امپراتوری مصر باستان چگونه تشکیل شد؟

رود نیل همواره منبع زندگی بخش تمدن های مصری بوده است. اولین انسان ها به دلیل خاک حاصل خیز و آب کافی، در کناره های رود نیل ساکن شدند. مصریان از خاک دلتا و کناره های نیل برای کشاورزی، از آب آن برای آبیاری و از گلی که هر ساله به دلیل بالا آمدن سطح آب رود نیل به وجود می آمد، برای ساختمان سازی استفاده می کردند. در کنار مواهب رود نیل و تلاش و کوشش، مصریان به یکی از بزرگ ترین تمدن های تاریخ تبدیل شدند که نزدیک به ۳۰۰۰ سال پابرجا بودند.

۶۰۰۰ سال قبل از میلاد، تمدن مصر رو به رشد بود. در این زمان مصری ها مشغول کشاورزی، دامداری و ساخت بناهای نسبتا بزرگ بودند و تنها نزدیک به ۲۰۰۰ سال بعد هم شروع به استفاده از ملات برای ساختمان سازی کردند.

این پیشرفت ها آن قدر ادامه داشت که تقریبا در ۵۵۰۰ سال ق.م، مصر به دو حکومت مصر بالایی و مصر پایینی تقسیم شد و تا ۳۱۰۰ سال ق.م هم همین طور باقی ماند. برخلاف نام هایشان، مصر بالایی در جنوب و مصر پایینی در شمال مصر قرار دارند. این نامگذاری ها بر اساس جهت جریان رود نیل بوده است.

مصر پایینی در قسمت شمالی مصر و در دلتای حاصل خیز رودخانه ی نیل قرار دارد. به مصر پایینی تا-مهو یعنی سرزمین پاپیروس می گفتند. سایپروس پاپیروس یا علف بوریا گیاهی بود که از آن پاپیروس، یکی از اولین گونه های کاغذ را می ساختند. علف بوریا به مقدار زیادی در مصر پایینی رشد می کرد. مصر پایینی به ۲۰ بخش یا نوم تقسیم شده بود. پایتخت آن شهر ممفیس بود. بوتو الهه ی حامی مصر پایینی بود که به هیبت مار کبری به نمایش در می آمد.

مصر بالایی در قسمت جنوبی مصر قرار دارد. به مصر بالایی تا-شماو یعنی سرزمین نی می گفتند. مصر بالایی به ۲۲ بخش یا نوم تقسیم شده بود و شهر اصلی آن هایروکانپولیس بود. الهه ی محافظ مصر بالایی، نخبت بود که به شکل یک لاشخور به تصویر در می آمد.

درباره ی این که چه کسی مصر بالایی و پایینی را متحد کرد، میان باستان شناسان و مصر شناسان اختلاف نظر وجود دارد. عده ای اتحاد دو مصر را به منس و عده ای آن را به نارمر نسبت می دهند. بعضی ها هم می گویند که منس و نارمر در اصل یک نفر هستند.

منس، فرعونی در دوره ی اولیه مصر باستان بوده است. برخی او را متحد کننده ی مصر بالایی و پایینی و اولین فرعون می دادند. اما مستندات تاریخی کمی در این باره وجود دارد.

نام منس در چند لوح و سنگ نبشته به عنوان اولین فرمانروای انسان مصر می آید که بعد از هوروس، خدای آسمان، بر تخت سلطنت می نشیند. نارمر هم فرعونی در دوره ی اولیه ی مصر باستان است که متحد کردن دو مصر رو به او نسبت می دهند. دلیل عمده ی این امر، لوح نارمر است که در سال ۱۸۹۸ در شهر باستانی هایروکانپلیس کشف شد.

لوح نارمر، از دو بخش پشت و رو تشکیل شده است و متحد کردن مصر بالا و پایین توسط نارمر را نشان می دهد. در یک سمت نارمر تاج مصر بالا را بر سر دارد و در یک سمت تاج مصر پایین. لوح نبرد سختی را نشان می دهد. در یک سمت آن تصویر نارمر در حال اعدام یک سرباز دشمن که پاپیروس از بینی او بیرون زده است را نشان می دهد و در سمت دیگر نارمر در حال بازدید از کشته های ارتش دشمن.

از زمان کشف آن، لوح نارمر اختلاف نظر های زیادی در بین باستان شناسان و  مصرشناسان به وجود آورده است. برخی تصور می کنند که اتفاقاتی که در این لوح به تصویر کشیده شده اند، افسانه اند و پایه ی تاریخی ندارند یا این که جنگ مصری ها با لیبیایی ها را نشان می دهد و برخی فکر می کنند که این حوادث واقعا اتفاق افتاده است. از طرف دیگر بعضی از باستان شناسان بر این باورند که منس همان هور-آها، فرعون مصر بوده است که مصر متحد شده را از نارمر به ارث برده است یا اینکه نارمر عملیات متحد کردن را شروع کرده است ولی به دلیلی قادر به تمام کردن آن نبوده است و منس راه او را ادامه داده است.

در کل چه منس مصر را متحد کرده باشد، چه نارمر، امپراتوری مصر باستان از متحد کردن دو فرمانروایی مصر بالا و مصر پایین به وجود آمده است. حکومتی که در کنار نعمت های رود نیل نزدیک به ۳۰۰۰ سال پابرجا بود. مصریان در زمان خود پیشرفت های زیادی در ضمینه های مختلف از جمله ریاضیات و ساختمان سازی کردند. هنوز هم که هنوز است مقبره ها و هرم های غول آسای پادشاهانی که خود را نیمه الهه می پنداشتند، باقی مانده اند. با نگاه کردن به آن ها می توانیم کمی به شکوه دوران طلایی تمدن مصر پی ببریم.