پریوستیت یا التهاب ضریع استخوانی چیست؟

پریوست نُسجی است که روی استخوان را می پوشاند و حاوی مقدار بسیار زیادی عروق خونی و اعصاب است که باعث می شود عضلات به استخوان بچسبد. وقتی که کشش شدید و تکراری بر روی این عضلات وارد شود عضلات تمایل به انبساط دارند ولی قادر نیستند منبسط بشوند در نتیجه فشار بیشتر و درد بر روی استخوان درشت نی تولید می شود، زیرا هنگام راه رفتن، دویدن و پریدن این قسمت از بدن تحت فشار شدید قرار دارد. این صدمات به علت استفاده بیش از حد تحمل عضلات و فشار آنها بر روی پریوست تولید می شود و درد در قسمت جلوی ساق پا ـ در سطح داخلی ـ  سطح خارجی و قسمت پائین پشت پا وجود دارد و با کم و زیاد کردن سرعت فعالیت هنگامی که پا با سطح زمین تماس پیدا می کند شدیدتر می شود. باید دانست که درد در حالت استراحت معمولاً وجود ندارد ولی با ورزش درد شروع می شود و پس از چند دقیقه استراحت از بین می رود ولی ممکن است تا نیم ساعت ادامه داشته باشد.

اگر این درد درمان نشود می تواند باعث شکستگی استرس (شکستگی خستگی در استخوان تی بیا بشود) که بر اثر صدمات و انفلاماسیون عضلات و تاندون های چسبیده به تی بیا تولید می شود. درد می تواند بسیار شدید باشد و شخص را مجبور کند که مدت طولانی استراحت کند تا انفلاماسیون از بین برود.

اتیولوژی ـ اتیولوژی این نوع صدمات به طور دقیق مشخص نیست، احتمالاً فشار بیش از حد تحمل و التهابات ناشی از آن باعث تولید فیبروز و در نتیجه کم کاری تاندون های مربوطه می شود.

اپیدمیولوژی ـ شکستگی های خستگی در هر دو استخوان ساق پا یعنی درشت نی و نازک نی (تی بیا و فیبولا) بیشتر در دوندگان و ورزش هایی که همراه با دویدن و پریدن هستند زیاد دیده می شود. حدود ۱۵ درصد این شکستگی ها در دوندگان اتفاق می افتد و بعد در فوتبالیست ها، بسکتبالیست ها، بالرین ها، ارتشی ها و یا افرادی که راه پیمایی های طولانی می روند.

آنالیز

اولین مرحله آنالیز تکنیک دویدن و سایر ورزش های مربوط به ورزشکار است. مرحله بعدی بیومکانیک حرکات پا به کمک ویدیو برای دیدن وضع قرار گرفتن پا بر روی زمین و طرز برداشتن پا از روی زمین است. این آنالیز نشان می دهد که ورزشکار چه حرکاتی را باید در هنگام گرم کردن بدن انجام دهد، همین طور عوض کردن نوع کفش ورزشی که حداکثر استراحت را به پا بدهد و استفاده از کفی پزشکی مخصوصاً برای کسانی که کف پای صاف یا قوس زیاد و مچ پای ضعیف دارند.

به غیر از آنالیز دینامیک راه رفتن باید سایر عدم تعادل ها عضلانی را جستجو کرد و نقاط ضعف آنها را پیدا کرده یک برنامه برای تصحیح و برطرف کردن نقاط ضعف پا، ورزش و کشش های عضلانی برای هر ورزشکار تهیه کرد که حتماً باید شامل تقویت مچ پا و قوس داخلی کف پا (به غیر از استفاده از کفی پزشکی) و همترازی بخش های مختلف اندام های تحتانی باشد. موفقیت بر اثر همکاری ورزشکار و ادامه روزانه و دائمی این نرمش ها و ورزش هاست.

پیشگیری

پریوستیت یک پاتولوژی است که تکراری است می آید و می رود و عوامل زیادی در به وجود آمدن آن تأثیر دارند پس باید برای پیشگیری این عوامل را شناخت و کنترل کرد.

* عواملی که به شخص ورزشکار مربوط می شود

ـ اشخاصی که کف پای صاف دارند باید حتماً از کفی پزشکی که برای پای آنها ساخته شده و کفش هایی که آستر ضخیم و نرم دارند استفاده کنند.

ـ گرم کردن اعضای بدن همراه با کشش عضلات

ـ به محض احساس درد در تی بیا ورزش و تمرین باید قطع شود.

ـ استفاده از ساق پوش برای گرم نگهداشتن ساق پا.

ـ داشتن عادت کشش عضلات در طول روز و نه فقط قبل از ورزش.

ـ اشخاص سنگین وزن باید حتماً وزن کم کنند تا فشار وارده بر روی مفاصل، زانوها و تی بیا را کمتر کنند.

* عوامل مربوط به ورزش

ـ تکنیک ورزش مخصوصاً برای دوندگان که باید توسط مربی و متخصص ورزش برای هر ورزشکاری تصحیح بشود و بسیار مهم است که فشار کمتری بر روی قسمت میانی کف پا وارد شود، این فقط برای پریوست نیست بلکه برای کم کردن صدماتی که می تواند وارد بشود و داشتن انرژی بیشتر است، کفی پزشکی خیلی کمک می کند.

ـ کفش ورزشی: ورزشکاران مخصوصاً در سطح حرفه ای باید حتماً با فیزیوتراپ یا متخصص ورزش مشورت کنند تا با مطالعه آناتومی بدن آنها نوع کفش را انتخاب کنند و از کفش های مینی مالیست یا ماکسی مالیست و یا به تناوب با زمان متفاوت، از هر دوی آنها استفاده کنند. توجه داشته باشید که حتی بهترین و گران ترین مارک های کفش ورزشی برای راحتی پای شما در ورزش ساخته نشده.

ورزشکاران تازه وارد بهتر است با یک متخصص مشورت کنند که از چه نوع کفشی استفاده کنند که به تکنیک آنها در ورزش کمک کند.

ـ سطح زمین ورزش: سطح زمین ناهموار فشار بسیار زیادی روی دستگاه عضلانی استخوان مخصوصاً روی مچ پا وارد می کند اگر مجبورید روی این نوع زمین بدوید یا بازی کنید باید مچ پاها و هانش ها را تقویت کنید.

ـ سرعت: برای ورزش هایی که دویدن سریع در آن مهم است باید با متخصص ورزش مشورت شود تا با توجه به نوع ورزش، مدت آن و برای دوندگان طول مسیری که باید طی شود، ترتیبی دهند تا شوک های کمتری به ساختمان استخوان ها وارد شود.

ـ پیشرفت در تمرینات: برای اینکه استخوان ها و عضلات به استرس های مکانیکی عادت کنند تمرین های ورزشی باید تدریجی پیشرفت کنند یعنی به تدریج زمان و حجم تمرین را زیاد کرد.

ـ کم کردن التهاب: خوردن غذاهای اسیدی، نوشیدن غیر کافی مایعات، غذایی که مواد لازم برای احتیاجات بدنی ورزشکار را ندارد و استرس اینها از عوامل پروانفلاماتوار هستند. تمرینات باید برنامه ریزی شده باشند و زمان های استراحت در بین تمرینات در نظر گرفته شود.

 

گرم کردن بدن: گرم کردن بدن، بدن را برای فشارهایی که در ورزش تولید می شود آماده می کند و همین طور آمادگی بدن برای رفلکس های بهتر مثل تماس با زمین و طرز قرار گرفتن بدن در حرکات ورزشی.

بازگشت سریع بدن به وضع قبل از ورزش: دادن این زمان به بدن بسیار مهم است مخصوصاً در ورزش های طولانی و سنگین تا بدن بتواند اسیدلاکتیک جمع شده را جذب کند و به عضلات اکسیژن کافی برساند و وضعیت عروق خونی را تنظیم کند تا مواد دفعی متابولیک را خارج کنند.

ماساژهای ورزشی مرتب و لباس های فشار دهنده و دستگاه هایی که شوک های الکتریکی تقویت کننده می دهند کمک بزرگی به بدن ورزشکار می کند. مالیدن یخ یا سرما درمانی بهتر است تا دوش آب گرم.

همان طور که ملاحظه می کنید پریوستیت تی بیا یک پاتولوژی کمپلکس است و استراحت به تنهایی کافی نیست و باید یک تیم پزشکی با هم همکاری کنند تا عوامل تولید کننده پریوستیت را شناسایی، تصحیح و درمان کنند.

تشخیص

پزشک متخصص ورزش و یا فیزیوتراپ با معاینات پزشکی، لمس محل درد و یکپارچگی بافت نرم و دریافت تاریخچه کامل بیماری و شرح حال ورزشکار که آیا بیماری های متابولیک داشته یا دارد، آیا اختلات رشدی داشته، آیا عمل جراحی داشته و بیماری های مهم قبلی و عوامل اجتماعی مثل کشیدن سیگار و زیاده روی در الکل، می تواند تشخیص خود را اعلام کند.

اولین شکایت ورزشکار سندروم استرس مدیال تی بیا است که همراه یک درد پیش رونده وابسته به فعالیت وجود دارد که ممکن است در حالت استراحت هم وجود داشته باشد اگر درد ناگهانی شدید شود نشان دهنده شکستگی در محلی است که مکرر تحت شکستگی خستگی بوده است.

پرتو شناسی

در ۵۰ درصد موارد با یک رادیوگرافی ساده ضخیم شدن کورتکس و بلند شدن پریوست و احتمالاً یک خط واضح شکستگی را می توان دید. این رادیو گرافی معمولاً ۲ تا ۳ هفته بعد از شروع درد انجام می شود. اگر پزشک احتیاج به تشخیص سریع داشت می شود از سنتی گرافی استخوان، اسکن استخوان یا MRI استفاده کرد.

درمان

خوشبختانه در اغلب موارد پریوستیت محدود به تاندینوپاتی هایی است که می تواند کاملاً توسط یک حرکت شناس (کینزیولوژیست) درمان شود. دو عضله که در اکثر مواقع صدمه می بینند عبارتند از:

عضله تیبیال آنتریود: عضله ای که پا را به طرف بالا می آورد و نقش ترمزکننده را دارد زمانی که ورزشکار پنجه پایش را روی زمین می گذارد و فشار زیادی به آن می آید که باعث زخمی شدن میکروسکپی و در درازمدت صدمه می شود.

عضله تیبیال پوستریور: عضله اصلی بالا آورنده قوس داخلی پاست که باعث جذب فشار در راه رفتن یا دویدن می شود. عمل این عضله مثل کمک فنر در اتوموبیل است. هم چنین این عضله نقش مهمی در حرکات پا نسبت به مچ پا دارد و باعث چرخیدن پاشنه پا به طرف داخل پا و یا خارج پا می شود و یک فشار زیاد بر روی این عضله به علت استفاده بیش از حد از آن باعث فشار بر روی پریوست شده و تولید پریوستیت می کند.

در این مراحل، درمان می تواند استراحت یا همان طور که گفته شد استراحت با یک برنامه مخصوص ورزشی همراه باشد. در این مرحله درمانگر، عضله هایی را که فعالیت ندارند به فعالیت وا می دارد و به تدریج ورزشکار را به حد اولیه برمی گرداند. این برنامه با استفاده از چسباندن نوارهای درمانی کششی (کینه زیوتیپ) کامل می شود. باید دانست که این نوارها کمک کننده موقتی هستند و باعث درمان پریوستیت نمی شوند. این نوارها باید توسط یک متخصص با تجربه چسبانده شوند زیرا استفاده از آنها احتیاج به دانش بیومکانیک بدن انسان دارد.

نواری که بد چسبانده شده می تواند به جای بهبودی شرایط فرد را بدتر کند. این تکنیک در صورتی موثر است که بتواند پروناسیون پا را کنترل کند. در مراحل شدیدتر که شکستگی تیبیا وجود دارد (در حدود ۵ درصد) حتماً باید به متخصص استخوان (ارتوپد) مراجعه کرد. شکستگی های داخل مفصلی نیز حتماً باید توسط ارتوپد درمان شود. شکستگی های استرسی مدیال مالئول بیشترین خطر جوش نخوردن را دارد.

از بریس مفصل دار ـ آتل بلند اندام و گچ گرفتن هم برای بی حرکتی استفاده می شود.

درمان جراحی و روش های اولتراساند در مورد شکستگی های آنتریور تیبیا و مدیال مالئول و شکستگی هایی که جوش نمی خورند هم استفاده می شود.

برنامه های توان بخشی باید به تدریج تحت نظر متخصص (کینزیولوژیست یا فیزیوتراپ) اضافه شود، آتل را باید در هفته های اول جوش خوردن حفظ کرد.

باید دانست که پاتولوژی های دیگر علائمی شبیه پریوستیت تیبیا دارند مانند:

ـ نارسایی عروقی: کاهش جریان خون سرخرگی یا نارسایی های وریدی یا کلاپس عروق به دلیل فشار زیاد

ـ گیر افتادگی های عصبی

ـ افزایش فشار داخل عضلات که در نتیجه متورم و دردناک می شوند.

ـ التهاب در محل اتصال عضلات