حرکت های موزون در کودکان

بازی فرایندی لذت بخش ، محرک و سازنده ا ست که کودکان در جریان سیال آن به اکتشاف مفهوم خود دست می یابند.  بازی هایی که محور آن حرکت ا ست  ، راحت ترین و سریع ترین مسیر را برای کشف درون و تحریک قابلیت های مغزی کودک فراهم می سازد . کودکانی که در بازی های هدفدار ، حرکات و هما هنگی را تجربه می کنند ، تسلط و جسارت بیشتری بر فضا های درونی و بیرونی پیدا می کنند .

حرکات و بازی های ریتمیک به دلیل برخورداری از دو ویژگی حرکت و ریتم از اهمیت ویژه ای برخور دار ا ست . بنابراین حرکات موزون به دلیل دارا بودن نوعی نظم ، وزن و هماهنگی بر روح آن ، به عنوان یک محرک خوشایند و مؤثر برذهن، فکر و اندیشه کودکان عمل می کند و به دلیل برخورداری آن از نوعی انسجام ، یکپارچگی و توالی در حرکت و زمان ، در تجهیز کودک به تفکری نظام بخش برای مواجهه با دنیای پرهیا هوی پیرامونش ابزار کارآمدی می باشد .

تمرینات حسی حرکتی سرانجام به مهارت مغزی منجر می شود . مهارت هایی که قابلیت ادراک فنی و فضایی واجتماعی کودکان را افزایش می دهد .

از سویی در آمیختگی این حرکت ها با موسیقی ، اشعار و ترا نه های موزون و آهنگین به دلیل پیوند بسیار نزدیکی که با روح ، هیجان ، احساس و عواطف کودک دارد بر اثر بخشی این روش در کار با کودکان افزوده ا ست .

تعریف حرکت های موزون

حرکت هایی که بین کوچک ترین اعضا و عناصر آن هماهنگی باشد به گونه ای که فردی که حرکت می کند ، این نظم و هماهنگی را حس کرده و از آن لذت ببرد .

رقص به دلیل برخورداری از نوعی هماهنگی بین جنبه های بدنی و زیبا شناختی نوعی حرکت موزون ا ست اما هر حرکت موزونی رقص نیست . حرکت های ریتمیک فرا تر و گسترده تر از رقص می باشد .ضمن آن که رقص درمانی به دلیل تأ ثیراتی چون ایجاد توجه ، تمرکز و به ویژه آگا هی بدنی که به کودکان می دهد ، برای درمان کودکان آشفته و مشکل دار به کار می رود .

کاربرد و تأ ثیر حرکت های موزون بر کودکان

۱ – از آنجا یی که حرکت های موزون به صورت گروهی اجرا می شود، عامل مؤثری در رشدمهارت های اجتماعی می با شد .

۲ – این حرکت ها زمینه ساز رشد و تکامل مهارت های تحصیلی مانند دیکته ، نوشتن ، حسا ب ، خواندن ، هجی کردن ، دقت ، تمرکز ، توجه و سرعت عمل می باشد .

۳ – به دلیل بر خورداری حرکت های موزون از نوعی نظم و توالی در ارائه محرک ها و پاسخ ها و التزام کودک به پاسخ های به موقع و سریع ، بسیاری از نواقص کودکان مبتلا به خام حرکتی ( Clumsy ) بهبود پیدا می کند . این کودکان رفتار حرکتی نا موزون ، دست و پا چلفت و بی تفاوتی از خود نشان می دهند .

۴ – در حرکت های موزون کودکان طریق تفکر موفق را می آموزند . آنها برای دادن پاسخ مناسب ، مطلوب و به موقع به یک یا مسئله تلاش خوا هند کرد .

۵ – حرکت های موزون به رشد مهارت های ادراکی در کودکان کمک می کند . فرایند ادراکی – حرکتی ، پردازش دقیق از اطلاعاتی ا ست که از طریق اندام های حسی به فرد می رسد . این اطلاعات برای اینکه مورد استفاده دستگاه عصب مرکزی قرار گیرند ، باید مورد تشخیص ، شناسایی ، تمیز و تعبیر و تفسیر قرار گیرند . چون کودک می آموزد به پیام هایی که به او ارائه می شود چگونه پاسخ حرکتی بدهد ، به نحوی به رشد مهارت های ادراکی – حرکتی خود پرداخته است .

۶ – از آنجا یی که کودک به طور فطری به موسیقی علاقه دارد ، همرا ه شدن آهنگ و حرکت باعث نشا ط و شادی آنها می شود . در کلاس برای رفع خستگی استفاده می شود .

۷ –  یکی از روش های آموزش غیر مستقیم به کودک می باشد .

برای مثال : کودکان ADHD) ( به دلیل تمرکز و توجه کم دوام و نا پایدار بر محرک های خاص در بسیاری از مهارت های تحصیلی وزندگی اجتماعی دچار مشکل می باشند . در حرکت های موزون به دلیل هماهنگی میان عناصر و اجزاء آن و حاکم بودن هارمونی بر فضای بازی ها ، در آمیختگی حرکت ها با محرک های حسی گوناگون و ضرورت ارا ئه به موقع پاسخ ها از سوی کودکان و همراهی با گروه ، شرایطی ایجاد خوا هد شد تا این کودکان تحت تأ ثیر این رفتار درمانی غیر مستقیم بتوا نند رفتار خود را کنترل نمایند .

۸ – بسیا ری از کودکان به نوعی تربیت شده اند که توا ن به تعویق انداختن خواسته های آنی خود را ندارند و در مقابل کوچک ترین ناکامی یا مانع دچار عصبانیت، شتابزدگی و پرخاشگری می شوند . به دلیل حاکم بودن نظم و هماهنگی بر روح حرکت های موزون و ارائه پاسخ های مناسب ، مطلوب ، به جا و به موقع به محرک ها ، سطح تحمل و صبر کودکان افزایش می یابد .

۹ – حرکت های موزون موجب تقویت اراده ، روحیه تلاش و اعتماد به نفس  در کودکان می شود . چنانچه هر کودکی در پاسخ دادن به یک محرک ، تلاش نکند مسئول ایجاد بی نظمی واجرای غلط یک حرکت شناخته خواهد شد .

۱۰ – حرکت های موزون به کودکان کمک می کند تا به درک و آگاهی کاملی از اندام های بدن ، کاربرد و ارتباط آنها با یکدیگر ، فرم بدن در فضا و نظیر این ها برسند .

۱۱ – تکرار نظم در یک حرکت موزون کودکان را قادر می سازد تا پیش بینی نمایند چه اتفاقی خواهد افتاد و به عبارتی اجزای بعدی یک حرکت را به یاری حافظه پیش بینی کنند .

۱۲ – به دلیل جنبه موسیقایی و وجود تجارب چند حسی درحرکت های موزون ، این نوع حرکت ها روش مناسبی در کار با کودکان اوتیستیک می باشد . این کودکان علاقه وافری به موسیقی و ملودی های دلنشین و جذاب و آهنگ های ریتمیک دارند . در کار با این گروه از کودکان بهتر ا ست از حرکت های توأم با ملودی که ایجاد هیجان و توجه می کند و نیز ا شعار کوتاه و موزون که در رشد گفتار این کودکان نقش دارد ا ستفاده نماید .

چند توصیه در اجرای آموزش حرکت های موزون

۱ – مربی باید توجه داشته با شد که حرکت در انسان از سر شروع می شود بعد گردن ، کمر و دست ها و پا ها .بنابراین باید بر این اساس حرکات موزون را برنامه ریزی کند .

معمولاً در کودکان مبتلا به خام حرکتی ( Clumsy ) سر به سمت جلو تمایل دارد .

۲ – تمرین ها از ساده به مشکل انجام شود

۳ – مربی باید اولین کسی باشد که نظم و هماهنگی را بر رفتار و حرکت های خود حاکم می کند .

۴ – مربی باید از میزان آمادگی کودکان ، توانائی های ذهنی آنان ، ویژگی های روا نی ، عا طفی ، اجتماعی ، علایق و نیز نقاط قوت و ضعف آنان در حوزه حرکت ها شناخت دقیق داشته باشد .

برای مثال : کودکی که مبتلا به ( ADHD) است ، نیاز به حرکت هایی دارد که رفتار های هیجانی و تنش زا را در آنها کا هش دهد .و یا بر عکس ، کودکان اوتیسم در زمینه رفتار های حرکتی خود احتیاج به هیجان و برانگیختگی دارند و تکنیک های ملایم ساز موجب توقف در رشد حرکتی ا و می شود .

۵ – قبل از اجرای حرکت ها بهتر ا ست در کودکان توجه و آمادگی لازم را برای ورود به با زی ها ایجاد کرد . بهتر ا ست در همان ابتدا توضیحی قابل فهم در مورد حرکت های موزون داده شود . مانند : ما می خواهیم در اینجا حرکت هایی را با هم اجرا کنیم که نیاز به همکاری شما داریم . اگر هر یک از شما آنچه را از او می خواهیم درست و به موقع انجام دهد ، ما حرکت های زیبایی خواهیم دا شت .

۶ – بهتر ا ست کودک ابتدا کل حرکت یا مهارت را ببیند . زیبایی آن در اجرای کلی آن ا ست نه جزئی آن .

۷– ضمن انجام حرکت های موزون ، مربی نباید از توضیحات زیاد شفا هی به دلیل انتزاعی بودنشان ا ستفاده کند . بلکه باید خود عضو فعالی از گروه باشد . کودکان با مشا هده رفتارها و حرکت های مربی را هنمایی های خود را به دست  می آورند .

۸ – مربی باید با اجرای حرکت های متنوع تمام حواس کودکان را در بازی به کار گیرد و از یکنواختی تمرین ها بپرهیزد .

۹ – هر نوع حرکتی که ارائه می شود باید از آغاز تا پایان پیوسته باشد زیرا این پیستگی باعث ایجاد نظم     می شود .

۱۰ – زمان لازم برای هر جلسه با ید توسط مربی تعیین شود و بهتر ا ست هر ۲۰ – ۱۵ دقیقه به کودکان استراحت داده شود .

۱۱ – محل اجرای تمرین باید با توجه به تعداد کودکان  به گونه ای باشد که آنها بتوانند آزادانه حرکت کنند .

۱۲ – مربی باید در تمرینات خود تقویت حرکت های اصلی و ذاتی کودک را مد نظر داشته باشد .

۱۶ حرکت اصلی و ذاتی کودک از دیدگاه دانکروز: ۱ – دست زدن ۲ – پا زدن ۳ – دست و پا با هم ۴ – راه رفتن     ۵ – دویدن ۶ – رژه رفتن ۷ – چهار نعل مثل اسب رفتن ۸ – سر خوردن ۹ – لی لی رفتن ۱۰ -پریدن ۱۱ – پریدن ۱۲ – به حالت دوچرخه رکاب زدن ۱۳ – پرت کردن پا ۱۴ – با نوک پنجه راه رفتن ۱۵ – جست و خیز کردن ۱۶ – حرکت با ریتم های مشخص موسیقی

تمرینات حرکات موزون

تمرینات زیر را بعد از تکرار کردن ، می توان به صورت مسا بقه اجرا کرد .

۱ – همه کودکان با گوش دادن به ریتم در اتاق بدون اینکه به یکدیگر یا ا شیاء برخورد کنند به سمت جلو حرکت می کنند .

۲ – همه کودکان با گوش دادن به ریتم در اتاق بدون اینکه به یکدیگر یا اشیاء برخورد کنند به سمت عقب حرکت می کنند .

۳ – – همه کودکان با گوش دادن به ریتم در اتاق بدون اینکه به یکدیگر یا اشیاء برخورد کنند به سمت جلو حرکت می کنند هر گاه آهنگ قطع شد ، بدون حرکت می ایستند . با شروع آهنگ حرکت کنند . مدت زمان مکث مهم است

۴– همه کودکان با گوش دادن به ریتم در اتاق بدون اینکه به یکدیگر یا اشیاء برخورد کنند به سمت عقب حرکت می کنند .  هر گاه آهنگ قطع شد ، بدون حرکت می ایستند .

۵ – کودکان پشت سر هم با ریتم روی خط مستقیم ، دایره ، مارپیچ و … حرکت می کنند . به کمک طناب و بعد بدون آن

۶ – کودکان پشت سر هم با ریتم روی خط مستقیم ، دایره ، مارپیچ و … حرکت می کنند . با قطع شدن آهنگ همه می ایستند و با شروع مجدد اولین نفر به انتهای صف می رود .

۷ –  هر کودک به طور انفرادی به فرم های اعداد یا اشکال هندسی راه برود و دیگران تشخیص بدهند .

۸ –  کودکان ا بتدا ضرب چهار تایی ، بعد دو تایی وسپس سه تایی اجرا می کنند . ریتم قلب زوج است . کودکان به صف می ایستند . یک ریتم چهار ضربی نواخته می شود . آنها باید ضرب اول را با کوبیدن پای راست ، ضرب دوم را با کوبیدن پای چپ و ضرب سوم و چهارم با دست زدن همراهی و تکرار کنند .

۹ –  کودکان به صف می ایستند . یک ریتم دو ضربی نواخته می شود  . آنها باید ضرب اول را با کوبیدن پای را ست و ضرب دوم با دست زدن بالای سر همرا هی کنند . و تکرار نمایند

۱۰ –  کودکان به صف می ایستند. یک ریتم دو ضربی نواخته می شود  . آنها باید ضرب اول را با کوبیدن پای را ست و ضرب دوم با دست زدن بالای سر و ضرب سوم با کوبیدن پای چپ همرا هی کنند . و تکرار نمایند

۱۱ – کودکان با فاصله منا سب به صف می ایستند . یک ریتم چهار ضربی نواخته می شود  . آنها باید با ضرب اول پرش به جلو ، با ضرب دوم پرش به عقب ، با ضرب سوم پرش به راست و با ضرب چهارم پرش به چپ . کودکان می توانند هنگام پرش دست بزنند .

۱۲ – یکی از کودکان در مقابل سایرین به عنوان رهبر می ایستد و حرکتی را به دلخواه انجام دهد . بقیه گروه باید انجام دهند  .

۱۳ – کودکان به شکل دایره روی زمین می نشینند و به نوبت کف می زنند . کف زدن با ید به نوبت و بی درنگ اجرا شود

کودک اول سه با ر ، کودک دوم دو بار ، کودک سوم   سه بار و ……

یک در میان کف بزنند . صدایی به آن اضافه کنند . دو گروه در مقابل یکدیگر می ایستند و به نوبت کف می زنند .

۱۴ – کودکان به شکل دایره می ایستند ، دست های یکدیگر را می گیرند . ریتمی نواخته می شود . کودکان ابتدا یک قدم به سمت راست بردارند و پای چپ را کنار پای راست بگذارند و خیلی سریع یک قدم به سمت چپ بردارند و پای راست را کنار پای چپ بگذارند و تکرار شود .

۱۵ – کودکان دور یک پارچه چهار گوش را می گیرند و به هر کس شماره ای می دهیم و توپی را وسط پارچه می اندازیم  به دستور مربی کودکان جای خود را عوض می کنند . توپ نباید بیفتد .

۱۶ – کودکان با فاصله منا سب به صف می ایستند . مربی می گوید: فکر کنید گنجشک هستید با توجه به ریتم موسیقی تند یا آرام بال بزنید . وقتی آهنگ صدای کشیده پیدا کرد بال ها را بدون حرکت باز نگه دارید .