پل قطور خوی؛ بزرگترین پل هوایی ریلی خاورمیانه

شهرستان خوی دارای پیشینه باستانی چندین هزارساله است و آثار و جاذبه‌های تاریخی و گردشگری فراوانی را در دل خود جای داده که پل قطور یکی از آن‌ها است. پل قطور خوی که آن را بزرگترین پل هوایی ریلی خاورمیانه دانسته‌اند، در شهر قطور از توابع شهرستان خوی، در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است.

این پل که در مسیر ۲۵ کیلومتری خوی قرار دارد، در مسیر راه‌آهن ایران و ترکیه قرار گرفته است. این پل بتونی که یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر خوی محسوب می‌شود، دارای قدمتی نزدیک به ۵۰ سال است.

مختصات پل قطور

پل قطور از ساخته‌های دوره پهلوی دوم است که گفته شده ساخت آن با یک پروژه مشترک بین ایران و کشورهای اروپایی آغاز و با به کارگیری متخصصان داخلی و خارجی بنا شد.

این پل از لحاظ موقعیت و استحکام، دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است. پل قطور در سال ۱۳۷۴ توسط دو شرکت رانکین ایران و پور بلژیک پی‌ریزی و پایه‌های بتونی آن گذاشته شد، اما اسکلت فلزی و شاسی پل توسط آمریکایی‌ها انجام شد. کار ساخت این پل در سال ۱۳۴۹ پایان یافت. طول پل حدود ۴۴۸ متر و ارتفاع آن از سطح رودخانه ۱۱۸٫۲۸ متر است و دارای ۱۰ پایه بتونی مسلح است که ۶ عدد از این پایه‌ها به طرف خوی و چهار عدد از پایه‌های آن به سمت رازی است.

پل قطور در مجموع دارای ۸ دهنه است که به صورت اکس به اکس در امتداد هم گسترش پیدا کرده‌اند. پل قطور را از انواع پل‌های زیرقوسی می‌دانند که تا مدت‌ها بزرگترین دهانه قوسی را در بین پل‌های ایران داشت.

در تاریخ پنجم مهرماه ۱۳۵۰ خط ریلی ایران و ترکیه به طور رسمی افتتاح شد و مبادله کالاهای اساسی کشورهای اروپایی و ایران از این طریق امکان‌پذیر شد و نقطه عطفی در تاریخ راه‌آهن ایران به شمار آمد. پل قطور به دلیل قرار گرفتن بین ایران و اروپا از اهمیت استراتژیک بسیاری برخوردار بود. این پل برای ایران و ترکیه از اهمیت بسیاری برخوردار بود. قطارهای حامل مواد سوختی، کالاها، تانکرهای سوخت رسان و ناوگان‌های مسافربری به قطارهای عبوری از این محل افزوده شدند که از ترمینال تبریز به وان و ایستگاه قره تپه سلماس و از طبق ترمینال خوی که نزدیکی مرز بود، امکان‌پذیر می‌شد.

عراق به اهمیت استراتژیک این پل پی برد و تلاش کرد که راه مبادله کالای ایران را که در آن زمان در شرایط تحریم قرار داشت، قطع کند. عراق برای از کار انداختن مبادله کالای ایران از طریق پل قطور وارد اقدام عملی شد و پل را مورد اصابت راکت‌های خود قرار داد، اما خوشبختانه راکت‌ها به اصل پل اصابت نکردند و تنها به پایه‌ها و اطراف پل آسیب زدند. همچنین این پل حدود ۶ بار هدف بمباران هوایی قرار گرفت تا اهمیت اقتصادی خود را از دست بدهد. گفته شده این پل در گذشته به رنگ قرمز بوده و دارای چشم‌اندازی بود که از دور قابل دید و شناسایی بود. رنگ قرمز پل زیبایی خاصی به آن داده بود، اما در زمان جنگ ایران و عراق، برای دور نگه داشتن پل از آسیب موشک و بمباران هوایی، جهت استتار، پل به رنگ خاکی رنگ‌آمیزی شد. با پایان یافتن جنگ تحمیلی برآوردی که از میزان خسارت پل به عمل آمد، خسارت ۳۰ درصدی پل را اعلام کرد.

به علت خسارات وارده به محدوده پل، در اوایل قطارها، برای کاستن از شدت تکان پل، با موتور خاموش از پل عبور می‌کردند که خطرات بسیار زیادی داشت. آسیب‌هایی که به پایه‌های پل قطور وراد شده بود، در سال ۱۳۷۴ توسط مهندسان ایرانی بازسازی و مرمت شد.

هم‌اکنون پل قطور از پل‌های زیبا، جدیدالاحداث و خاص خاورمیانه است که به دلیل قرار گرفتن بر فراز دره‌ای زیبا و خوش آب و هوا، دارای چشم‌اندازی رویایی و قابل توجه بوده و عبور راه‌آهن ترانزیتی ایران به اروپا از روی آن، اهمیت و جذابیت پل را چندین برابر کرده است.

پل قطور در سال‌های اخیر به عنوان اولین میراث مدرن با ۵۰ سال سابقه، با شماره ۳۱۴۰۷ ثبت آثار ملی شد. این پل از جاذبه‌های خاص خاورمیانه است و هر ساله بویژه در ایام تعطیلی نوروز گردشگران بسیاری را از داخل و خارج به دیدار خود جذب می‌کند.