دانلود کتاب اسطوره‌های اسکاندیناوی

فهرست

منابع اسطوره‌های اسکاندیناوی
ادای شاعرانه
ادای منثور
شعر اسکالدی
ایس‌ها، ونرها و چندین پادشاه
اودین و تور
بالدر و لوکی
آغازها، میان‌ها و پایان‌ها
خدایان و قهرمانان
پیشنهادهایی برای مطالعه‌ی بیشتر
نمایه

مقدمه

به نوشته‌ی فرهنگ انگلیسی آکسفورد، اسطوره «روایتی صرفاً تخیلی است که معمولاً اشخاص، اعمال، یا رویدادهای ماوراءطبیعی را شامل می‌شود، و بعضی تصورات متداول مربوط به پدیده‌های طبیعی یا تاریخی را تجسم می‌بخشد»؛ و سپس با دغدغه‌ی کمتر اضافه می‌کند که این واژه غالباً و با ابهام به مفهوم «هرگونه روایتی که عناصر تخیلی داشته باشد» به کار رفته است. در این اثر واژه‌ی «اسطوره» را نه با دست و دل‌بازی تعریف دوم به کار می‌برم و نه با دقت تعریف اول. بی‌تردید اغلب قصه‌هایی که در این‌جا بازگو شده‌اند به اشخاص و اعمال ماوراءطبیعی می‌پردازند و لذا خواننده را با دنیای فکری اسکاندیناوی‌های کافرکیش، بدان‌گونه که نویسندگان قرون وسطا گزارش کرده‌اند، آشنا می‌کنند.

اما همه‌ی داستان‌هایی که روایت خواهند شد صرفاً تخیلی نیستند. پاره‌ای از آنها در فصل آخر که به نبرد، قتل و مرگ ناگهانی در یک جامعه‌ی قهرمانی مربوط می‌شوند، در رویدادهای دور تاریخی ریشه دارند. اما بیشتر مطالب کتاب، حاوی اسطوره‌های خدایان و الهه‌های وایکینگ‌های کافرکیش اسکاندیناوی است. بعضی داستان‌ها به روشنی، تجسم تصورات مربوط به پدیده‌های طبیعی‌اند (و به گمان من دلیل آفرینش آنها را بدست می‌دهند)؛ این قبیل داستان‌ها احتمالاً برای علاقه‌مندان به کیش‌های تصوف جدید جالب‌اند. پاره‌ای دیگر نیز شاید همین کارکرد را داشته باشند، اما بیان روشنی ندارند و از آنجا که من مردمشناس یا متخصص فرهنگ عامه نیستم، فقط می‌توانم حدس بزنم که اندیشه‌های مندرج در آنها چیست. بعضی دیگر، امروزه برای ما قصه‌هایی مفرح به نظر می‌رسند، و احتمالاً اغلب خوانندگان جدید چنین دیدگاهی نسبت به آنها خواهند داشت.

از گزارش‌های بر جای مانده به روشنی برمی‌آید که اسکاندیناوی‌ها خدایان و الهه‌های متعدد داشته‌اند. پاره‌ای از آنها را به سختی می‌شناسیم، مانند یول، تیرانداز باشکوه، قهرمان آسمان و رزمنده، و وار الهه‌ای که «از سوگندها و توافق‌های خاص میان زنان و مردان مراقبت می‌کند… و به کسانی که آنها را نقض کنند کیفر می‌دهد.» این قبیل خدایان برای خوانندگان امروزی اسم‌هایی بیش نیستند، حال آن که در روزگار خودشان، مانند دیگر خدایان همتایشان، احتمالاً اسطوره‌هایی داشته‌اند. پس مطالب این کتاب درباره‌ی خدایان و الهه‌های بزرگ اسکاندیناوی است، اما باید به خاطر داشته باشیم که آنچه مطرح می‌شود، شاید صرفاً بخشی کوچک و یقیناً نمونه‌ی تصادفی چیزهایی باشد که روزگاری وجود داشته است.

شناخته شده‌ترین خدایان به نژاد ایزیر تعلق دارند که یکی از دو گروه عمده‌ی خدایان اسکاندیناوی‌اند. در رأس آنها اودین قرار دارد که پدر همگانی، خدای الهام شاعرانه، جادو و رمز و راز، و حامی جنگجویان است. وی همسر الهه‌ای به نام فریگ است که بر سرنوشت همه‌ی مردم آگاه است. سایر خدایان غالباً فرزندان اودین به شمار می‌آیند. نخستین آنها تور، خدایی جنگجو و پشتیبان ایس‌ها در مقابل دشمنان طبیعی آنها، یعنی غول‌ها است. همسر او سیف نام دارد، و درباره‌اش همین قدر می‌دانیم که موهایی زرین داشته است. سایر فرزندان اودین به شرح زیراند: براگی خدای فصاحت و شاعری که شوهر الهه‌ی مهمی به نام ایدون است و ایدون نگهدارنده‌ی سیب‌های جوانی جاودان است؛ خدای خوش سیما اما بداقبال بالدر که ناننا را به همسری برمی‌گزیند، اما همسرش بر اثر تصادف با خدای نابینای هود کشته می‌شود.

تیر، خدای شجاع و خردمند جنگ نیز از دیگر فرزندان اودین است که در جریان به زنجیر کشیدن گرگ ترسناک فنریر، دست خود را از دست می‌دهد. چهره‌ی پررمز و رازتری به نام هیمدال نیز وجود دارد که مراقب و منادی نیرویی نهایی است که به زندگی خدایان در این جهان پایان می‌دهد. وی دشمن لوکی است که چهره‌ای گیج کننده دارد، نیمی خدا و نیمی شیطان است، و فرزند غولی به نام فاربائوتی و همسر سیگین وفادار است. از سوی دیگر از غول مؤنثی به نام انگربودا صاحب فرزندانی می‌شود که به واقع بدنهادند: گرگ فنریر، مار جهانی یورمون‌گاند که موجودی ماوراءطبیعی و فرمانروای دنیای دیگر، یعنی هل است.

در کنار ایس‌ها گروهی از خدایان نژاد ونر زندگی می‌کنند که خدایان باروری و ثروت‌اند. این خدایان عبارتند از نیورد، فریر و فرییا. نیورد خدای دریانوردی، ماهیگیری و توانگران است. وی غولی به نام اسکادی را به همسری برمی‌گزیند، اما آنها با یکدیگر سازگاری ندارند. فرزندان نیورد، دوقلوهایی به نام‌های فریر و فرییا هستند که هر دو همسر اختیار می‌کنند. فریر با غول مؤنثی به نام گرد و فرییا با شخصیتی موسوم به آد ازدواج می‌کنند. فریر و فرییا تولید و حاصلخیزی را کنترل می‌کنند.

شماری خدایان کم اهمیت‌تر نیز وجود دارند که از جمله‌ی آنها می‌توان هوئنیر، کواسیر، گفیون، ولی، ویلی، و، ویدار و نظایر آن را نام برد. همچنین باید از موجوداتی ماوراءطبیعی یاد کرد که مرتبه‌ای پایین‌تر از خدایان دارند: کوتوله‌ها، نورن‌ها، جادوگران، والکیری‌ها. اما بزرگترین دشمنان خدایان ایکتون‌ها هستند که معمولاً «غول‌ها» ترجمه شده‌اند؛ برای این موجودات زشت وحشتناک و معمولاً بدنهاد، معادل‌هایی از قبیل «شیاطین» یا «جنی‌های کوتوله» نیز به همان اندازه مناسب است.
در ترجمه‌ی مطالب موردنیاز برای تدوین این اثر بیشتر به روان بودن مطلب توجه داشته‌ام تا وفاداری به کلیه‌ی جزییات. این موضوع بخصوص در ترجمه‌ی شعرها مصداق دارد که سعی کرده‌ام ضمن حفظ تقریبی سطربندی متون اولیه، آنها را مفهوم سازم. در نثر معاصر انگلیسی در ترجمه‌ی اسامی و سایر واژگان اسکاندیناوی قدیم، همواره قدری تمایل شخصی اعمال شده است و من نیز در اثر حاضر این روش را به کار گرفته‌ام.