در سفر به رفسنجان از کجا دیدن کنیم؟

رفسنجان، یکی از شهرهای ارزشمند و تاریخی استان کرمان است که در مسیر دو شهر کرمان و یزد قرار دارد. سرزمینی که در سراسر جهان، پسته‌ی ناب ایرانی را با نام پسته‌ی رفسنجان می‌شناسند. علاوه بر سوغات ارزشمند این منطقه از ایران، قدمت و پیشینه‌ی تاریخی این شهر نیز از دیگر دلایل اهمیت و ارزش این شهرستان جنوب شرقی کشور است که می‌توان آثار باستانی و جاذبه‌های گردشگری متعددی را در آن مشاهده کرد.

شهری که بارها در کارنامه‌ی تاریخی خود، مورد هجوم و حمله‌ی غارتگران قرار گرفته است اما همچنان محکم و استوار همچون کوه و زنده و سرسبز همچون سرو، تاریخ را به نظاره نشسته است. در باب شهرت این شهر به رفسنجان، نظرات و راوایت مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که این شهر بواسطه‌ی حضور معادن مس به این نام شهرت یافته است. چرا که در گذشته «رفسنکان» نام این شهر بوده است که از دو کلمه‌ی «رفسن» که در زبان ایران باستان به معنای «مس» و «کان» به معنای «معدن» تشکیل شده است.

پس از گذشت زمان «رفسنکان» نیز به صورت کلمه‌ی عربی یعنی «رفسنجان» امروزی تغییر یافته است. تعداد دیگری نیز بر این باورند که نام نخست رفسنجان، «سنجان» بوده است؛ که به دلیل قرار گیری در مسیر سیلاب‌ها، به دفعات، به دلیل وقوع سیل‌، متحمل تخریب و صدمات قابل توجهی شده است و به همین دلیل در بین مردم به «رفت سنجان» و سپس به «رفسنجان» تغییر نام داده است.

۱. خانه تاریخی حاج آقا علی

در ۵ کیلومتری جنوب شرقی رفسنجان و در روستای قاسم‌آباد این شهرستان، عمارتی زیبا و تاریخی قرار دارد که به «خانه‌ی حاج آقا علی» شهرت یافته است. این اثر ارزشمند ایران کهن، مجموعه‌ای است با معماری باشکوه و استادانه‌ی ایرانی در دوران حکومت قاجاریان که امروزه به عنوان یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین خانه‌های خشتی و سنتی جهان دست یافته است. این بنا به دست «حاج آقا علی» که به «زعیم الله رفسنجانی» از بزرگ‌ترین تاجران و بازرگانان ایرانی در دوران قاجاریه شهرت دارد، به زیربنایی بالغ بر ۷ هزار متر مربع و در اوایل قرن ۱۲ هجری شمسی احداث شده است.

۲. تنگه راگه (دره راگه)

در نزدیکی شهرستان رفسنجان، یکی از زیباترین و مسحورکننده‌ترین جاذبه‌های گردشگری طبیعی به چشم می‌خورد که از آن به «تنگه راگه» یا «دره راگه» یاد می‌شود. منطقه‌ای وسیع به طول ۲۰ کیلومتر و عمقی ۸۰ متر که از حیث پتانسیل‌های طبیعت‌گردی، بسیاری از کارشناسان گردشگری آن را همانند دشت کلوت‌های شهداد در استان کرمان، می‌دانند.

تزئینات طبیعی روی دیواره‌های تنگه که همانند سنگ‌های تراش‌خورده‌ی تمدن‌های باستان به نظر می‌رسد، جریان رودخانه‌ی «گیودری» از میان آن، آسمانی صاف و پرستاره در بالای این تنگه‌ی خارق‌العاده، حیات وحشمنحصربه‌فرد تنگه و زیبایی‌ فوق‌العاده‌ی آن در شب، از جمله ویژگی‌های بارز و قابل توجه این پدیده‌ی طبیعی است که آن را به یکی از محبوب‌ترین و در عین حال جذاب‌ترین دیدنی‌های شهرستان رفسنجان تبدیل کرده است.

۳. بادگیر معین

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری تاریخی در شهرستان رفسنجان، سازه‌ای است زیبا و متعلق به دوران حکومت قاجاریان به نام «بادگیر معین» که سازندگان آن با استفاده از مصالحی همچون خشت خام، چوب، کاه‌گل، آجر و … به ساخت و احداث آن پرداخته‌اند. ارتفاع این بادگیر بالغ بر ۱۶ متر است. جالب است بدانید که این بنای تاریخی بخش باقیمانده از عمارت معین است که در سال ۱۳۸۴ با همت اداره میراث فرهنگی، بازسازی و مرمت شده است.

۴. موزه مردم شناسی رفسنجان (حمام آقا سید مهدی)

از دیگر جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی در شهرستان رفسنجان، موزه‌ی مردم‌شناسی این ناحیه از استان کرمان است که بنای آن از قدمتی تاریخی برخوردار است. در واقع این مجموعه‌ی فرهنگی، در گذشته به «حمام آقا سید مهدی» شناخته می‌شد که در سال ۱۳۸۴، پس از به اتمام رسیدن تعمیرات و بازسازی این حمام قدیمی تغییر کاربری داده و به موزه‌ی باستان‌شناسی و مردم‌شناسی و دیرینه‌شناسی تبدیل شده است. در این موزه انواع مجسمه، عتیقه، ابزارآلات بافندگی، دستگاه‌های ریسندگی، آسیاب‌های آبی، نسخه‌های قدیمی، زینت‌آلات، دیگ‌ سنگی، ظروف سفالی و نیز عکس‌هایی از بزرگان و حاکمان شهر رفسنجان که متعلق به اواخر دورا قاجاریه و اوایل پهلوی است، به نمایش گذاشته شده است.

۵. عمارت باقری رفسنجان

از دیگر خانه‌های قدیمی در شهرستان رفسنجان، بنایی است متعلق به اواخر حکومت قاجاریان که به «عمارت باقری» شهرت یافته است. این اثر دارای مساحتی بالغ بر ۲۰ هزار متر مربع و زیربنایی نزدیک به ۲ هزار و ۶۰۰ متر مربع است که در دو طبقه و به صورت ویلایی سه ایوانه، ساخته شده است. معماری صورت گرفته در این اثر زیبا، سنتی است و ساختمان با آجرنماهایی زیبا و هنرمندانه و نیز سقف‌هایی مزین به نقش‌ و نگارهای زیبا، جلوه‌ای مطلوب را بدست آورده است. امروزه این خانه‌ی زیبا و سنتی به یکی از مکان‌های دیدنی و جاذبه‌های گردشگری در رفسنجان تبدیل شده است.

۶. کاروانسرای کبوتر خان رفسنجان

در شهر رفسنجان، می‌توان آثار تاریخی و بناهای قدیمی بسیاری را مشاهده کرد که هر کدام شاهد رخدادها و پیشامدهای تاریخی بسیاری بوده و امروزه همچون میراثی گرانبها برای آیندگان، چون کوه قد برافراشته و گذر زمان را به نظاره نشسته است. «کاروانسرای کبوترخانه» یکی دیگر از این بناهای تاریخی در شهرستان رفسنجان است که از قدمتی متعلق به دوران حکومت صفویان برخوردار است. البته برخی از کارشناسان با توجه به سنگ‌نبشته‌ای که در سردر این کاروانسرا به چشم می‌خورد، بر این باورند که این اثر تاریخی، متعلق به اوایل دوران حکومت زندیه است. سازه‌ای ساخته شده از آجر که  تزئیناتی همچون تصاویر و نقش‌های زیبا و برجسته‌ای، شکوه و جلالی مثال‌زدنی را برای آن به ارمغان آورده است. پلان «کاروانسرای کبوتر خانه» شباهت بسیاری به پلان کاروانسراهای دوران صفویه دارد؛ این در حالی است که در چهار گوشه‌ی این بنا، چهار برج وجود دارد که از تفاوت‌های بارز آن با کاروانسراهای دواران صفوی به شمار می‌رود.

۷. بازار قدیمی رفسنجان

یکی دیگر از آثار تاریخی و کهن رفسنجان، بازار قدیمی این شهرستان است که از گذشته‌های دور به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی و تجاری شهر رفسنجان، شناخته شده است.

بازار رفسنجان را می‌توان سمبلی از معماری‌های دوران مختلف برشمرد و آن را یکی از منحصر‌به‌فردترین آثار تاریخی در استان کرمان و شهرستان رفسنجان معرفی کرد. مجموعه‌ای متشکل از قیصریه، بارانداز، آب‌‌انبار، سقاخانه، حمام، کاروانسرا، مسجد و نه گنبد سلجوقی که برخی از باستان‌شناسان معتقدند این مجموعه از نخستین بناهای رفسنجان محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد که بنای نخستین این مجموعه‌ی ارزشمند تاریخی به دستور و همت «بهرام شاه سلجوقی» در اواسط قرن ۶ هجری قمری احداث شده است.

۸. کاروانسرای قطب آباد

«کاروانسرای قطب آباد» که به «کاروانسرای وهاب‌زاده» نیز شناخته می‌شود، یکی دیگر از آثار تاریخی باقی‌مانده در شهرستان رفسنجان است که مورخان و باستان‌شناسان قدمتی بالغ بر ۴۰۰ سال را برای آن، رقم زده‌اند. این بنا در گذشته در تملک شخصی به نام وهاب‌زاده قرار داشته است و به همین دلیل به این نام شهرت یافته است. این کاروانسرای درون‌شهری، در مرکز رفسنجان و در دوران حکومت صفویان احداث شده است. به نظر می‌رسد که در مجاورت این کاروانسرا، بازار بزرگ قطب آباد قرار داشته که متاسفانه امروزه اثری از آن باقی نمانده است.

۹. غار میرزا

یکی از جاذبه‌های طبیعی در شهرستان رفسنجان که در خرداد ماه ۱۳۸۷ به همت تیم غارنوردی امداد و نجات کوهستان جمعیت هلال احمر استان کرمان و با همکاری هیئت کوهنوردی شناسایی و ثبت شد، غاری است زیبا و اسرارآمیز که به «غار میرزا» شهرت یافته است. دهلیزی باریک در دهانه‌ی غار قرار دارد که پس از گذشت مسیر کوتاهی، عریض شده و به دوراهی می‌رسد.

یکی از این دو راهی‌ها، سوراخی است کوچک که در واقع مسیر اصلی غار است که در ادامه به چاهی به عمق ۵۰ متر می‌رسد. در بخش میانی غار می‌توان قندیل‌های سنگی رنگارنگ با طرح‌های زیبا و متنوعی را مشاهده کرد که عمر آن‌ها بالغ بر میلیون‌ها سال تخمین زده شده است. تماشای زیبایی‌های این غار اسرارآمیز، برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و غارنوردی، بسیار جذاب خواهد بود.

۱۰. آب انبار مرادی

یکی از آثار باقی‌مانده از دوران حکومت قاجاریان در شهرستان رفسنجان به «آب‌انبار مرادی» شهرت یافته است که در خیابان شهید بهشتی و کنار مسجد امام قرار گرفته است. بنایی که دارای قدمتی نزدیک به ۱۲۰ سال است و به همت «بی بی سلطان مرادی» از چندین بخش مانند سردر، راه پله، پاشیر و تهویه تشکیل شده است. برای رسیدن به آب، عبور از ۵۲ پله در راه‌پله‌ای کاملا تاریک که فقط یک نورگیر سقفی در آن تعبیه شده است و گذشتن از مسیری یو (U) شکل بازدیدکنندگان را به مخزن آب خواهد رساند.

شهرستان زیبا و تاریخی رفسنجان، مملو از آثار باستانی و جاذبه‌های گردشگری طبیعی است که انواع چشمه‌ها، آب‌انبارها، بادگیرها، عمارات تاریخی، روستاها، سازه‌های کهن، قلعه‌ها، کوشک‌ها، آسیاب‌ها و … را می‌توان در این سرزمین مشاهده کرد. از دیگر مکان‌های دیدنی در این نقطه از خاک کشور می‌توان به دروازه و حصار قدیمی شهر رفسنجان، دروازه‌ی قطب‌آباد، امامزاده شاه سلیمان، چشمه‌ی معدنی آبادآوران، چشمه‌ی آب معدنی قاسم‌آباد، کوه پورکان، روستای زیبای داوران، روستای زیبای کبوترخان، بام رفسنجان، آبشار لولی کش، آب گرم ده ظهیر، رودخانه شاهزاده عباس، آب جوشان راویز و پدیده‌ی طبیعی چاه دریا اشاره کرد.