زخم های معده و روده کوچک

اگر زخم در معده تولید شده باشد به آن زخم گاستریک و اگر در دوازدهه (اثنی عشر) یعنی قسمت اولیه روده کوچک باشد به آن زخم Dusdenal  می گوییم که در حقیقت زخم هایی هستند که به علت سائیدگی عمیق در جدار دستگاه گوارش به وجود آمده اند.

اصطلاح زخم های گاسترو دودنال برای هر دوی آنها به کار می رود، زیرا علائم شان کاملا مشابه است. این زخم ها اکثرا دردناکند، زیرا در تماس مستقیم با اسید موجود در لوله ی گوارشی هستند مثل اینکه یک پنبه ی آلوده به الکل را روی یک زخم بگذاریم، تولید سوزش می کند.

به نظر می رسد که ۱۰درصد مردم در کشورهای صنعتی به آن مبتلا خواهند شد و افراد چهل سال به بالا بیشتر در خطر مبتلا شدن هستند. زخم های روده ای ده برابر بیشتر از زخم های معده ای دیده می شوند.

علل باکتری هلیکوباکتر پیلوری که در مقابل اسید معده مقاوم است عامل اصلی تولید زخم هاست. تقریبا ۶۰تا ۸۰ درصد زخم های معده و ۸۰ تا ۸۵ درصد زخم های روده بر اثر وجود این باکتری در لوله گوارش می باشد. این باکتری به لایه مخاطی معده که معمولاً رویه دفاعی معده و روده را تشکیل می دهد حمله کرده و در نزد بعضی از افراد باعث تخریب مکانیزم دفاعی لوله گوارشی آنها می شود که در ۵۰ درصد افراد ۶۰ سال به بالا دیده می شود و در حدود ۲۰ درصد حاملین باکتری در طول عمرشان دچار زخم در روده یا معده خواهند شد.

مصرف آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی مثل آسپرین، ادویل و موترن دومین عاملی است که نقش مهمی در ایجاد زخم در لوله گوارش بازی می کنند و همراهی مصرف این آنتی انفلاماتوارها با عفونت هلیکو باکتر پیلوری امکان تولید زخم را به شدت زیاد می کند و احتمال تولید این زخم ها ۶۰ برابر بیشتر می شود.

علل دیگری که می توانند تولید زخم بکنند

ترشح شدید اسید در معده که می تواند بر اثر استعمال دخانیات (سیگار)، مصرف زیاد الکل، یک استرس مهم، آمادگی ارثی و غیره به وجود بیاید. این ها عامل واقعی تولید کننده زخم ها نیستند ولی باعث تشدید امکان تولید زخم هستند.

یک سوختگی شدید، زخمی شدن و یا استرس بدنی بر اثر یک بیماری خطرناک هم می توانند تولید زخم هایی (اغلب چندین زخم) اکثراً در معده بکنند و گاهی در شروع روده کوچک. به ندرت یک زخم معده می تواند بر اثر یک غده سرطانی زخمی شده باشد.

اسیدها و آنتی اسیدها در لوله گوارش

در جدار معده غده هایی وجود دارند که شیره معده را ترشح می کنند و به هضم غذا کمک می کنند. در این شیره مواد زیر وجود دارند:

ـ آنزیم ها مانند پیپسین که باعث شکسته شدن پروتئین ها به مولکول های کوچک تر یا پیپتیدها می شود.

ـ اسید کلریدریک که اسیدی قوی است و باعث فعالیت آنزیم های هضمی و از بین بردن اکثر میکرب ها، پارازیت ها، ویروس ها، باکتری ها و قارچ هاست که وارد می شوند.

ـ محتویات معده همیشه اسیدی است و PH آن به علت غذای خورده شده بین ۵/۱ تا ۵ در تغییر است و یا در همه اشخاص یکسان نیست.

ـ غدد دیگری مخاط ترشح می کنند که مسئول محافظت جدار داخلی معده است. این مخاط به صورت یک ورقه محافظت کننده از تخریب جدار معده بر اثر اسید کلریدریک و آنزیم ها جلوگیری می کند. جدار داخلی روده کوچک نیز از یک لایه مخاط پوشیده شده که از مواد اسیدی تخلیه شده از معده محافظ روده است.

پیشرفت بیماری

معمولاً یک زخم به تدریج در طی چند هفته تولید می شود ولی ممکن است به سرعت هم ایجاد شود مثلاً چند روز پس از مصرف آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی ولی این نوع زخم معمولاً زیاد دیده نمی شود.

خوب شدن سریع زخم: چهل درصد زخم ها معمولاًَ در عرض یک ماه خوب می شوند مخصوصاً زخم های تولید شده بر اثر آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی پس از قطع دارو . درمان شدن قطعی به ندرت دیده شده و معمولاً در سیگاری ها بازگشت بیماری بیشتر است تا غیر سیگاری ها.

اگر زخم درمان نشود و عامل تولید برطرف نگردد امکان این که در سال های بعد دوباره تولید شود، وجود دارد. حتی با یک درمان خوب هم ۲۰ تا ۳۰ درصد بازگشت زخم وجود دارد.

مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید

یک زخم می تواند خونریزی کند (هموراژی) و خون در داخل لوله گوارش بریزد. خونریزی ممکن است شدید باشد همراه با استفراغ با خون و یا شبیه دانه های قهوه. در مدفوع خون دیده شود که ممکن است قرمز یا سیاه باشد. خونریزی ممکن است آهسته و مداوم باشد. ممکن است بیمار توجه نکند که مدفوع سیاه رنگ دارد. بر اثر شیره گوارش خون سیاه رنگ می شود. این خو ریزی با گذشت زمان ممکن است تولید کم خونی بکند که مشخص نمی شود. امکان دارد که اولین سیمپتوم زخم هموراژی باشد بدون این که دردی وجود داشته باشد، مخصوصاً در افراد مسن که باید بدون تاخیر به پزشک مراجعه شود.

مشکل دیگری که به ندرت دیده می شود سوراخ شدن کامل جدار معده است که باعث درد شدید می شود و خیلی سریع تولید پری تونیت می کند که یک اورژانس پزشکی و جراحی است.

سیمپتوم های زخم معده و زخم اثنی عشر (دوازدهه)

سیمپتوم های عمومی

ـ احساس سوزش تکراری در قسمت بالای شکم

ـ در زخم های معده درد بر اثر خوردن یا نوشیدن شدت پیدا می کند.

ـ در زخم های روده (اثنی عشر) درد در هنگام غذا خوردن آرامش دارد ولی پس از یک تا سه ساعت بعد از غذا وقتی که خودش را خالی می کند شدیدتر می شود. (مثلاً شب ها)

ـ احساس سیر شدن سریع

ـ آروغ زدن و وجود گاز در معده

ـ بعضی وقت ها هیچ سیمپتومی قبل از خون ریزی وجود ندارد.

علائم شدت بیماری

ـ حالت تهوع و استفراغ

ـ وجود خون در استفراغ به رنگ قهوه یا در مدفوع به رنگ سیاه

ـ خستگی

ـ از دست دادن وزن

توجه: در نزد بانوان باردار که از زخم ها رنج می برند در هنگام بارداری سیمپتوم ها از بین می روند، زیرا میزان اسید معده کم می شود، ولی احساس سوزش، تهوع و استفراغ به علت فشاری که جنین بر روی معده مادر وارد می کند، ممکن است در اواخر بارداری برگردند.

چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند

ـ زنان ۵۵ سال به بالا برای زخم های معده

ـ مردان ۴۰ سال به بالا برای زخم های دوازدهه

ـ بعضی افراد ممکن است آمادگی ارثی برای زخم های گاستردو دنال داشته باشند.

چند راهنمایی برای کم کردن سیمپتوم ها

ـ چند غذای کم حجم در روز با فواصل دقیق آهسته و خوب جویده میل کنید.

ـ معده را به مدت طولانی خالی نگذارید.

ـ هنگام غذا خوردن از نوشیدن خودداری کنید.

ـ قبل از خوابیدن غذا نخورید.

ـ ترک سیگار بسیار مهم است، زیرا دخانیات باعث تاخیر و حتی جلوگیری از بهبودی نقاط صدمه دیده، مخاط گاستریک می شود.

ـ در صورت امکان سعی کنید علت استرس ها را پیدا کرده و استرس را کم کنید.

ـ از خوردن غذاها و نوشیدنی هایی که سیمپتوم های شما را شدیدتر می کنند خودداری کنید.

ـ الکل، چای، شیر و لبنیات، شکلات، نوشیدنی های گازدار، بعضی از ادویه ها مثل فلفل سیاه، دانه های خردل، جوز (موسکاد) و غذاهای چرب هم در بیشتر افراد باعث درد می شود.

ـ مصرف ماست و عسل به بهبودی زخم های گاسترو دودنال کمک می کند.

ـ قبل از مصرف محصولات بهداشتی طبیعی مطمئن باشید که باعث شدت بیماری شما نمی شود، بعضی از آن ها مثل چنگال شیطان (آنتی آنفلاماتوار) برای زخم معده و روده کنتراندیکه است.

 

عوامل تولید کننده خطر

ـ مصرف دخانیات

ـ نوشیدن شدید الکل

ـ استرس

ـ طبق مطالعات انجام شده در ژاپن در سال ۲۰۱۳ قهوه عامل تولیدکننده خطر نیست.

ـ در بعضی از اشخاص بعضی غذاها باعث شدت سیمپتوم ها می شوند.

ـ نوشیدنی ها ـ چای ـ شیر ـ کولاها

ـ خوراکی ها: غذاهای چرب ـ شکلات و سوپ های غلیظ شده گوشت

ـ ادویه ها: فلفل سیاه ـ دانه های خردل و جوز

ـ بعضی از داروها مثل آنتی انفلاماتوارها ـ کورتیزون که برای درمان استئوپروز به کار می روند ـ کلرور پتاسیم

 

پیشگیری

بسیار مهم است که به دقت و در صورت لزوم از آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی مثل آسپرین، ادویل و موترن استفاده کرد وگرنه امکان تولید سوزش معده و زخم آن وجود دارد که اولین سیمپتوم آن هموراژی است. میزان حساسیت افراد نسبت به دارو یکسان نیست و همین طور به سن بیمار، میزان دوز دارو و مدت استفاده از آن بستگی دارد. اگر احتیاج به مصرف این داروها یا انواع قوی تر آن دارید حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید. مصرف داروهای بدون نسخه به مدت طولانی جایز نیست.

باید دانست که امروزه هیچ وسیله ای برای پیشگیری از عفونت هلیکوباکترپیلوری وجود ندارد.

درمان های دارویی زخم معده و زخم دوازدهه

به محض این که تشخیص قطعی شد باید درمان به طور جدی شروع شود. معمولا درمان زخم معده و زخم اثنی عشر فرقی با هم ندارند و درمان شامل موارد زیر است:

ـ کم کردن اسیدیته معده برای آرامش درد

ـ درمان عفونت تولید شده توسط باکتری هلیکوباکترپیلوری که باعث پیش گیری از بازگشت بیماری هم می شود.

قبل از شروع درمان پزشک باید مطمئن شود که زخم در معده تولید شده یا در دوازدهه. اگر زخم در معده وجود دارد باید از نسوج اطراف زخم نمونه برداری کرد تا مطمئن شد که زخم بر اثر سرطان معده نیست، حتی اگر امکان آن کم باشد. زخم های دوازدهه همیشه خوش خیم هستند و تشخیص با عکس برداری از معده و روده با خوردن سولفات باریم یا مایع حاجب دیگری داده می شود و یا این که گاستروسکپی انجام می شود که یک لوله بلند و منعطف است که دارای یک دوربین کوچک می باشد و پزشک می تواند توسط آن جدار معده و روده را ببیند و در صورت لزوم نمونه برداری کند.

داروها

از داروهای زیر اغلب همراهی آنها با هم باعث درمان ۹۰ درصد از زخم ها در مدت ۴ تا ۸ هفته می شود.

برای کم کردن اسیدیته

آنتی هیستامینیک H2 ـ این دارو باعث می شود که میزان ترشح اسید در معده کم بشود و در نتیجه از محل زخم محافظت می کند که باعث می شود زخم وقت بیشتری برای بهبودی داشته باشد. Tagamet, pepcid, Axid و  Zantacاز این گروه داروها هستند و امکان تهیه آنها از داروخانه بدون نسخه پزشک وجود دارد.

داروهایی مانند Losec  Prevacid, Pantoloc, Pariet, Nexium, شدت اسیدیته معده را بیشتر از داروهای قبلی کم می کنند و باید با نسخه پزشک تهیه شوند. این داروها باعث عدم فعالیت Pompesهای ترشح کننده اسید کلریدریک می شوند و همین طور از تولید مثل باکتری های هلیکوباکتری جلوگیری می کنند.

برای درمان عفونت

آزمایشات خون، مدفوع و تنفسی و گاهی نمونه برداری از جدار داخلی معده در هنگام گاستروسکپی نشان می دهند که آیا عفونت هلیکوباکترپیلوری وجود دارد یا نه.

آنتی بیوتیک ها: اگر زخم بر اثر وجود هلیکوباکترپیلوری تولید شده پزشک معمولا دو آنتی بیوتیک را به مدت ۷ تا ۱۴ روز تجویز می کند. آنتی بیوتیک هایی که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند Amoxil  , Biaxin  , Flagyl هستند که معمولاً دو تای آنها با هم همراه با یک داروی ضد اسید تجویز می شود. این آنتی اسیدها می توانند به درمان عفونت کمک کنند. این درمان باعث از بین بردن باکتری و بهبودی زخم در حدود ۸۰ درصد بیماران می شود. اگر سیمپتوم ها بازگشتT از همین روش برای بار دوم استفاده می شود. متاسفانه با این که زخم گاسترودو دنال به خوبی درمان می شود ممکن است چند ماه بعد دوباره برگردد (در حدود یک نفر از هر پنج بیمار).

مهم: به هموطنان عزیز توصیه می شود که آنتی بیوتیک ها را طبق توصیه پزشک کاملاً مصرف کنند حتی اگر سیمپتوم ها از بین رفته باشند.

زخم های تولید شده بر اثر داروهای آنتی انفلاماتوار

پزشک شما احتمالا پیشنهاد می کند که مصرف آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی قطع شود. معمولا همین برای بهبودی زخم ها کافی است، ولی یک آنتی هیستامینیک H2 یا داروی دیگری که ترشح اسید را کم کند هم برای چند هفته تجویز می کند.

عادات زندگی

به غیر از مصرف داروها بسیار مهم است که بعضی از عادات زندگی را عوض کرد مثل مصرف دخانیات و الکل که به جدار لوله گوارشی صدمه می زنند. معمولا به پرهیز و رژیم خاص غذایی نیازی نیست مگر عدم مصرف غذاهای تحریک کننده.

 

جراحی

اگر هیچ دارویی اثر نکرد و یا مشکلات دیگری مثل سوراخ شدن کامل جدار معده یا روده و یا بسته شدن لوله گوارش بر اثر داروها یا خونریزی شدید که به دارو جواب ندهد، به وجود آید، از جراحی استفاده می شود.

پس از پایان درمان برای اطمینان از این که زخم کاملاً خوب شده، می شود با آندوسکوپی جدار داخلی لوله گوارش را با فیبروسکوپ دید.

یک درمان نگهدارنده هم ممکن است برای مدت ۴ تا ۶ ماه برای پیشگیری از بازگشت زخم لازم بشود.

 

طب مکمل

ـ پروبیوتیک ها: پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که در فلور روده ای و واژینال وجود دارند. چندین مطالعه که بر روی افراد مبتلا به زخم های معده ای روده ای انجام شده نشان می دهد پروبیوتیک ها می توانند باعث بهتر شدن قدرت درمانی داروهای کلاسیک آنتی بیوتیکی شده و ضمناً مشکلات وارد شده به لوله گوارش بر اثر این داروها مثل اسهال و تولید گاز را کم کند.

دوزاژ: مصرف ۱۲۵ میلیون تا ۴ میلیارد UFC  Lactobacillus Johnsoniiدر روز همراه با داروهای کلاسیک

ـ شیرین بیان Reglisse: مطالعات بر روی حیوانات نشان داده که شیرین بیان که گلیسی رزین آن را خارج کرده اند تولید مخاط جدار معده را زیاد می کند. همین طور محافظت طبیعی جهت آثار اسید کلریدریک و بعضی از داروها مخصوصاً آسپرین را زیاد می کند. مطالعات دیگری نشان داده که شیرین بیان به درمان عفونت تولید شده بر اثر هلیکوباکتر پیلوری کمک می کند. کمیسیون E استفاده از شیرین بیان را برای پیشگیری و درمان زخم های معده و اثنی عشر قبول دارد.

ـ گل بابونه آلمانی: گل بابونه آلمانی از زمان های قدیم برای آرامش مشکلات همراه با سوءهاضمه و زخم های معده و زخم های دوازدهه به کار می رود. هیچ مطالعه کلینیکی بر روی انسان هنوز انجام نشده. طبق گفته Rudolf Fritz Weiss پزشک و متخصص گیاه درمانی عقیده دارد که چای بابونه مخصوصاً برای پیشگیری از زخم ها موثر است همین طور به عنوان همراه با داروهای کلاسیک سیمپتوم ها را آرامش می دهد.

ـ زردچوبه: زردچوبه به طور سنتی برای درمان زخم های معده و روده به کار رفته و می رود. دو مطالعهinvitro و همین طور روی حیوانات نشان داده که دارای آثار محافظت کننده از مخاط گاستریک دار می تواند باکتری هلیکوباکترپیلوری را نابود و یا از پیشرفت آن جلوگیری کند.

Nopal : نوعی کاکتوس است که گل های این گیاه به طور سنتی در آمریکای لاتین برای درمان کولیک ها و پیشگیری از تولید زخم های گاستریک به کار می رود. آثار مفید این گیاه بر روی دستگاه گوارش بر اثر میزان بالای پکتین و موسیلاژ موجود در آن است. مطالعات بر روی حیوانات نشان داده که نوپال دارای خواص آنتی اولسروز و آنتی انفلاماتوار است.

نارون قرمز: نارون قرمز یک گیاه بومی آمریکای شمالی است. قسمت داخلی پوست این درخت از زمان های قدیم توسط سرخ پوستان برای درمان گلو درد، سرفه، التهابات و زخم های لوله گوارشی به کار می رفته.

گل همیشه بهار: یک گیاه دارویی است که در همه جای دنیا مورد استفاده است مخصوصاً برای بهداشت پوست. در قرن نوزدهم یک گروه از پزشکان آمریکایی از آن به عنوان همراه برای درمان زخم های معده و روده استفاده می کردند.

آب کلم و آب سیب زمینی: آب کلم و آب سیب زمینی از زمان های قدیم از داروها به شمار می رفته. برای تهیه آب کلم غلیظ، کلم سفید را له کرده تحت فشار شیره اش را می گیرند که برای درمان سریع زخم های معده و روده مورد استفاده قرار می گرفته. آب سیب زمینی خام باعث آرامش دردهای گاستریک می شود.

کنترل استرس: دکتر Andrew Weil پیشنهاد می کند که از روش های زیر مخصوصاً وقتی که زخم ها به درمان ها خوب جواب نمی دهند و یا ترمیم نمی شوند استفاده شود:

ـ زمان هایی برای استراحت و آرامش داشته باشیم.

ـ برنامه های تنفس عمیق و یا ویزوالیزاسیون استفاده شود.

ـ در صورت امکان عوامل استرس زا را شناسایی کرده و راه حل هایی برای از بین بردن یا کم کردن آنها پیدا کنیم.

ـ داروهای طب چینی: معجونی برای مشکلات تولید شده بر اثر هایبراسیدیته دارد.

Wei Te Ling برای تقویت و بازگرداندن سلامتی معده و آرامش دردها و ترمیم نسوج زخمی شده مخاط معده و روده به کار می رود ولی عامل بیماری را درمان نمی کند.

ـ تجربه شخصی جوشانده یا دم کرده بادرنجوبه که به آن آویشن شیرازی هم می گویند برای دردهای شکم و رفع گاز موثر است.

اخطار: در نزد افرادی که از زخم معده یا اثنی عشر رنج می برند استفاده از قرص های حاوی نعنای فلفلی یا استفاده از روغن اساسی نعنای فلفلی می تواند باعث التهاب مخاط دهان و شدت زخم بشود.