موزه آکروپولیس؛ گشت و گذار در یونان باستان

موزه آکروپولیس یونان که در منطقه تاریخی ماکریانی ساخته شده است، در ۳۰۰ متری جوب شرقی  معبد پارتنون قرار دارد و طبقه بالای آن (نمایشگاه پارتنون) دارای نمایی ۳۶۰ درجه از آکروپولیس و آتن مدرن است. درب ورودی این موزه نیز به خیابانی باز می‌شود که به آکروپولیس و دیگر مکان‌های باستانی شهر آتن راه پیدا می‌کند.

تاریخچه

یادبود آکروپولیس در طول قرن‌ها (هم دوران باستان و هم قرون وسطی) در برابر بسیاری از ویرانی‌ها مقاومت کرده است. تا قرن ۱۷ میلادی زمانی که مسافران خارجی از این بنای تاریخی بازدید می‌کردند، بخش‌های سالم آن آسیب می‌دید. این وضعیت به همین منوال ادامه داشت، تا زمانی که در اواسط همان قرن، پروپولیا (بخشی از بنا) که به‌عنوان انبار باروت استفاده می‌شد، منفجر شد.

۳۰ سال بعد، اشغالگران عثمانی معبد آتنا نایک در همان نزدیکی را از بین بردند تا از مصالح آن برای تقویت استحکامات آکروپولیس استفاده کنند. هرچند، بدترین سال برای آکروپولیس زمانی بود که در سال ۱۶۸۷ با انفجار یک بمب از سمت نیروهای ونیزی، بسیاری از مجسمه‌های معماری این ساختمان به هوا پرتاب شده و در اطراف تپه‌های آکروپولیس روی زمین پخش شدند. پس از این واقعه، بازدیدکنندگان خارجی آکروپولیس در میان خرابه‌ها به جستجو می‌پرداختند و قطعه‌های باقی‌مانده را به‌عنوان سوغاتی با خود به همراه می‌بردند. چندی بعد، در قرن ۱۹ میلادی لرد الگین قطعات سالم از کتیبه، نقوش برجسته، مجسمه‌ها و پایه‌های این بنا را از یونان خارج کرد.

در سال ۱۸۳۳ زمانی که نیروی دریایی ترکیه از آکروپولیس خارج شد و بنیانگذاری دولت یونان صورت گرفت، مذاکرات بر سر ساخت موزه آکروپولیس روی تپه آکروپولیس نیز آغاز شد. در سال ۱۸۶۳، تصمیم قطعی مبنی بر ساخت موزه آکروپولیس در قسمت جنوب شرقی پارتنون اتخاذ شده و پایه‌های ساختمان در ۳۰ دسامبر ۱۸۶۵ بنا نهاده شد. طرح ساختمان این موزه به گونه‌ای طراحی شده بود که ارتفاع موزه از ارتفاع ساختمان اصلی پارتنون بالاتر نرود. به زودی مشخص شد که این موزه با ۸۰۰ مترمربع مساحت، فضای کافی برای جاگیری قطعات یافت شده در حفاری بزرگی که در سال ۱۸۸۶ انجام شده بود را ندارد. بنابراین موزه دیگری با عنوان «موزه کوچک» در سال ۱۸۸۸ بنا نهاده شد؛ که بین سال‌های ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۷  تخریب شد و موزه اول گسترش یافت.

پس از آن تا سال ۱۹۷۰، این موزه نمی‌توانست پذیرای تعداد بالای بازدیدکنندگان خود باشد. فضای ناکافی به‌طور مکرر مشکلاتی را به وجود می‌آورد و احساس نابی را که باید از تماشای شاهکارهای سنگی به وجود می‌آمد، کاهش می‌داد.

موزه آکروپولیس نخستین بار توسط کنستانتینوس کارامانلیس در سپتامبر ۱۹۷۶ طراحی شد. او همچنین مکان موزه را (که درواقع چند دهه بعد موزه در همان مکان ساخته شد) نیز مشخص کرد. طرح‌های کارامانلیس تمام نیاز و تجهیزاتی را که برای حفاظت از آثار ارزشمند یونانی در موزه نیاز بود تعریف می‌کرد، تا در نهایت مجسمه‌های پارتنون بار دیگر به یکدیگر ملحق شوند.

در سال ۱۹۸۹ ملینا مرکوری که به‌عنوان وزیر فرهنگ، سیاست‌های خود را به‌صورت جدی برای بازگرداندن مرمرهای پارتنون از موزه بریتانیا مطرح کرده بود، مسابقه بین‌المللی معماری را برگزار کرد. نتایج این رقابت پس از کشف یک شهرک بزرگ در ماکریانی که آثار متعلق به دوران باستان تا اوایل مسیحیت را در خود داشت لغو شد، زیرا حفریات این مکان جدید نیز باید به آثار موزه آکروپولیس اضافه می‌شدند.

در سال ۲۰۰۰، سازمان ساخت موزه جدید آکروپولیس مناقصه‌ای جدید را زیر نظر دستورالعمل اتحادیه اروپا مطرح کرد. برنارد چومی به همراه مایکل فوتیادیس و همکاران‌شان توانستند در این مناقصه برنده شوند و ساختمان جدید موزه را تا سال ۲۰۰۷ به اتمام رسانند.

امروزه موزه آکروپولیس جدید با فضای نمایشگاهی بیش از ۱۴ هزار مترمربع، یعنی ده برابر بزرگتر از موزه قبلی بر تپه‌های آکروپولیس، در مجموع ۲۵ هزار مترمربع مساحت دارد؛ و تمام امکانات لازم برای یک موزه قرن بیست و یکمی در این موزه فراهم شده است.

در سال ۲۰۱۷، موزه آکروپولیس همکاری خود را با دو موزه سرشناس چین، موزه شانگهای و موزه شهر ممنوعه پکن، آغاز کرد. به این ترتیب، دو اثر نمادین از موزه آکروپولیس در موزه شانگهای به نمایش در آمد و دو شاهکار چینی از شانگهای به آتن فرستاده شدند. همزمان، توافقی صورت گرفت تا اتاق کاخ خصوصی امپراطور کیان‌لونگ در نمایشگاهی در موزه آکروپولیس به نمایش درآید، اثری که برای نخستین بار شهر ممنوعه را ترک می‌کند.

معماری

ساختمان جدید موزه آکروپولیس می‌تواند داستان زندگی آتنی‌های ساکن آکروپولیس و محیط اطرافش را از طریق گردآوری مجموعه‌های مختلف برای شما نقل کند. سه مفهوم کلی، موقعیت و محدودیت‌های این مکان را به فرصتی برای معماری خلاق تبدیل کرده‌اند که در مجموع موزه‌ای با ساختار ساده و دقیق از یونان باستان به نمایش می‌گذارد.

نخست؛ موقعیت موزه جدید آکروپولیس بیشتر از هر موزه دیگری حول محور نور طبیعی می‌چرخد. نور در نمایشگاهی که مجسمه‌ها در آن به نمایش در آمده‌اند، متفاوت از نور در بخش نقاشی‌ّها و طراحی‌ها است. فضای نمایشگاهی این موزه می‌تواند به‌عنوان موزه‌ای با محوریت استفاده از نور محیطی توصیف شود. با این تفاسیر، نمای مجسمه‌ها در ساعات مختلف روز متفاوت خواهد بود.

دوم؛ مسیر بازدیدکنندگان داخل موزه به‌صورت یک چرخ سه بعدی طراحی شده است. این چیدمان از کشفیات حفاری‌های باستان‌شناسی تا مرمرهای پارتنون ادامه داشته و به دوره رومیان ختم می‌شود. زمان و حرکت در معماری و به‌خصوص در این موزه، با بیش از ۱۰ هزار بازدیدکننده در روز، نقش مهمی ایفا می‌کنند. به همین دلیل نحوه چیدمان آثار موزه که باعث هدایت مسیر مخاطب می‌شوند، به‌طور دقیقی طراحی شده‌اند.

سوم؛ این ساختمان به سه بخش پایه، میانه و بالا، که هر کدام بر اساس نیاز‌های مخصوص طراحی شده‌اند، تقسیم شده است. در بخش پایه، با مشاوره متخصصان، حفریات باستان‌شناسی در مکانی تحت حفاظت شبکه‌ای از ستون‌ها قرار داده شده است تا به آثار باستان‌شناسی حساس خسارتی وارد نشود. پس از آن جهت‌گیری مسیر به‌طوری نامحسوس به سمتی می‌رود که وقتی بازدیدکننده در قسمت میانه به نمایشگاه اصلی می‌رسد، در ذوزنقه‌ای دو سویه قرار می‌گیرد که نمایشگاه‌های دوران آرکائیک و امپراطوری رومیان در آن به نمایش در آمده‌اند. قسمت بالایی که به شکل مستطیل پارتنون ساخته شده، حول محور مرمرهای پارتنون شکل گرفته، درست همان‌طور که پارتنون اصلی درقرن‌های گذشته وجود داشته است. به لطف تکنولوژی معاصر شیشه، محفظه شیشه‌ای در حالی که بقایای آکروپولیس را از خطر نور و گرمای مضر دور نگه می‌دارد، نور ایده‌آل را جهت تماشای مستقیم مجسمه‌ها فراهم می‌کند.

سه ماده اصلی تشکیل‌دهنده موزه عبارتند از شیشه برای نما و برخی طبقات، بتن برای بدنه اصلی و ستون‌ها و مرمر برای بعضی طبقات. نمای شرقی و غربی موزه و همچنین ستون‌های نمایشگاه پارتنون از فولاد ساخته شده‌اند.

فعالیت‌های موزه

موزه آکروپولیس از جمله موزه‌هایی به‌شمار می‌رود که علاوه بر نگهداری و حفظ آثار ارزشمند خود، به ترویج دانش و اطلاعات درباره این آثار از طریق فعالیت‌های گوناگون می‌پردازد. بخشی از این فعالیت‌ها عبارتند از:

اپلیکیشن‌‌های آنلاین

در میان اپلیکیشن‌های آنلاین موزه آکروپولیس، می‌توان به‌عنوان مثال به پروژه هنری گوگل اشاره کرد. در این پروژه که با همکاری گوگل طراحی شده، دسترسی دائمی به مجموعه‌های موزه توسط یک پلت فرم دیجیتال ایجاده شده است. از طریق این پلت فرم، کاربران می‌توانند تصاویری با کیفیت بالا از موزه آکروپولیس را مشاهده کرده و همچنین از تورهای مجازی آن بازدید کنند. در میان بخش‌های مختلف، موزه بخش بلوک ششم از کتیبه شرقی پارتنون را انتخاب کرده است تا با کیفیت بسیار بالا عکسبرداری شده و بیینده را قادر سازد تا جزئیاتی را که با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده نیستند، مورد مطالعه قرار دهد.

کتابچه‌های آموزشی

کتابچه‌های آموزشی موزه به زبان ساده و داستان‌گونه درباره اعتقادات، آداب و رسوم و آثار آکروپولیس و یونان باستان برای بازدیدکنندگان توضیح می‌دهند.

بسته آموزشی موزه

بخش آموزش موزه بسته‌ای را فراهم کرده است که می‌تواند به‌عنوان منبع آموزشی در کلاس درس یا هر مکانی که به منابع فرهنگی احتیاج دارد، استفاده شود. هر چند این بسته از نظر موضوعی مستقل است، اما شامل مجموعه‌ای است که می‌توان از طریق آن فرهنگ یونان باستان را به شیوه‌ای جدید مورد بررسی قرار داد. هر بسته شامل کتاب‌ها، بازی‌ها، نمونه‌های آثار تاریخی و کپی از اشیا باستانی است که می‌تواند به روش شخصی هر معلم مورد آموزش قرار گیرد. این مجموعه‌ها عبارتند از: ابزار موسیقی یونان باستان، لباس یونان باستان، کتیبه پارتنون، سفر به آکروپولیس، دوازده خدای المپیا، آکروپولیس و ترمیم و هنر مجسمه‌سازی از سنگ.

اطلاعات بصری روی تبلت‌ برای بازدیدکنندگان

بازدیدکنندگان موزه آکروپولیس می‌توانند با باستان‌شناسان موزه درباره نمایشگاه‌ها، موزه، زندگی در دوران باستان و رابطه‌اش با دنیای مدرن صحبت کنند. باستان‌شناسان موزه غالبا در نزدیکی نمایشگاه بوده و می‌توانند با استفاده از تبلت‌ها، اطلاعات مورد نظر را به بازدیدکنندگان توضیح داده و آن‌ها را در سفر شخصی‌شان در دنیای باستان و مدرن همراهی کنند.

مکان مخصوص مطالعه

موزه آکروپولیس مکان استراحت و مطالعه‌ای را با چشم‌اندازی از آثار موزه به بازدیدکنندگان پیشنهاد می‌کند که در آن، علاقه‌مندان می‌توانند در حالی که به استراحت می‌پردازند، در میان کتاب‌ها درباره آکروپولیس و دنیای باستان مطالعه کنند.

کوله پشتی خانواده

موزه آکروپولیس به خانواده‌ها این امکان را می‌دهد تا در مقابل گرو گذاشتن یک کارت شناسایی، یک کوله‌پشتی خانواده دریافت کنند که با استفاده از آن، می‌توانند اطلاعات بیشتری درباره نمایشگاه‌ها به دست آورده و از بازدید خود لذت بیشتری ببرند.

برنامه آموزشی خانواده

برنامه‌های آموزشی خانواده به گونه‌ای طراحی شده‌اند که کودکان و والدین‌شان از بازدید موزه آکروپولیس لذت بیشتری ببرند. این برنامه که شامل فعالیت‌های خانوادگی می‌شود، با توجه به سن کودکان متفاوت است. هدف برنامه این است که کودکان علاوه بر داشتن اوقاتی خوش در موزه، درباره شاهکارهای تاریخی و باستانی اطلاعات بیشتری کسب کرده و حافظه و خلاقیت خود را به چالش بکشند.

علاوه بر فعالیت‌های یاد شده، موزه آکروپولیس برای علاقه‌مندان به عکاسی، فیلمبرداری و تحقیق در موزه نیز شرایط ویژه‌ای را مهیا کرده است. در این بخش برای عکاسان آماتور و حرفه‌ای، فیلمسازان آماتور و حرفه‌ای و باستان‌شناسان شرایط متفاوتی اتخاذ شده است که علاقه‌مندان می‌توانند با دنبال کردن دستورالعمل موزه، جهت استفاده از آثار یا اطلاعات مرتبط با آن‌ها اقدام کنند.