نایین در یک نگاه
نایین یکی از شهرهای استان اصفهان است که قدمتی برابر با سه هزار سال دارد؛ مسجد جامع نایین از قدیمیترین مساجد ایران است و از نظر تاریخی ارزش بسیار بالایی دارد.
نایین یکی از شهرهای زیبای استان اصفهان است که اثر مهم تاریخی به نام «مسجد جامع نایین» را در دل خود جای داده است. نایین قدمتی برابر به ۳۰۰۰ سال دارد و بر اساس برخی شواهد مسجد جامع این شهر بهعنوان دومین مسجد ایران شناخته میشود (در برخی منابع اولین مسجد ذکر شده است). نایین آب و هوایی گرم و خشک دارد و فرش نایین و عبای آن شهرتی جهانی دارد.
با ما همراه باشید تا نایین را بهتر بشناسیم:
جغرافیا
نایین شهری کویری است و روی زمینی صاف واقع شده است. ارتفاع نایین از سطح دریا برابر با ۱۵۸۰ متر است. نایین از جنوب غربی به رشتهکوه «کوه سر» با ارتفاع ۲۳۳۰ متر منتهی میشود که بهعنوان بلندترین رشتهکوه منطقه شناخته شده است. همچنین در جنوب غربی نایین، کوههای پرویز و بنوید واقع شدهاند. بنا بر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان نایین در سال ۱۳۸۵ برابر با ۵۵ هزار نفر اعلام شد.
وجهتسمیه
در رابطه با وجهتسمیه نایین، روایات زیادی وجود دارد؛ یکی از این روایات علت نامگذاری نایین را گیاهی باتلاقی با نام «نی» عنوان میکند.
علیرضا عرب بافرانی در کتاب «عروس کویر» در رابطه با وجهتسمیه نایین از قول محمدتقی جامع نایینی مینویسند:
وجه دیگر که تا حدودی ضعیف به نظر میرسد، این است که نایین به معنی جمال کلمهای عبری است و یکی از شهرهای فلسطین هم به همین نام بوده است.
بر اساس نظریه محمدتقی جامع نایینی، شهری با نان «هوم» در نزدیکی نایین امروزی قرار داشته که مردمانی زرتشتی داشته. فردی با نام «نائن» پسر نوح این شهر را تحت سلطه خود درآورده و در نزدیکی هوم شهری با نام خود، بناکرده است که درگذر زمان به «نایین» تبدیل شده است.
نظریات زیادی در رابطه با وجهتسمیه نایین وجود دارد که ما به این بررسی کوتاه بسنده میکنیم.
تاریخچه
نایین یکی از ۵ ولایت استان کوره (فارس) پایتخت هخامنشیان بوده و بهعنوان یکی از شهرهای مهم در طول تاریخ از آن یاد شده است. در عصر حکومت سلطان محمد خدابنده نایین اهمیت زیادی پیدا کرد و سلطان محمد مساجد و بناهای باارزشی ازجمله مسجد بابا عبدالله را در شهر بنا کرد. در عصر صفوی نایین دوباره در مرکز توجه قرار گرفت و صفویان بر و باروی نایین را مرمت کردند. در سال ۱۰۰۰ هجری شمسی، اصفهان پایتخت شد و نایین هم به یکی از شهرهای این استان تبدیل شد، قبل از این تاریخ نایین در تقسیمبندی استان یزد قرار داشت.
در منابع بسیاری به وجود آتشکدهها و قلعههای نظامی در منطقه نایین، اشاره شده است.
فرهنگ و آداب و رسوم
پوشش
نایین لباس محلی خاصی ندارد و از پوشش محلی اصفهان در این شهر هم استفاده میشود. لباس اصیل زنان اصفهانی شامل دامن مخمل، پیراهن، شلوار نخلی و چارقد میشود.
لباس مردان اصفهانی شامل پیراهن، جلیقه، کلاه نمدی و در فصل زمستان قبا میشود.
آداب و رسوم
مراسم محرم و عزاداری امام حسین (ع) در نایین به سبک خاصی برگزار میشود. چند روز قبل از محرم چند نوجوانان دو عدد چوب را که به «چقچقی» معروف است، دست گرفته و به هم زده و این شعر را میخوانند:
نذر حسین و عباس، یه دوملچو در انداز
مردم به این صورت از آغاز محرم باخبر میشوند و هر کس بهاندازه توانایی مالی خود کمکهای از قبیل پول، برنج، چای، قند و … برای عزاداری محرم اهدا میکند.
در شب پنجم محرم دو عَلَمْ را که با پارچههای رنگین تزئین شده است، به حسینیه میآورند و سینهزنان دور علم جمع شده نوحه میخوانند. از شب ششم به بعد در پایان مراسم زنجیرزنی در حسینیهها عزاداران به دو گروه تقسیم میشوند و دایرهوار ایستاده و با فریاد حسین سینه میزنند که این مراسم را «جوش» میگویند. پس از پایان نوحهسرایی، دوازده بند محتشم کاشانی توسط دو نفر خوانده میشود.
گویش و زبان
جالب است بدانید که زبان نایینی یکی از زبانهای مهم ایران مرکزی است که درواقع از شاخههای زبان ایرانی غربی بوده و در شهر نایین استان اصفهان به این زبان صحبت میشود. البته برخی محققان بر این باور هستند که در نایین گویش خاص دیده میشود و نمیتوان نام زبان را بر روی آن گذاشت.
صنایعدستی
مهمترین صنعت دستی نایین، «عبا بافی» است که امروزه این صنعت کهن درخطر قرار دارد و در بیشتر روستاها استادکارهای مسنی وجود دارد که دیگر توانایی کار ندارند. به دلیل شرایط بد بازار این صنعت و مشکلات اقتصادی جوانان کمتر به سراغ یادگیری آن میآیند و شاید در آیندهای نهچندان دور دیگر عبا بافی در نایین پیدا نشود!
از دیگر صنایعدستی نایین میتوان به قالیبافی، کاشی سازی، شالبافی، کوزهگری و سفالگری اشاره کرد.
سوغات
سوغاتیهای خوشمزه نایین عبارت است از پسته، گندمک، برنجک، لبنیات محلی و دیگر سوغاتیهای که جنبه درمانی دارند شامل کتیرا و داروهای گیاهی میشود.
غذای محلی
از غذاهای محلی نایین باید از آش جو، کالاجوش و اشکنه یاد کنیم.
جاذبههای گردشگری
جاذبههای تاریخی
نایین شهری است پر از بنای تاریخی، بدون شک مهمترین و تأثیرگذارترین بنای تاریخی نایین، «مسجد جامع» آن است. این مسجد با الگوبرداری از مسجد پیامبر در مدینه ساخته شده است و شیوه معماری آن خراسانی است. در دوران حکومت آلبویه و آل کاکویه بخشهایی به مسجد اضافه شده است و بخش شبستان جنوبی را میتوان قدیمیترین بخش مسجد دانست.
دیگر بناهای تاریخی نایین عبارتاند از بازار نایین، مصلی شهر نایین، خانه پیرنیا (موزه کویر)، خانه تاریخی فاطمی، نارین قلعه یا نارنج قلعه، قلعه عاشوراگاه، آبانبار معصوم خانی، حمام قدیمی نوآباد، حمام قدیمی کلوان، مسجد شیخ مغربی و مسجد خواجه خضر.
جاذبههای طبیعی
ازجمله جاذبههای تاریخی نایین میتوان به منطقه شکارممنوع عباسآباد، غار اژدها، روستای مشکنان و روستای بادافشان اشاره کرد.