایند ترخیص کالا نیز یکی دو هفته طول می‌کشد، این‌ها یعنی قاچاقچیها ۵ تا ۱۰ قدم همیشه از واردکننده‌ی رسمی جلوتر هستند. گمرک تخصصی باید ۲۴ ساعته کار کند تا بتواند کالا را سریع‌تر ترخیص کند، حتی پنج شنبه و روزهای تعطیل، گمرک باید کار کند.
باید اتحادیه‌ی مستقل و مجزایی برای موبایل شکل گیرد تا بتواند بازار را بهتر تحت نظر بگیرد و سیاست‌های صحیح را تدوین و دنبال کند
دولت می‌تواند به عرضه‌کنندگان رسمی که مالیات پرداخت می‌کنند، ارز دولتی پرداخت کند تا بتوانند از نظر قیمت با بازار قاچاق رقابت کنند. از طرفی، از آنجایی که شرکت‌های قانونی، مالیات پرداخت می‌کنند؛ هزینه‌ای که بابت ارز ارزان‌تر پرداخت می‌کنند، مجددا به حساب خود دولت بازگردانده می‌شود. به این ترتیب ۹۵ درصد بازار که قاچاق می‌کنند، کوچک‌تر خواهد شد و بیشتر محصولات با مالیات به فروش خواهند رفت. روزی ۲۵ هزار گوشی قاچاق وارد بازار می‌شود.
مصرف‌کننده باید درک مناسبی نسبت به گارانتی و شرکت عرضه‌کننده رسمی به دست آورد. به‌عنوان مثال محصولاتی که به‌صورت رسمی و از طریق شرکت‌های معتبر وارد کشور می‌شوند، قطعات اصل را در اختیار مشتری قرار می‌دهند و همچنین در صورت بروز مشکل، خدمات قابل قبولی به مشتری ارائه می‌کنند؛ اما در عوض کالای بدون گارانتی همیشه ریسک خراب شدن دارد. در حال حاضر بسیاری از شکایت‌هایی که در اتحادیه مخابرات ثبت می‌شود مربوط به خراب شدن کالای بدون گارانتی است.
در این شرایط احتمالا شخصی که متضرر شده است دیگر کالای بدون گارانتی نمی‌خرد!؟
خیر! همیشه این طور نیست. بعضی از مشتریان وقتی کالای بدون گارانتی تهیه می‌کنند و موبایل آن‌ها، دچار مشکل می‌شود؛ تصور می‌کنند کالای آن برند خاص مشکل داشته است و کالای بدون گارانتی از یک برند دیگر تهیه می‌کنند!
طرح رجیستری اگر اجرا شود، چقدر تأثیر خواهد داشت؟
اعلام طرح رجیستری و اجرای نشدن آن تأثیر صد در صد منفی بر بازار دارد
صد در صد مؤثر خواهد بود، اما اگر اجرا شود. دولت هر چند وقت یک‌بار اعلام می‌کند که طرح رجیستری قرار است اجرا شود؛ اما طرح اجرا نمی‌شود. همین اعلام طرح، باعث می‌شود به بازار شوک شدیدی وارد شود. در این شرایط، فروشنده‌ها تعداد زیادی کالا خریداری می‌کنند، سپس سیم‌کارت وارد آن‌ها می‌کنند تا ثبت شوند و بعدها که رجیستری اجرا می‌شود، کالاهای آن‌ها در طرح قرار گیرند و به دنبال آن طرح رجیستری اجرا نمی‌شود و انبوهی از کالاها در انبار فروشگاه‌ها باقی می‌ماند و آن‌ها نیز مجبور می‌شوند کالای خود را به هر قیمتی به فروش برسانند؛ این کار باعث می‌شود شوک منفی به بازار وارد شود. اگر قرار است طرح رجیستری اجرا شود، وقتی اطلاع‌رسانی شود که همه‌چیز برای اجرایی شدن آن، به‌طور کامل آزمایش شده باشد و پس از اطلاع‌رسانی عملا اجرا شود.
ریجستری چرا فعال نمی شود؟
هیچ کسی جواب نمی‌دهد، ما هم نمی‌دانیم اگر واقعا نمی‌خواهند رجیستری را راه‌اندازی کنند، اعلام نکنند که حداقل به بازار شوک وارد نکنند. وقتی رجیستری راه بیافتد؛ یا قاچاقچیها قانونی کار خواهند کرد یا وارد بازارهای دیگر می‌شوند. همین سناریو در بازار لپ‌تاپ و محصولات دیگر نیز وجود دارد. قاچاقچی هر زمان بازار وارد شوک می‌شود چند روز کار نمی‌کند و کالای قاچاق خود را وارد نمی‌کند. اما شرکت‌ها که در ابعاد بزرگ‌تر کار می‌کنند و چند صد نفر کارمند دارند چه کار باید بکنند؟
اگر با قاچاق مقابله نشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
شرکت‌های رسمی فعال در حوزه‌ی موبایل، مدام کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شوند و بسیاری نیز از بین می‌روند. روندی که همین حالا هم دارد دنبال می‌شود. مصرف‌کننده، خدمات و کالای مرغوب دریافت نمی‌کند و هرج‌ومرج و بیماری در بازار رشد می‌کند. شرکت‌ها می‌توانند کارآفرینی کنند، بیمه و مالیات پرداخت کنند و به اقتصاد کشور کمک کنند.
