دربند؛ آشنایی با مقاصد تورهای طبیعت گردی ایران
دربند پرطرفدارترین ناحیه ییلاقی شمال شهر تهران است، که با انبوهی از امکانات رفاهی، رستوران‌ها و دسترسی نزدیک و آسان یکی از بهترین مناطق برای طبیعت‌گردی‌های کوتاه است.
دربند یکی از محله‌های قدیمی تهران و از دهکده‌های قدیمی شمیران و در شمال باغ سعدآباد واقع است. محله دربند از مناطق خنک و گردشگری تهران است. دربند در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته و آغاز یکی از راه‌های اصلی صعود کوهنوردان به البرز مرکزی است. کوره راهی از دربند آغاز و به آبشار دوقلو و پناهگاه شیرپلا ختم می‌شود.
محله‌های قدیمی دربند عبارت‌اند از مرغ محله یا مغ محله، کنارمحله، کلاغ پر و سربند. رودی به نام رودخانه دربند از میان دهکده دربند می‌گذرد. دره‌های اصلی رودخانه دربند عبارت‌اند از دره اوسون، دره آبشار، دره امامزاده ابراهیم، دره کاک، آب شیردره و دره زون. خیابان دربند از ارتفاع ۱۶۰۰ متری در میدان قدس آغاز و در ارتفاع ۱۸۰۰ متری میدان سربند به پایان می‌رسد.
در زمان قاجار برخی از شاهزاده‌های قاجار از جمله شاهزاده الله‌وردی‌میرزا و ابوالملوک کیومرث‌میرزا در اینجا نشیمن داشتند. روز چهارشنبه رمضان ۱۳۰۳ قمری ناصرالدین‌شاه قاجار در راه پس‌قلعه و آبشار به دربند هم آمد. وقتی که بابی‌ها به ناصرالدین‌شاه تیر زدند، یکی از ایشان به نام میرزا حسین‌علی با گروهی به محله مرغ محله دربند گریختند. مأموران پس از مدتی آن‌ها را یافته به زندان انداختند. از آنجا که دربند در قدیم مرکز عده‌ای از سادات دعانویس شده بود، کامران‌میرزا نایب‌السلطنه، پسر سوم ناصرالدین‌شاه نیز سالی یک بار برای دعا گرفتن به دربند می‌رفت. خانه دکتر ملیسپو، مستشار مالی آمریکایی نیز در دربند بود.
در زمین‌های دهکده دربند به فرمان رضاشاه مهمانخانه و چندین ویلا ساختند. چون محله سربند تنگنا بود، پل بزرگی روی رودخانه آن زدند. پیش از رسیدن به میدان سربند، در سمت چپ رودخانه هتل دیپلمات قرار دارد که تا اواسط دوران محمدرضا پهلوی محل پذیرایی مهمانان خارجی و تنها هتل آبرومند تهران بوده است.
تندیس کوهنورد که در میدان سربند در محله دربند برپا است، در سال ۱۳۴۱ خورشیدی توسط رضا لعل ریاحی، پیکره‌تراش و نقاش ایرانی ساخته و سپس نصب شد. ایده ساخت این تندیس در سال ۱۳۳۷ از سوی حسن وجدان‌خوش، از کوهنوردان با سابقه ایرانی، پیشنهاد شد. سرهنگ بیات، رئیس مرکز آموزش کوهستانی ارتش، مقدمات ساخت آن را آماده کرد و شهردار وقت تهران، هزینه ساخت مجسمه را پذیرفت. سپس امیر شاه‌‌قدمی، گروهبان ارتش و مربی کوهنوردی مرکز آموزش کوهستانی و مربی اسکی ایران به‌عنوان مدل به رضا لعل ریاحی معرفی شد و شهرداری هم مبلغ ۱۰ هزار تومان بابت ساخت مجسمه پرداخت.
تله سیژ
در کنار میدان سربند ایستگاه «تله سیژ» قرار دارد. تله سیژ یا تله سی یژ وسیله‌ای است مشابه تله‌کابین که به جای کابین از در آن صندلی دونفره‌ای قرار گرفته است. هر صندلی تله سیژ ظرفیت ۲ نفر را دارد و برای سوار شدن و پیاده شدن از آن باید سرعت عمل داشته باشید.
راهپیمایی میان رستوران‌های دربند
چنانچه از تله سیژ استفاده نکنید، باید مسیر مارپیچ میان انبوه رستوران‌ها، سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌های دربند را طی کنید، مسیر در بعضی جاها شیب تندی دارد و از کنار رودخانه و نهر آب می‌گذرد. در نقاطی از مسیر هم آب از میان سنگ‌ها بیرون میزند و راهپیمایی در مسیر خیس را سخت‌تر می‌کند. بوی املت و چای در صبح و بوی کباب در ظهر و بوی قلیان در شب همیشه در مسیر به مشام می‌رسد.
امامزاده ابراهیم
برای شروع کوهنوردی راه دیگری هم دارید؛ پیاده‌روی را از مسیر مارپیچ آسفالت کنار تله سیژ آغاز کنید و سپس ادامه مسیر را از مسیر غربی پی بگیرید. پس از طی مسافت یک کیلومتر به مسیر فرعی برخورد می‌کنید، ادامه دادن به این مسیر شما را به امامزاده ابراهیم و در ادامه به ایستگاه ۲ تله‌کابین توچال می‌رساند و چنانچه مسیر مستقیم را ادامه دهید به دوراهی اوسون می‌رسید.
دوراهی اوسون
پس از طی مسافت تقریبی ۳ کیلومتر از میدان کوهنوردان به پل فلزی برخورد می‌کنید که با ارتفاع زیادی از روی رودخانه قرار گرفته است. در زیر این پل فلزی پل چوبی دیگری قرار گرفته و روبروی آن تابلوی «گذر آقا مهدی» را می‌بینید. بعد از این پل مسیر به دو شاخه تبدیل می‌شود و ادامه هر دو مسیر بعد از طی مسافت کوتاهی در دوراهی اوسون به هم می‌رسند. در این دوراهی تابلویی قرار گرفته که روی آن واژه «آبشار دوقلو» درج شده است. در اینجا دره‌ای قرار دارد که در کنار رودخانه می‌تواند محل خوبی برای اسکان نیمروزی باشد. درختان بلند این دره مانع تابش مستقیم آفتاب شده و هوای مطبوعی را ایجاد می‌کند. ارتفاع تقریبی این محل ۲۰۵۰ متر از سطح دریاست.
پناهگاه شیر پلا
در دوراهی اوسون تابلویی مشاهده می‌شود که نام آبشار دوقلو بر روی آن نقش بسته است، با گذشتن از این تابلو به تابلوی دیگری می‌رسید. ادامه این مسیر از سمت راست در مسیری در دامنه کوه و در کنار دره سرسبزی به پایگاه امداد و نجات، آبشار دوقلو و نهایتا پناهگاه شیرپلا می‌رسد. با ورود به قسمت انتهایی مسیر و دره شیرپلا ارتفاع مسیر بسیار زیاد شده و دور شدن از مسیر خطرناک است، این قسمت توسط میله و طناب‌هایی برای کمک به کوهنوردان مجهز شده است. این پناهگاه در ارتفاع ۲۷۰۰ متری قرار گرفته و فاصله آن تا دوراهی اوسون حدود ۲ کیلومتر است. این پناهگاه که در سال ۱۳۴۲ ساخته شده دارای امکانات رفاهی برای شب ماندن است و یکی از بهترین محل‌های شروع صعود به قله توچال و سایر قله‌های شمال تهران به شمار می‌رود. شیر پلا در گویش مازندرانی به معنای شیر برنج است.
دره اوسون
ادامه مسیر به سمت چپ از دوراهی اوسون کمتر از یک کیلومتر به دره‌ای زیبا به نام اوسون می‌رسد. طبیعت این منطقه بسیار زیبا و برای اقامت نیمروزی مناسب است. با ادامه مسیر از این محل به سمت شمال و شمال شرق می‌توان از مسیر فرعی اما راحت‌تر به پناهگاه شیر پلا رسید. همچنین ادامه مسیر به سمت شمال و شمال غرب به ایستگاه ۵ توچال می‌رسد.
مسیر دسترسی به دربند
برای دسترسی به دربند، ماشین‌های واقع در میدان تجریش را سوار شده و خود را به میدان سربند می‌رسانید. مسیر کافه‌ها را در کنار رودخانه پیش می‌گیرید و کم‌کم ارتفاع می‌گیرید. بعد از گذر از چند پل زیبای چوبی به ده تاریخی پس قلعه می‌رسید. بعد از گذشتن از ده به پلی فلزی می‌رسید که از اینجا دو مسیر مقابل شماست، یک مسیر زیر پل است که بعد از گذر از پل چوبی شما را به منطقه بندیخچال هدایت می‌کند که محل بسیار مناسبی برای علاقه‌مندان به سنگ‌نوردی است و مسیر دیگر مسیر مستقیم است که پس از گذر از چند کافه و کمی ارتفاع گرفتن دوباره به یک دوراهی می‌رسید که با تابلو مسیر مشخص شده است.
مسیر سمت چپ شما را به هتل اوسون، دیواره زیبای اوسون، آبشار بلند سوتک و در بالاتر ایستگاه پنج تله‌کابین و دره‌ی پرآب ارس و همچنین قدیمی‌ترین مسیر صعود به قله توچال یعنی اسپید کمر دعوت می‌کند. مسیر سمت راست که از کنار جنگل داخل دره می‌گذرد، بعد از گذر از چند کافه کمی ارتفاع می‌گیرد و شما در سمت راست خود می‌توانید منطقه بندیخچال را با آن سنگ‌های زیبایش و همچنین سنگ‌نوردان مشتاق را در حال سنگ‌نوردی مشاهده کنید و همچنین دیواره بلند بندیخچال را ببینید که مانند نگینی در انتهای آن می‌درخشد. مسیر را ادامه داده و به کافه رجب در کنار قرارگاه امداد نجات می‌رسید، از اینجا به بعد تا پناهگاه شیرپلا باید با دقت بیشتری گام در مسیر بگذارید. بعد از گذر از آبشار دوقلو به پناهگاه شیرپلا و آبشار زیبایش می‌رسید. از میدان سربند تا شیرپلا ۲ تا ۲٫۵ ساعت زمان لازم است. پناهگاه بسیار مجهز بوده و امکان شب‌مانی نیز فراهم است، واحد هلال احمر جهت کمک‌های ضروری یا حوادث غیرقابل پیش‌بینی در منطقه مستقر است.
بر پایه نظرسنجی‌های انجام شده، دربند نخستین گزینه شهروندان تهرانی برای پذیرایی از میهمان خارجی و شهرستانی است و پس از آن فشم، لواسان و درکه قرار دارند.
