رازهای شهر اویی

سال‌۱۳۸۳ بود که خیلی اتفاقی، شهر تاریخی و زیرزمینی «اویی» در نوش‌آباد کاشان کشف شد.

شهری نظامی و دفاعی که هنوز هم بخش های زیادی از آن برای باستان شناسان ناشناخته باقی مانده است اما با این حال، نمونه کامل و مبتکرانه ای از به‌کارگیری اصول پدافند غیرعامل به شمار می رود که حفاظت از مرزهای ایران را در طول تاریخ نشان می دهد.

اگر از پدافند غیر عامل چیزی نمی دانید، همین جا داخل پرانتز برایتان بگوییم که پدافند غیرعامل، به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که بدون به‌کارگیری سلاح جنگی انجام می‌شود تا از وارد شدن خسارات به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و البته تلفات انسانی جلوگیری کند و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل برساند. مردم ایران به خاطر وضعیت جغرافیایی خاص کشور و قرار گیری شان در مسیر روندگان به غرب و شرق هر از چند گاهی مورد تجاوز و تاخت و ‌تاز اقوام مختلف قرار می گرفتند و چاره ای نداشتند جز آنکه علاوه بر ساختن دیوار و قلعه و ارگ و حصار، دست به دامان شهرهای زیرزمینی یا همان پدافند غیرعامل شوند.

«اویی» چیست‌؟

«اویی» تونلی است دست کن که در دوره‌های مختلف تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی داشته است. این اثر در سال‌۱۳۸۳ هنگامی که یکی از اهالی شهر نوش آباد در حال حفر زمین در منزل خود بود به‌صورت اتفاقی کشف شد. یعنی درست جایی در فاصله ۵/۷‌کیلومتری از شمال شهر تاریخی کاشان و ۵/۲‌کیلومتری از غرب شهر جدید آران و بیدگل. در اولین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی، تیمی متشکل از کارشناسان باستان‌شناسی، معماری، تاریخ و جغرافیا در شهر زیرزمینی «اویی» مشغول کاوش شدند و به مطالب جالبی دست یافتند.

کاوش‌ها نشان می داد که این شهر زیرزمینی در دوره‌های مختلف از باستان تا دوره اسلامی مورد استفاده قرار می‌گرفته و بیش از ۵۰شیء سالم مثل سفالینه‌های مربوط به دوره ساسانی تا قاجار از این مکان‌ها به دست آمده است.

این مجموعه که به‌صورت دست‌کن زیر بافت شهر نوش آباد به‌صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌هاو کانال‌های متعددی در ۳ طبقه ایجاد شده است بر دیواره‌های آن آثار برخورد لبه شیء تیز دیده می‌شود و با توجه به‌سختی جنس زمین این منطقه، باستان‌شناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وسایلی که برای حفاری استفاده می‌شده، باید از جنسی شبیه الماس برخوردار بوده باشد.

در دهانه هر چاهک تعدادی قلوه سنگ و یک تخته سنگ به اندازه دریچه چاهک دیده می شود که در مواقع احساس خطر یا ورود هوای آلوده یا دود به طبقات با تخته سنگ دریچه را مسدود کرده و یا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگ‌ها که حکم وسایل و ابزار دفاعی را داشته بر سر مهاجمین می‌کوبیدند

طبقه اول این اثر در عمق ۴‌متری و طبقه سوم در عمق ۱۸‌متری از سطح زمین ساخته شده است و ارتفاع هر طبقه حدوداً ۱۸۰‌سانتی‌متر است. وسعت این مجموعه هنوز به‌درستی مشخص نیست و باستان‌شناسان احتمال می‌دهند که این شهر تا ۱۵ هزار متر مربع وسعت داشته باشد.

اتاق‌ها با ارتفاع۱۸۰ سانتی متر و با ابعاد مختلف برای اسکان موقت حفاری کرده‌اند. در بدنه اتاق‌ها تعدادی طاقچه مشاهده می‌شود. اتاق‌ها به شکل تو در تو و با راهروهای زاویه دار که دید مستقیم را با فضای بعدی از بین می‌برد، ساخته شده است.

در ۲۰سانتی‌متری زیرسقف و به فاصله یک‌متر در تمام بدنه اتاق‌ها حفره‌هایی برای قرار دادن چراغ‌های پیه‌سوز جهت تامین روشنایی فضاها تعبیه شده است؛ چندین پیه سوز به دست آمده با قدمت ۷۰۰سال حکایت از این ماجرا دارد و کارشناسان معتقدند این نوع معماری با این شکل ساختاری در جهان منحصر به فرد است.

در بدنه دیوار اتاق‌ها و در بعضی از آنها چاهک‌هایی مشاهده می‌شود که به سختی می‌توان وارد آن شد. ارتفاع این چاهک‌ها ۳تا ۵متر است که راه ارتباطی به طبقات بعدی است.

در دهانه هر چاهک تعدادی قلوه سنگ و یک تخته سنگ به اندازه دریچه چاهک دیده می شود که در مواقع احساس خطر یا ورود هوای آلوده یا دود به طبقات با تخته سنگ دریچه را مسدود کرده و یا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگ‌ها که حکم وسایل و ابزار دفاعی را داشته بر سر مهاجمین می‌کوبیدند.

راه‌های ورودی به طبقات بعدی طوری حفاری شده که هر کس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزیر باید از پایین به بالا حرکت کند که قدرت دفاعی افراد مهاجم را به صفر می‌رساند و این ساختار دفاعی به‌گونه‌ای است که تسلط کافی را برای مقابله با دشمن فراهم می‌کند.

«اویی» تونلی است دست کن که در دوره‌های مختلف تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی داشته است. این اثر در سال‌۱۳۸۳ هنگامی که یکی از اهالی شهر نوش آباد در حال حفر زمین در منزل خود بود به‌صورت اتفاقی کشف شد

دژ «آهای»!

اگر لغت نامه ها را جستجو کنید، «اوی» را واژه‌ای می بینید که در گویش کاشانی معادل «آهای» فارسی قرار می گیرد. اهالی منطقه می‌گویند به لحاظ تو در تو بودن و تاریک بودن شهر زیرزمینی در قدیم افراد برای پیدا کردن یکدیگر با صدای بلند با کلمه (اوی ) همدیگر را صدا می‌کرده‌اند. همچنین گفته می‌شود هنگام حفر شهر زیرزمینی، وقتی دلو پر از خاک می‌شده مقنی فریاد می‌زده(اوی)و فردی که مسئول بالا کشیدن دلو بوده است با شنیدن اوی متوجه می‌شده که دلو از خاک پر شده و آن را بالا می‌کشید. به این دلیل این تونل‌های پیچ در پیچ شهر زیر‌زمینی به اویی معروف شده است!