مکس بورن ریاضیدان و فیزیکدان بزرگ آلمانی
در ۵ ژانویه سال ۱۹۷۰ مکس بورن دانشمند بزرگ آلمانی در ۸۷ سالگی فوت کرد. مکس بورن یکی از دوستان نزدیک آلبرت اینشتین بود و جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۵۴ را بخاطر دستاوردهای بنیادیش در فیزیک کوانتوم کسب کرد.
مکس بورن در تاریخ ۱۱ دسامبر سال ۱۸۸۲ در شهر برسلو لهستان که در آن دوران جزو امپراتوری پروس به شمار میرفت و در خانوادهای یهودی متولد شد. پدرش گوستاو بورن کالبدشناس و استاد دانشگاه برسلو بود. مکس تحصیلاتش را در زادگاهش دنبال کرد و در سال ۱۹۰۱ وارد دانشگاه برسلو شد. در آن دوران قوانین آموزشی آلمان این اجازه را میداد که دانشجویان به راحتی دانشگاه خود را در خلال تحصیل تغییر دهند تا درسهای مربوطه را زیر نظر اساتید مورد علاقه خود سپری کنند و بر همین اساس در سال ۱۹۰۲ مکس بورن به دانشگاه هایدنبرگ رفت و در سال ۱۹۰۳ به دانشگاه زوریخ رفت. بورن به توصیه دوستان خود در سال ۱۹۰۴ به دانشگاه گوتینگن رفت و در آنجا با سه استاد بهنام و سرشناس ریاضیات یعنی دیوید هیلبرت، فلیکس کلین،هرمان مینکوسکی آشنا شد و زیر نظر این اساتید به فراگیری عمیق ریاضیات پرداخت. مکس بورن به شدت مورد توجه دیوید هیلبرت قرا گرفت و از حمایت کامل وی برخوردار شد و این فرصت را یافت تا زمان بیشتری را با این استاد ریاضیات سپری کند و مطالب بیشتری را از وی بیاموزد. مکس بورن در سال ۱۹۰۶ توانست دکترای خود را در ریاضیات دریافت کند.
بعد از فارغ التحصیلی مکس بورن به خدمت سربازی در ارتش آلمان رفت اما بعد از چندی بخاطر بیماری آسم و یک حمله آسم که در سال ۱۹۰۷ اتفاق افتاد از ارتش کنار گذاشته شد. سپس به انگلستان رفت و در آنجا به مدت ۶ ماه به تحصیل در خصوص فیزیک پرداخت و به مباحث این علم به شدت علاقه مند شد. بعد از این دوران به آلمان بازگشت و مجددا به خدمت در ارتش احضار شد اما باز بخاطر بیماری تنها بعد از ۶ هفته از ارتش کنار گذاشته شد و اینبار به شهر برسلو (ورشو) زادگاهش بازگشت. زمانی که به دانشگاه برسلو بازگشت در آنجا زیر نظر اتو لومر شروع به کار تحقیقاتی کرد اما چندی نگذشت که بخاطر اشتباهی باعث خراب شدن لابراتوار فیزیک شد و بعد از این اتفاق لومر، مکس بورن را از تیم خود کنار گذاشت و به وی گفت که تو هیچگاه فیزیکدان نمی شوی.
در سال ۱۹۰۵ اینشتین نظریه نسبیت خاص خود را منتشر کرده بود و از آن زمان مکس بورن نیز به این موضوع علاقه پیدا کرده بود و دست به تحقیق در این رابطه زده بود. مکس بورن دستاوردهای خود در خصوص نسبیت خاص را برای استادش مینکوسکی در دانشگاه گوتینگن ارسال کرد و وی از مکس بورن درخواست کرد که به دانشگاه گوتینگن باز گردد تا در این خصوص با یکدیگر به تحقیق بپردازند. مکس بورن و مینکوسکی پیشرفتهای بسیار خوبی در خصوص نظریه نسبیت خاص اینشتین بدست آورده بودند اما ناگهان در سال ۱۹۰۹ مینکوسکی فوت کرد و این موضوع باعث توقف حرکت آن دو شد. بعد از مدتی بورن تحقیقات خود را از سر گرفت و تا سال ۱۹۱۳ بیش از ۲۷ مقاله علمی در خصوص نظریه نسبیت خاص و دینامیک کریستالهای نردهای ارائه کرد.
در سال ۱۹۱۴ مکس بورن پیشنهاد کرسی استادی در دانشگاه برلین را از طرف مکس پلانک دریافت کرد و با قبول این پیشنهاد راهی شهر برلین شد؛ اما کمی بعد از مشغول به کار شدن در برلین در سال ۱۹۱۵ به ارتش بازگشت و تا سال ۱۹۱۸ در ارتش آلمان باقی ماند؛ اما ماکس پلانک با فشار به ارتش تقاضا کرد تا مکس بورن از ارتش خارج و به دانشگاه برای تحقیقات باز گردد. مکس بورن بعد از بازگشت از ارتش فرصت کار با فریتس هابر را یافت و آنها با تحقیقات خود چرخه بورن-هابر را ارائه کردند که رویکردی برای تحلیل انرژی واکنشها است. در سال ۱۹۱۹ مکس بورن دانشگاه برلین را ترک و به دانشگاه فرانکفورت رفت و تا سال ۱۹۲۱ در آنجا باقی ماند. در سال ۱۹۲۱ آلبرت آینشتین که از دوستان مکس بورن بود به دانشگاه گوتینگن این گونه توصیه کرد: در حال حاضر در آلمان تنها یک مکس بورن وجود دارد؛ بهتر است وی را به دانشگاه گوتینگن بازگردانید. بر همین اساس در سال ۱۹۲۱ مکس بورن به دانشگاه گوتینگن بازگشت و به مدت ۱۲ سال تا سال ۱۹۳۳ همراه با دوست خود جیمز فرانک تمام وقت خود را به تحقیق در خصوص نظریه نسبیت و فیزیک کوانتموم اختصاص داد. یکی از مهمترین دستاوردهای علمی مکس بورن در همین دوران شکل گرفت و آن تفصیری از تابع چگالی احتمال در معادله شرودینگر بود که بعدها در سال ۱۹۵۴ به همین خاطر جایزه نوبل فیزیک را بدست آورد. در سال ۱۹۲۸ آلبرت اینشتین بخاطر دستاوردهای هایزنبرگ، بورن و جوردن در خصوص فیزیک کوانتوم پیشنهاد کرد تا به این سه نفر جایزه نوبل فیزیک تعلق گیرد اما در نهایت این تنها هایزنبرگ بود که جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۳۲ را به خود اختصاص داد و سالها بعد مکس بورن جایزه نوبل فیزیک را کسب کرد.
بعد از روی کار امدن حزب نازی آلمان در سال ۱۹۳۳ مکس بورن نیز که پیشینهای یهودی داشت آلمان را به مقصد انگلستان ترک و در این کشور به تحقیقات و کارهای علمیش ادامه داد اما بعد از پایان جنگ جهانی دوم مجددا به آلمان بازگشت و تا پایان عمر در شهر گوتینگن که محل دانشگاه مورد علاقهاش بود باقی ماند.
مکس بورن در تاریخ ۵ ژانویه سال ۱۹۷۰ و در ۸۷ سالگی در شهر گوتینگن واقع در آلمان غربی دیده از جهان فروبست.