سانتاریو سانتاریو
دست‌نوشته‌هایی که اخیراً کشف شده نشان داده است که «سانتوریو سانتوریو» (متولد ۱۵۶۱، مرگ ۱۶۳۶) فیزیکدان ونیزی که دماسنج را اختراع کرد و در پایه‌گذاری درمان‌های پزشکی مدرن کمک‌های مهمی کرده است، در شکل دادن به درک ما از شیمی نیز نقش مهمی را ایفا کرده است. دست‌نوشته‌های سانتوریو در نسخه‌ی سال ۱۶۲۵ میلادی کتاب وی با عنوان «تفسیری بر کتاب اول قانون ابن‌سینا» نشان می‌دهد که سانتوریو در آن زمان موادی را کشف کرده است که از ذرات نامرئی ساخته شده‌اند.
اگرچه «دموکریتوس»، فیلسوف یونانی و افراد دیگری بعد از وی وجود این اجسام را ثابت کرده‌اند، ولی مورخین تاکنون معتقد بودند که هیچ کس قبل از گالیله نتوانسته وجود این اجسام را ثابت کند. این کتاب توسط دکتر «فابریزیو بیگوتی»، متخصص تاریخ و فلسفه علم از دانشگاه اکستر بریتانیا یافته شده است. دکتر بیگوتی طی مقاله‌ای که در مجله‌ی Ambix به چاپ رسانده است اشاره دارد که: «شیوه‌ی نوشتار و دست‌خط موجود در این کتاب به محکمی نشان می‌دهد که کتاب متعلق به سانتوریو بوده است. این مقاله شامل تعدادی از حاشیه‌نویسی‌های سانتوریو بر کتاب «تفسیری بر کتاب اول قانون ابن‌سینا» است. من این کتاب را در مجموعه‌ی کتابخانه‌ی بریتانیا پیدا کردم و شواهدی درباره‌ی نویسنده‌ی آن نیز موجود است.»
وی می‌گوید: «اسم سانتوریو با عددی کردن علم پزشکی و اختراع ابزار دقیق مرتبط است. سانتوریو برای اولین بار این ابزار را در همین کتابش شرح داده بود. این ابزار پایه‌گذار پزشکی شاهدمحور امروزی بوده است. در حاشیه‌نویسی‌های این کتاب همچنین شواهدی درباره‌ی آزمایش‌های کمی وجود دارد که ایده‌های سانتوریو درباره‌ی مخلوط‌ها، ساختار مواد و ذرات را نشان می‌دهد.»
یک نمونه از حاشیه‌نویسی سانتوریو در کتاب تفسیری بر کتاب اول قانون ابن‌سینا
دکتر فابریزیو می‌گوید: «این کشف، موضوع را تبدیل به موضوعی برای مطالعه‌ی دقیق‌تر شیمی مدرن اولیه در مدرسه‌ی پزشکی پادوا، جایی که سانتوریو تدریس می‌کرد، نموده است. این کار بین اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم انجام شده است. کمک واقعی سانتوریو به شیمی فراموش شده است، ولی من امیدوارم این کشف جدید باعث شود در آینده این فراموشی وجود نداشته باشد.» دکتر بیگوتی اضافه می‌کند: «حاشیه‌نویسی‌ها نشان می‌دهد که سانتوریو جهانی که از چهار عنصر کیفی گرما، سرما، خشکی و رطوبت ساخته نشده است را باور نمی‌کرده است. این ایده در واقع شروعی بر فرآیند خلاص شدن از ایده‌ی جادو و علم غیب در طبیعت محسوب می‌شود. قابل ذکر است که فراتر از خدمات انکارناپذیر سانتوریو به علم و تکنولوژی‌های مدرن اولیه، وی همچنین ایده‌های خلاقانه‌ای درباره‌ی شیمی داشته است و در بررسی ساختار موارد نیز مشارکت جدی داشته است.»
سانتوریو به درستی ریزساختارهای مواد را در سال ۱۶۰۳ میلادی شناخت و فرضیه‌های خود را با استفاده از تعدادی آزمایش نوری و همچنین تقطیر ادرار اثبات کرد. همه‌ی این آزمایش‌ها توسط وسایلی انجام شد که سانتوریو برای تحقیقات خود ساخته بود. دکتر بیگوتی می‌گوید: «این موضوع اکنون واضح است که سانتوریو پایه‌گذار پزشکی شاهدمحور و مطالعه‌ی سوخت و ساز بدن بوده است. کشف جدید نشان داد که وی جزء دانشمندانی بوده که می‌گویند بدن تعادل خود را از طریق خارج کردن ذرات نامرئی از خود حفظ می‌کند.»
