غربالگری دیابت به چه معنی است؟
معمولا دیابت نوع ۱ و بسیاری از موارد دیابت نوع ۲ بر اساس بروز اخیر نشانه های بیماری یعنی ادرار بیش از حد و تشنگی بیش از حد که غالبا با کاهش وزن همراه هستند تشخیص داده می شوند.
معمولا این نشانه ها طی چند روز تا چند هفته تشدید می یابند. حدود یک چهارم افرادی که اخیرا به دیابت نوع ۱ مبتلا شده اند در زمان تشخیص بیماری به درجاتی از کتو اسیدوز دیابتی دچار هستند.
معمولا سایر انواع دیابت از طرق دیگر مانند غربالگری (بیماریابی)، تشخیص وجود افزایش قند خون در هنگام بررسی های طبی دیگر و برخورد با نشانه های ثانویه دیابت مانند تغییرات بینایی یا خستگی غیر قابل توجیه تشخیص داده می شوند.
غالبا دیابت در اثر وجود مشکلات ناشی از این بیماری مانند حمله ی قلبی، سکته مغزی، بیماری عصبی، عدم ترمیم زخم پا یا زخم های سایر نقاط بدن، مشکلات خاص چشمی، بعضی عفونت های قارچی یا به دنیا آوردن نوزاد مبتلا به افزایش بیش از حد وزن در هنگام تولد یا کاهش قند خون در زمان به دنیا آمدن تشخیص داده می شود.
دیابت شیرین با ازدیاد قند خون عود کننده یا مقاوم مشخص می شود و تشخیص آزمایشگاهی آن از طریق وجود هر یک از موارد زیر صورت می گیرد:
بالاتر بودن قند خون ناشتا از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر.
گلوکز خون ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر (۱/۱۱ میلی مول در لیتر)، ۲ ساعت بعد از خوردن ۷۵ گرم گلوکز در جریان تست حمل گلوکز.
نشانه های ازدیاد قند خون و گلوکز پلاسمای اتفاقی ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر (۱/۱۱ میلی مول در لیتر) یا بالاتر.
یک نتیجه ی مثبت در غیاب هیپرگلیسمی واضح باید با تکرار هر یک از روش هایی که ذکر شد در یک روز دیگر مورد تایید قرار گیرد.
اکثر پزشکان اندازه گیری قند خون ناشتا را به دلیل سهولت انجام آن و زمان بیشتری که انجام تست تحمل گلوکز نیاز دارد (۲ ساعت) ترجیح می دهند.
قند خون بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر نشانه ی وجود اختلال در گلوکز خون ناشتا است. افراد دارای گلوکز پلاسمای ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر (ولی نه بالاتر از ۲۰۰)، دو ساعت بعد از خوردن ۷۵ گرم گلوکز دچار اختلال تحمل گلوکز شناخته می شوند. از میان این دو وضعیت پیش دیابتی وضعیت دوم عامل خطر اصلی پیشرفت به طرف دیابت قندی کامل و نیز بیماری قلبی عروقی به شمار می آید.
هموگلوبین A۱C مقدار متوسط قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته را نشان می دهد افراد مبتلا به دیابت باید این آزمایش را به طور مرتب انجام دهند تا متوجه شوند که آیا میزان قند خون آنها در محدوده ی هدف باقی مانده است یا نه؟ هموگلوبین A۱C به صورت درصد گزارش می شود.
هدف، نگه داشتن میزان هموگلوبین A۱C در حد هر چه نزدیک تر به مقدار طبیعی است. مطالعات نشان داده اند که هر چه مقدار هموگلوبین A۱C پایین تر باشد میزان بروز عوارض چشمی، کلیوی، قلبی، عروقی و عصبی دیابت کمتر خواهد بود. انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند مقدار هموگلوبین A۱C زیر ۷% نگه داشته شود. بعضی از افراد ممکن است بتوانند این مقدار را حتی به زیر ۶% برسانند. مقدار هموگلوبین A۱C در کودکان و نوجوانان متفاوت است و در کودکان زیر ۶ سال از ۵/۷ تا ۵/۸ درصد در کودکان ۶ تا ۱۲ ساله، زیر ۸% و در نوجوانان کمتر از ۵/۷ درصد توصیه می شود.
هموگلوبین A۱C را می توان با کیت های خانگی دستگاه تجزیه ی قند خون و دستگاه های دقیق تر در آزمایشگاه اندازه گیری کرد. اندازه گیری در منزل در واقع تنها به صورت نمونه گیری از خون انجام می شود یعنی بیمار ی تواند پس از ایجاد سوراخ ریزی در نوک انگشت خود (به وسیله ی سوزن کوچک مخصوص)، چند قطره از خون را روی کارت مخصوص ارسال نمونه قرار دهد و کارت را در پاکت بگذارد و آن را به آزمایشگاه بفرستد و سپس آزمایشگاه نتیجه را به بیمار یا پزشک او ابلاغ می کند.
مقدار گلوکزی که به شکل غیر قابل بازگشت به هموگلوبین متصل شده است و به آن هموگلوبین گلیکوزیله یا هموگلوبین A۱C گفته می شود نباید از ۰/۶ درصد بیشتر باشد و بالاتر بودن آن از این مقدار به وسیله ی اکثر آزمایشگاه ها غیر طبیعی شناخته می شود. Hb A۱C عمدتا به عنوان آزمایش پیگیری کننده ی نحوه ی درمان به کار می رود و میزان متوسط قند خون را در قریب به ۹۰ روز گذشته نشان می دهد با این حال بعضی از پزشکان این آزمایش را در زمان تشخیص به منظور پیگیری تغییرات ایجاد شده در طول زمان درخواست می کنند.
غربالگری دیابت به چه معنی است؟
غربالگری (بیماریابی Screening) دیابت برای افراد در مقاطع سنی مختلف و افرادی که عوامل خطر متعددی در آنها وجود دارند توصیه می شود. آزمایش غربالگری بر حسب شرایط و سیاست محلی متغیر است و ممکن است به صورت یک آزمایش گلوکز خون تصادفی، آزمایش گلوکز خون ناشتا، آزمایش قند خون ۲ ساعت بعد از خوردن ۷۵ گرم گلوکز (تست تحمل گلوکز) انجام شود. بسیاری از پزشکان انجام غربالگری را در سن ۴۰ یا ۵۰ سالگی و سپس به طور دوره ای توصیه می کنند. غربالگری در سنین پایین تر برای افراد دارای عوامل خطری مانند چاقی سابقه ی فامیلی دیابت، و افراد متعلق به نژادهای پر خطر (اسپانیایی ها، بومیان آمریکا، افراد آفریقایی تبار کاراییب و جزیره نشنیان اقیانوس آرام) توصیه
می شود.
بسیاری از بیماری ها با دیابت در ارتباط هستند و انجام غربالگری را توجیه می کنند. بعضی از این بیماری ها عبارتند از: افزایش فشار خون، افزایش مقدار کلسترول، بیماری سرخرگ کرونر، دیابت حاملگی قبلی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، التهاب مزمن لوزالمعده، کبد چرب، هموکروماتوز، فیبروز کیستیک، نوروپاتی ها و میوپاتی های متعدد میتوکندریایی و بعضی از انواع ارثی ازداید انسولین نوزادان. خطر بروز دیابت در افرادی که به طور مزمن از چند دارو شامل کورتون ها با دوز بالا بعضی داروهای شیمی درمانی به ویژه اِل- آسپاراژیناز) و نیز بعضی داروهای ضد سایکوز و داروهای تثبیت کننده ی خلق (به ویژه فنوتیازین ها و بعضی داروهای ضد سایکوز غیر معمول) استفاده می کنند بیشتر است.
افراد مبتلا به دیابت اثبات شده از نظر عوارض آن آزمایش می شوند. این آزمایش ها عبارتند از آزمایش ادرار سالیانه از نظر وجود میکروآلبومین در آن و معاینه ی شبکیه چشم از نظر ابتلا به بیماری شبکیه ای (رتینوپاتی) ناشی از دیابت.
در کشور انگلیس غربالگری سیستماتیک از نظر رتینوپاتی دیابتی که در صورت تشخیص زودرس به طور موثر درمان پذیر است به کاهش اختلال بینایی ناشی از دیابت کمک کرده است.
