سیرجان در یک نگاه

سیرجان یکی از شهرهای قدیمی استان کرمان است که در فاصله ۹۶۰ کیلومتری از تهران و ۱۷۵ کیلومتری از کرمان واقع‌شده است. جمعیت سیرجان بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۹۹ هزار نفر اعلام شد. سیرجان یکی از شهرهای صنعتی و اقتصادی کشور است و منطقه ویژه اقتصادی محسوب می‌شود. ارتفاع شهر سیرجان از سطح دریا ۱۷۶۶ متر است و این شهر نسبت به شهرهای نیمه کویری دیگر ایران هوایی معتدل‌تر و ملایم‌تر دارد و یکی از تولیدکنندگان اصلی پسته در استان کرمان است.

در این مطلب به سراغ شهر زیبای سیرجان رفته‌ایم تا این شهر تاریخی را بهتر بشناسیم، با ما همراه باشید:

جغرافیا

سیرجان در جنوب غربی استان کرمان و در تقاطع راه‌های شوسه آسفالته چهار استان فارس، کرمان، هرمزگان و یزد و در مسیر راه اصلی تهران _ بندرعباس واقع‌شده است. سیرجان از شمال به شهربابک و رفسنجان، از شرق به شهرستان بردسیر و بافت، از جنوب به شهرستان حاجی‌آباد هرمزگان، از غرب به شهرستان نیریز فارس محدود می‌شود.

سیرجان زمستان‌هایی سرد و خشک دارد و هوای این شهر در بهار بسیار دل‌انگیز و معتدل است. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت «ابراهیم‌آباد» در جنوب شرقی سیرجان قرارگرفته و حداقل ۱۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

وجه‌تسمیه

اظهارنظرهای زیادی در رابطه با وجه‌تسمیه سیرجان وجود دارد ولی یکی از موثق‌ترین روایات به نام‌گذاری شهر از عصر ساسانی برمی‌گردد. در عصر ساسانیان، در سیرجان قنات‌های زیادی وجود داشت و در اصطلاح این منطقه از آب سیر بود، به همین دلیل نام آن را «سیرگان» یا «سیرکان» می‌خواندند.

عده‌ای هم بر این باور هستند که کلمه «کان» یا «گان» به معنی معدن است و دلیل اضافه شدن آن به اسم سیرگان، وجود معادن بزرگ در این منطقه بود.

تاریخچه

گشتاسب یکی از پادشاهان قدیم ایران، پس از پذیرفتن دین زرتشت به کوهی به نام «تمبور» رفت و در آن به عبادت پرداخت. این کوه در محل سیرجان امروزی قرار دارد و بسیاری از محققان ازجمله باستانی پاریزی این مسئله را تائید کرده‌اند.

ساخت سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. سیرجان پس از اسلام به‌عنوان یکی از چهار ولایت کرمان شناخته می‌شد. شهر قدیم سیرجان در محل قلعه سنگ، در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد، و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده است. سیرجان دو سال بعدازاین تاریخ به دست ایدکو سردار تیمور محاصره و تخریب می‌شود. ساکنان باقی‌مانده سیرجان به محلی در همان نزدیکی به نام «باغ بمید» می‌روند و شهر امروزی سیرجان را می‌سازند اما سیرجان بازهم مورد هجوم قرار می‌گیرد و محمود سیرجان را غارت می‌کند. سال‌ها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، «میرزا سعید کلانتر» در جنوب باغ بمید، روستایی ساخت که سعیدآباد نام گرفت. سعیدآباد درواقع محل دقیق سیرجان امروزی است.

فرهنگ و آداب‌ و رسوم

پوشش

پوشش محلی سیرجان، لباس محلی کرمانی است و این منطقه لباس محلی خاصی ندارد. از پوشاک زنانه می‌توانیم به چارقد، پیچه، چادردلاغ، شلیت، پیرن، یل، ساغری، گیوه و گالش اشاره کنیم.

پوشاک محلی مردانه شامل انواع کلاه‌های نمدی، شاپو، بافتنی، پیراهن، قبا، پاپوشه، پاپیچ و مچ پیچ می‌شود.

گویش و زبان

مردم سیرجان به لهجه کرمانی صحبت می‌کنند، این لهجه یکی از لهجه‌های زبان فارسی است.

آداب‌ و رسوم

سیرجانی‌ها هم مانند همه مردم کشور نوروز را باشکوه جشن می‌گیرند، یکی از سنت‌های خاص آن‌ها نزدیک به نوروز، پخت کماچ است. کماچ درواقع نوعی شیرینی سنتی است که با آرد گندم پخته می‌شود. این شیرینی تنها در ایام نوروز پخته می‌شود.

یکی دیگر از آیین‌های نوروز، شنبه گردی است. طبق این رسوم مردم هرساله با فرارسیدن اولین شنبه سال جدید به دل طبیعت رفته و به اشیای سیاه نگاه نمی‌کنند. بر اساس این رسم باید در روز شنبه اول سال از دیدوبازدید اقوام پرهیز کرد.

صنایع‌دستی

سیرجان به‌عنوان شهر جهانی گلیم شناخته می‌شود. گلیم شیر یکی پیچ، گلیم مخصوص سیرجان است که در میراث جهانی یونسکو هم ثبت‌شده است. نکته جالبی که در رابطه با گلیم‌های شیر یکی پیچ وجود دارد این است که به‌ندرت می‌توان دو گلیم شیر یکی پیچ را با نقش یکسان پیدا کرد.

از دیگر صنایع‌دستی سیرجان می‌توان به پته‌دوزی و قالی‌بافی اشاره کرد.

سوغات

از سوغاتی‌های سیرجان می‌توان به مسقطی، پسته، قوتو، شیرینی کماچ، باقلوا، سهن، کلمپه اشاره کرد.

غذای محلی

از غذاهای سنتی سیرجان و کرمان می‌توانیم به پلو سیرجانی، آبگوشت بادمجان و کشک، آبگوشت زیره، آش گندم شیر، اوماچ آش، خورشت بزقورمه، خورش به آلو، زیره پلو و کشک کدو اشاره‌کنیم.

جاذبه‌های گردشگری

جاذبه‌های تاریخی

از جاذبه‌های تاریخی سیرجان باید به قلعه سنگ سیرجان، بازار تاریخی سیرجان، بادگیر چپقی، یخدان‌های دوقلو، خانه حاج رشید، عمارت سعید نیا، روستای تاریخی کران، باغ سنگی و عمارت صدر زاده اشاره کرد.

از موزه‌های سیرجان باید به موزه تاریخ و مردم‌شناسی، موزه سنگ‌های تزئینی، موزه دیرینه‌شناسی و موزه دستبافته های عشایری اشاره کرد.

جاذبه‌های طبیعی

از جاذبه‌های طبیعی سیرجان و مناطق خوش آب‌وهوای این محدوده می‌توان به منطقه خوش آب‌وهوای پاریز، منطقه حفاظت‌شده سیاه کوه، منطقه کوهستانی چهار گنبد و منطقه گدار اشاره کرد.