اژدها در فرهنگ چینی

اژدها (به چینی: لانگ  lung-) نام موجودی افسانه ای است که تقریبا بصورت همزمان و ظاهرا جداگانه وارد فرهنگ تمدن های باستانی مانند اروپا، ایران و چین شده است. این نوشته یادداشت کوتاهی است از تاثیر این موجود در فرهنگ چینی.

عموما به اولین موردی که درباره اژدها در چین اشاره میشود، نقش روح محافظ یا توتم بودن است. بدن اژدهای شرقی از سر خرس و تن مار تشکیل شده است، هرچند که این شکل اولیه در طول زمان تا حدی تغییر کرده و امروزه به سختی میتوان خرس بودن سر اژدها را تشخیص داد. گاهی اجزای دیگری هم به اژدها اضافه میشود مانند پنجه های عقاب، گوش های گاو نر، پاهای ببر و حتی بالهای خفاش. البته تلقی عمومی از اژدها در فرهنگ عامه چین موجودی جداگانه است و نه ترکیبی از سایر جانوران. اژدهای چینی میتواند پرواز کند (حتی با نداشتن بال)، قدرتهای فوق طبیعی دارد، میتواند ناپدید شود و با آتش و آب قرابت و نزدیکی دارد.

کاراکتر اژدها در خط چینی

خاستگاه

خاستگاه اژدها بدرستی معلوم نیست. فرض غالب این است که اژدها در واقع نوعی دایناسور یا خرنده باستانی بوده است. طبق این نظر، برای قبایل بدوی ساکن در مناطق مختلف چین اژدها نوعی توتم بوده و بعدا در میان نژاد هان (نژاد غالب چینی ها) بعنوان نماد رسوخ کرده است. گروهی دیگر از انسان شناس ها اژدها را به کروکدیل ها و یا سوسمارهای عظیم الجثه ای نسبت میدهند که در رودخانه های شرق چین میزیسته اند. به هر صورت اولین نشانه های اژدها در فرهنگ چینی در حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد (زمان امپراتور هوانگ دی) دیده شده است (هر چند نظراتی آن را بسیار قدیمی تر و حدود ۱۱۰۰ سال قبل از میلاد میداند). البته در این میان سئوالات بی پاسخ نیز کم نیستند: مثلا چرا از ابتدا در چین اژدها نماد مثبتی بوده است (بر خلاف اژدهای اروپایی یا ایرانی)؟ در حالیکه خزنده های عظیم الجثه (و کروکدیل) معمولا تاثیر مثبتی ایجاد نمی کنند. یا چگونه ۲۰۰ سال پیش از میلاد که اختلاف زمانی بسیاری با زمان دایناسورها دارد، فسیل ها چنین تاثیری روی فرهنگ گروه کثیری از مردم گذاشته اند؟ و دیگر اینکه چگونه اژدها در فرهنگ عامه گروه وسیعی از کشورها، از شرق تا غرب آمده است؟ البته در مورد آخری نظراتی وجود دارد مانند انتقال این افسانه توسط مسافرانی چون مارکوپولو از شرق به غرب.

گروهی نیز به وجود اژدها حتی در زمان حال اعتقاد دارند و داستانهایی چون هیولای لاک نیس از این قرار است. البته بدون شک دلیل مستدلی برای این ادعا یافت نشده است. به هر صورت در شرق آسیا این ایده تقریبا جایگاهی ندارد.

در مجموع به نظر میرسد ایده گرفته شدن افسانه اژدها از فسیل دایناسورها یا حداقل نمونه های نادر و تغییر شکل یافته آنها، با وجود کاستی هایی بهترین نظر باشد.

گروهی سوسمار هایی چون کومودو را خاستگاه اژدها میدانند.

در فرهنگ و افسانه ها

اژدها و ببر دو رقیب همیشگی در نظر چینی ها هستند. هرچند که غالبا اژدها برنده این کارزار است، ولی نمونه های بسیاری از این نبرد در آثار هنری مثل نقاشی ها دیده میشود. حتی سبک اژدها و سبک ببر در کونگ  فو معمولا برای مقابله با هم هستند. اژدها با آب نزدیکی بسیار دارد (یکی از دلایل طرفداران نظریه کروکدیل). به همین دلیل آنها اغلب شناگرانی ماهرند.

چهار پادشاه اژدها وجود دارد که در چهار دریا زندگی میکنند. این چهار اژدها تاثیر فراوانی روی آب و هوا دارند. به همین دلیل در بعضی شهرها و روستاها در نزدیکی دریا معابدی برای پرستش یکی از آنها وجود دارد. عقیده عمومی این است که دعا در آنجا میتواند مانع سیل و گروهی از بلایای طبیعی شود.

عدد نه (به چینی: شی  shi- ) و اژدها به هم نزدیک هستند. مثلا اژدها معمولا نه فرزند دارد یا در مجموع نه نوع اژدها وجود دارد. در تقویم چینی یکی از نماد های ۱۲ گانه، اژدها است. متولدین این سال ها بلند همت، خودسر و لجوج هستند. سال اژدهای بعدی ۲۰۱۲ است. رقص اژدها یکی از مراسم معروف چینی است که اغلب در جشن ها و بخصوص در آغاز سال نوی چینی اجرا شده و بسیار زیباست. مسخره کردن اژدها کاری ناپسند است و معمولا در هیچ یک از آثار هنری چین (حتی امروزه) تصویری خنده دار از اژدها دیده نمی شود. اژدها (لانگ) بخشی از نام گروهی از مردم چین را تشکیل میدهد (احتمالا به این مورد در فیلم های چینی برخورد کرده اید).

نبرد ببر و اژدها

نماد خاندان سلطنتی

اژدها نماد خاندان سلطنتی چین از دوران هوانگ دی شده است. داستانی در این باره وجود دارد به شرح زیر:

قبل از وحدت چین توتم این ملت خرس بود.  هوانگ دی پس از شکست چی یو و وحدت چین، برای تسکین قبائلی که در جنگ شکست خورده بودند، دست از توتم خرس کشیده و از توتم اژدها استفاده کرد.توتم جدید سر توتم قدیمی و بدن توتم مار را شامل می شود. در واقع توتم اژدها توتوم های قبایل پدر و مادر هوانگ دی را شامل می شود و شکل گیری این توتم روند تاریخ توسعه ملت چین و روند یکپارچگی ملیت های مختلف را منعکس کرده است. (نقل قول مستقیم از سایت رادیو چین)

امپراتور هوانگ دی

چرا چینیان فرزندان اژدها نامیده میشوند؟ غالبا دو دلیل برای این امر وجود دارد. یکی افسانه ای باستانی بدین شرح:

دختری به نام دنگ اژدهای مقدس در آسمان را تکان داده و یان دی را زاییده است. دختری به نام بو بائو ستاره های صورت فلکی دب اکبر را تکان داده و هوانگ دی را به دنیا آورده است.  دختری به نام چینگ اژدهای سرخ را تکان داده و ژائو را زائده است. بر اساس این افسانه ها، نیاکان ملت چین به خاطر اژدها متولد شده اند و چینی ها از فرزندان این اشخاص هستند.

مورد دیگر مربوط به دهه ۷۰ میلادی است. در این دوره ملل شرق آسیا به دنبال نمادی از میان حیوانات برای کشور خود بودند و دولت وقت چین اژدها را برگزید. از آن زمان با تکیه بر افسانه بالا (و داستان مشابه دیگری) اصطلاح فرزندان اژدها در میان مردم هان (که ۹۲ درصد ساکنان سرزمین اصلی چین را تشکیل میدهند) به عنوان سمبلی برای اتحاد ملی مطرح شد.

 سان شیا، تایوان

ترجمه : نیما