آتش‌فشان‌های روی ماه چه زمانی خاموش شدند؟
ماه
تا کنون دانشمندان تصور می‌کردند حدود ۳ میلیارد سال پیش آتش‌فشان‌های ماه خاموش شده‌اند، ولی تحقیقات جدید نشان داده است این آتش‌فشان‌ها حداقل یک میلیارد سال دیرتر از چیزی که تا کنون تصور می‌شد، خاموش شده‌اند.
تا چند سال پیش تنها منبع اطلاعاتی که دانشمندان در مورد تاریخچه‌ی آتش‌فشان‌های ماه داشتند، نمونه‌هایی بود که طی ماموریت آپولو در ۵۰ سال پیش به زمین بازگردانده شدن بود. این نمونه‌ها حاوی مواد معدنی آتش‌فشانی مربوط به ۳ میلیارد سال پیش بوده‌اند و دانشمندان اعتقاد داشتند که این مواد معدنی متعلق به آتش‌فشان‌هایی بوده است که آخرین آتش‌فشان‌های روشن روی ماه بوده‌اند.
در دسامبر سال ۲۰۲۰ ماه‌نورد چینی چانگ-ای۵ نمونه‌های جدیدی از ماه را به کمک یک کپسول به زمین فرستاد. محققین آکادمی علوم چین با آنالیز نمونه‌های دریافتی کشف کردند که نمونه‌ها حاوی مواد معدنی آتش‌فشانی متعلق به حدود ۲ میلیارد سال پیش هستند. در واقع آن‌ها دریافتند که آتش‌فشان‌های ماه حداقل یک میلیارد سال بیش از چیزی که تا کنون تصور می‌شد، فعال بوده‌اند.
محققین اخیراً مقاله‌ای در مجله Science advances منتشر کرده‌اند و طی آن مقایسه‌ای بین نمونه‌های قدیم و جدید ماه انجام داده‌اند تا بدانند چه تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد. آن‌ها دریافتند که نقطه‌ی ذوب نمونه‌های جدید مقداری پایین‌تر از نمونه‌های قدیمی است.
عدم قطعیتی که در مورد آخرین آتش‌فشان‌های فعال روی ماه وجود دارد، به درک ما از جبه‌ی ماه برمی‌گردد. جبه‌ی زمین زمانی حاوی سنگ‌های مذاب بوده و زیر پوسته‌ی آن قرار دارد. برخلاف زمین که جبه‌ی آن به علت داغ و مذاب بودن باعث بروز آتش‌فشان می‌شود، جبه‌ی ماه در میلیاردها سال پیش منجمد شده و شاید تنها بخشی از آن مایع باقی مانده باشد و به این ترتیب، ماه از نظر آتش‌فشان غیرفعال شده است. با این حال یافته‌های اخیر نشان داده است که درست در زمانی که جبه‌ی ماه در حال سرد شدن بوده، آتش‌فشان‌های آنجا نیز فعال شده است که تجمیع این دو موضوع با یکدیگر به راحتی قابل توضیح نیست.
در مطالعه‌ی جدیدی که در آن مقایسه‌ای بین نمونه‌های جدید و قدیم ماه انجام شده، محققین نشان داده‌اند که نمونه‌های جدید اکسیدکلسیم و دی‌اکسید‌تیتانیوم بیشتری دارند که این مواد دارای نقطه‌ی ذوب پایین‌تری هستند. بنابراین سنگ‌های مذاب در دماهای پایین‌تری امکان مایع بودن را داشته‌اند و به این ترتیب، فعالیت آتش‌فشان‌ها تا زمان بیشتری ادامه داشته است.
بررسی‌ها نشان داده است که نقطه‌ی ذوب نمونه‌های جدید حدود ۸۰ درجه‌ی سانتی‌گراد پایین‌تر از نمونه‌های قدیمی بوده است که در واقع میزان خنک شدن جبه‌ی ماه طی یک میلیارد سال نیز به همین مقدار بوده است. بنابراین می‌توان دریافت که چگونه جبه‌ی ماه در حال خنک شدن بوده، ولی فعالیت آتش‌فشانی نیز هنوز وجود داشته است.
یافته‌های این مطالعه می‌تواند کمک کند تا اطلاعات خوبی در مورد شکل‌گیری و تکامل ماه و دیگر اجرام منظومه‌ی شمسی کسب شود.
