نروپاتی
نروپاتی چیست؟ نروپاتی کلمه ای است که برای نشان دادن مشکلات مربوط به اعصاب به کار می رود مخصوصا اعصاب سطحی که به آن نروپاتی اعصاب سطحی هم می گویند. منظور از اعصاب سطحی این است که شامل دستگاه اعصاب مرکزی مثل مغز و نخاع نمی شود.
نروپاتی بر اثر عوامل مختلفی تولید می شود ولی همین طور بدون اینکه عامل آن تشخیص داده شود هم تولید می شود که به آن نروپاتی ایدیوپاتیک می گویند. کلمه ی نروپاتی منطقه وسیعی را می پوشاند و شامل اعصاب زیادی می شود. سیمپتوم ها بستگی به نوع عصب صدمه دیده دارد.
* اگر اعصاب حسی صدمه دیده باشند تولید سوزن سوزن شدن (خواب رفتن)، احساس سوزش، تیر کشیدن (مثل فرو کردن چاقو)، شوک های الکتریکی، بی حسی، خارش یا ضعف در دست ها و پاها می شود که به آن نروپاتی حسی می گویند.
* اگر اعصاب حرکتی صدمه دیده باشند باعث ضعف در پاها و دست ها می شود و به آن نروپاتی حرکتی می گویند.
* اگر اعصاب خودکار صدمه دیده باشند (اعصابی که اعضای داخلی بدن را کنترل می کنند مثل قلب، روده ها و مثانه که باعث می شود که تعداد ضربان قلب عوض شود و یا تولید فشار خون بکند یا باعث تعریق بشود که به آن نروپاتی خودکار می گویند.
نروپاتی علل مختلفی دارد بنابراین هر سه نوع اعصاب می توانند دچار شوند در این صورت به آن پولی نروپاتی می گویند و اگر فقط یک نوع عصب صدمه دیده باشد به آن مونو نوروپاتی می گویند.
چند نوع مونو نوروپاتی
* فلج عصب ulnaire یا کوبیتال بر اثر صدمه وارد شده به آرنج تولید می شود.
* سندروم کانال کارپین بر اثر فشار وارد شده بر عصب médian تولید می شود.
* فلج عصب péroniers که بر اثر فشار بر روی یکی از اعصاب ساق پا تولید می شود.
* فلج شدن عصب رادیال که عصبی است که در عضلات آرنج، مچ دست و انگشتان دست وارد می شود.
* فلج Bell که یکی از اعصابی که عضلات را می پوشانند صدمه دیده است.
علل به وجود آمدن نوروپاتی
بیش از صدها عامل برای ایجاد دردهای نوروپاتیک وجود دارد و در حدود سی درصد نوروپاتی ها ایدیوپاتیک هستند و علت آن مشخص نیست.
بیماری های زیادی می توانند باعث تولید نوروپاتی سطحی بشوند مثل:
* دیابت ـ بزرگترین عامل تولید نوروپاتی سطحی مزمن دیابت است که به آن نوروپاتی دیابتیک می گویند. میزان بالای قند در خون باعث صدمه زدن به جدار عروق خونی که اکسیژن و مواد غذایی را به اعصاب می رسانند، می شود و در نتیجه اعصاب اندام های فوقانی و تحتانی و اعضای مهم بدن مثل چشم ها، کلیه ها و قلب صدمه می بینند و پوست هم صدمه دیده حس کردن را از دست می دهد و عدم حس کردن باعث آمادگی پوست برای صدمات دیگر می شود.
* کمبود ویتامین های B12 و اسید فولیک می تواند باعث صدمه به اعصاب شده و تولید نوروپاتی سطحی بکند.
* داروها ـ بعضی از داروها که برای شیمی درمانی و یا درمان HIV به کار می روند می توانند باعث صدمه دیدن اعصاب بشوند و تولید نوروپاتی سطحی بکنند.
* بعضی از حشره کش ها و حلال ها
* سرطان های نوع لنفوم و میلوم های چندگانه
* نوشیدن زیاد الکل
* یک بیماری مزمن کلیوی ـ اگر کلیه ها خوب کار نکنند عدم تعادل املاح می تواند باعث تولید یک نوروپاتی سطحی شود.
* یک بیماری مزمن کبد
* صدمات بدنی مثل شکستگی استخوان که باعث صدمه زدن به یک عصب بشود.
* بعضی عفونت ها مثل زونا ـ آلودگی به ویروس HIV و بیماری Lyme
* سندروم Guillain – Barré اسمی که به نوع خاصی از نوروپاتی سطحی که بر اثر یک عفونت تولید شده داده اند.
* بیماری های نسوج همبند: آرتریت روماتوئید و لوپوس اریتماتو سیستماتیک
* بعضی بیماری های انفلاماتوار مثل سارکوئیدوز و بیماری سلیاک
* بیماری های ارثی مثل سندروم Charcot- Marie – Tooth
تشخیص
پزشک سئوالات زیر را از بیمار می پرسد:
* سیمپتوم ها
* سلامتی به طور کلی
* سوابق فامیلی در داشتن نوروپاتی
* داروهایی که مصرف می کند و آنهایی که اخیرا مصرف کرده
* آیا در معرض مواد سمی قرار گرفته؟
* آیا به الکل اعتیاد شدید دارد؟
* روابط جنسی
پزشک کارهای زیر را انجام می دهد:
* پوست بیمار را به دقت معاینه می کند.
* حس بیمار را با کمک یک دیاپازون می سنجد.
* رفلکس تاندون ها را امتحان می کند.
آزمایش خون
این آزمایش نشان می دهد که آیا بیمار دچار دیابت است، یا بدکاری تیروئیدی دارد یا کمبود ویتامین وجود دارد.
مطالعه انتقال پیام های عصبی
برای مطالعه پیام های عصبی برای بررسی انتقال پیام توسط عصب به ماهیچه ها ، الکترودهای مخصوص در محل عبور عصب مورد امتحان نصب شده و امواج خفیف الکتریسیته عصب را تحریک می کند و الکترودهای دیگری فعالیت الکتریکی عصب را ثبت می کند. اگر سرعت انتقال کم شده باشد نشان دهنده یک نوروپاتی سطحی است.
الکترومیوگرام
الکترومیوگرام برای تشخیص ضعف عضلانی بر اثر میوپاتی به کار می رود و نشان دهنده فعالیت های الکتریکی عضله است که توسط یک ماشین مخصوص ثبت می شود. یک فعالیت الکتریسیته غیرطبیعی نشان دهنده یک نوروپاتی سطحی است.
بیوپسی از عصب
یک تکه کوچک از عصب برداشته می شود تا در زیر میکروسکپ مورد مطالعه قرار گیرد.
بیوپسی از پوست
این تکنیک برای مطالعه اعصاب سطحی و همین طور برای جستجوی یک نوروپاتی سطحی که ممکن است به زودی تولید شود و پیشرفت یک نوروپاتی و جواب بیماری به داروها به کار می رود. همین طور تعداد فیبرهای عصبی در یک قسمت از پوست را شمرد که در نوروپاتی سطحی تعداد آنها کمتر از طبیعی است.
سیمپتوم های بیماری
نوروپاتی دستگاه عصبی حسی
* خواب رفتگی و بی حسی دست ها و پاها (نوروپاتی دیابتیک)
* حساس بودن شدید پوست
* تشدید احساس درد یا عدم احساس درد
* از دست دادن درک تغییر درجه گرما و سرما
* احساس درد و سوزش که شب ها شدت آن زیاد می شود.
* تغییر حالت پوست، ناخن و موها
* زخم در پاها، ساق پا، عفونت و حتی گانگرن
* از دست دادن هماهنگی و تجدیدنظر
نوروپاتی دستگاه عصبی حرکتی
*ضعف عضلانی که باعث عدم تعادل و اشکال در انجام حرکات کوچک می شود مثل بستن دگمه پیراهن. (مخصوصا در نوروپاتی دیابتیک)
* لرزش عضلات و کرامپ ها
* فلج عضلانی
نوروپاتی دستگاه عصبی خودکار
*سرگیجه و بیهوشی (بر اثر تغییرات شدید فشار خون)
* کم شدن تعریق
* عدم تحمل گرما
* از دست دادن کنترل مثانه که باعث ادرار تدریجی و عدم نگهداری آن می شود.
* باد کردن شکم، یبوست یا اسهال (مخصوصا در نوروپاتی دیابتیک)
* اشکال در داشتن نعوظ یا حفظ آن (مخصوصا در نوروپاتی دیابتیک)
چگونه می شود پیشگیری کرد
پیشگیری نوروپاتی در افراد دیابتیک بستگی خاص دارد به بهداشت تغذیه و کنترل جدی میزان قند خون. مطالعات نشان داده که کنترل قند خون با تزریق امکان تولید نوروپاتی دیابتی را کم می کند.
درمان های نوروپاتی و دردهای نوروپاتی
برای درمان نوروپاتی باید عامل تولیدکننده را درمان کرد و اگر امکان ندارد دردها را آرام کرد.
برای نوروپاتی دیابتیک: کم کردن میزان بالای قند در خون (مثلا با تزریق انسولین) برای پیشگیری از صدمات وارد شونده به اعصاب. کنترل مرتب پاها برای پیشگیری از مشکلات خطرناک، زیرا نوروپاتی دیابتیک باعث می شود که زخم هایی در پا ایجاد شود که به علت عدم احساس بیمار متوجه آن نمی شود.
اگر نوروپاتی منشأ سمی دارد باید از تماس با آن ها جلوگیری کرد و اگر منشأ دارویی دارد باید داروی مربوطه را قطع کرد در این دو حالت از صدمات وارده به اعصاب جلوگیری می شود.
درمان های دارویی
داروهای ضد صرع، داروهای آنتی دپرسور آنهایی که روی سروتونین و نورپین فرین اثر دارند و تری سیکلیک ها، داروهای ضد درد مخدر مثل مورفین برای بی حسی محلی برای آرامش موقت درد به کار می روند وقتی که دیابت به اعصاب خودکار صدمه می زند فعالیت های خودکار بدن می توانند دچار اختلال بشوند. می شود از داروهای آنتی اسپاسموریک و anti cholinorgique برای مقابله با مشکلات ادراری استفاده کرد.
عصاره فلفل کاین که حاوی کاپ سائی سین می باشد و کرم آن موجود است می تواند دردها را آرام تر کند ولی باعث تحریک پوست هم می شود. همینطور کرم های حاوی لیدوکائین برای بی حس کردن پوست وجود دارد.
مشکلات دستگاه گوارش ـ گاستروپارزی (معده تنبل ، تخلیه معده با تأخیر) را می توان با تعویض نوع تغذیه و استفاده از داروها برای درمان اسهال، یبوست و تهوع کم کرد.
احتمال کم شدن فشار خون در حالت ایستاده را می توان با عدم مصرف الکل و نوشیدن زیاد آب کم کرد.
اشکالات مربوط به رابطه جنسی در بعضی از مردان را می شود با داروهایی مثل ویاگرا، سیالیس و لویترا درمان کرد.
لباس های کتانی برای میزان پایین تحریک پوست پیشنهاد می شود.
با تکنیک های آرام بخش، ماساژ و طب سوزنی می شود استرس ها را آرام کرد. تحریک کننده های عصب از روی پوست با شوک الکتریکی خفیف به بعضی از بیماران کمک می کند که دردها را بهتر تحمل کنند و کارهای روزمره شان را انجام دهند.
درمان مونو نوروپاتی
وقتی که نوروپاتی بر اثر فشار وارد شده بر یک عصب تولید شده باشد درمان آن هر کجای بدن که عصب صدمه دیده مشابه است و بستگی دارد که آیا فشار وارده دائمی است یا موقتی.
درمان ها شامل استراحت، گرما و داروهایی که انفلاماسیون را کم می کنند، می باشد.
در سندروم کانال کارپین درمان ها شامل کورنیکواستروئیدها از راه دهان یا تزریقی و تکنیک لرزش های صوتی است. اگر مونو نوروپاتی با وجود این درمان ها شدیدتر شد عمل جراحی ممکن است لازم بشود. اگر فشار وارده بر روی عصب بر اثر یک غده است عمل جراحی برای برداشتن غده لازم می شود.
طب مکمل
روش های زیر برای درمان نوروپاتی به کار می روند و احتمالا یا واقعا مفید واقع می شوند.
*فلفل کاین به نظر می رسد که خیلی مفید است. بعضی مطالعات نشان داده که مالیدن کرم یا چسباندن تمبر حاوی کاپ سائی سین ماده شیمیایی فعال موجود در آن باعث آرامش دردها در نزد افرادی که از نوروپاتی تولید شده بر اثر دیابت رنج می برند، مفید است.
* Acétyl – L-Carnitine به مقدار ۲ تا ۳ هزار میلی گرم برای بیماران دیابتی نوع ۲ که به تازگی دچار شده اند و درمان خوبی نداشته اند، درد را پس از شش ماه مصرف کم می کند.
* Acid alpha lipoique ـ یک مطالعه نشان داده که این اسید به مقدار ۶۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی گرم در روز سیمپتوم هایی مانند سوزش، درد و بی حسی در ساق پاها و دست ها را که بر اثر نوروپاتی تولید شده، آرام می کند.
* co- enzyme Q10 ـ مطالعات نشان داده که مصرف کوآنزیم Q10 دردها را در بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتیک کم می کند.
