هفت یار مهربان
نسخهی خطی بَرخط «دیوان حافظ»
رونوشت و نسخهی خطی تذهیبکاریشده از «دیوان حافظ»، اثر «خواجه شمسالدین محمد بن محمد حافظ شیرازی (قرن هشتم)»، پایان نگارش و نشر: (جمادیالثانی ۹۲۶) ۱۵۲۰، ۲۷۶ صفحهی تصویری، ۱۳۴برگ مذهّب، اندازه: ۲۴۶ در ۱۵۷میلیمتر، تذهیبکاری قرن شانزدهم، از مجموعهی نسخ خطی اسلامی دانشگاه پرینستون (نیوجرسی)، نگارش با خط نستعلیق، جوهر طلایی و آبی، جلد لاکی و تذهیبکاری شده.
جلد لاکی و تذهیبکاری شده
بخش مرکزی، یک گُل اسلیمی با پرندگان و سر حیوانات را دربردارد که در اطراف یک ستارهی هشتپَر میانی گستردهاند. جلد چرمی نارنجیرنگ، آبطلاکاری شده است.
دو صفحهی نخست، خیلی مجلّل و به رنگهای آبی و طلایی، و نگارهایی از گُلها، درختان و حیوانات در حاشیهها تذهیبکاری شده‌اند. هر صفحهی کتاب، سه ستون، و هر ستون، ۱۵خط دارد.
..
این نسخهی خطی در مجموع دارای شش نقاشی مینیاتور تمامصفحهی رنگی است که با حاشیههایی از طرح گُلها و حیوانات تزیین شده‌اند.
پ.ن.:
دربارهی «پروژهی مجموعههای دیجیتالی کتابخانهی دانشگاه پرینستون – نیوجرسی»: (۱) و (۲)
کتاب دوزبانهی بَرخط «گُلهای ادب فارسی»
جُنگ ادبی دوزبانه، قرن نوزدهم، از مجموعهی کتابخانهی دانشگاه هاروارد
«گُلهای ادب پارسی»، دوزبانه (فارسی و انگلیسی)، نویسندگان: سموئل روسو و سر ویلیام جونز، ویراشگر: سموئل روسو، ۲۴۰ صفحه، تاریخ انتشار ۱۸۰۵، دانشگاه هاروارد.
…..
«گُلهای ادب پارسی»، جُنگ ادبی و گلچین دوزبانه (و حتا میتوان گفت سهزبانه)ای است از آثار برجستگان ادبیات ایران که به نظم و نثر، همراه با ترجمه به زبان انگلیسی، نگاشته شده است. از این کتاب بهعنوان یک همراه برای کتاب «دستور زبان فارسی» (مقدمهای برای زبان و ادبیات ایران)، اثر «سر ویلیام جونز» نام برده میشود.
این کتاب شامل ۲۴ بخش است و پس از پیشگفتار طولانی، مقالهی «مقدمهای برای زبان و ادبیات ایران»، بخش تصحیح و اضافه؛ «گُلهای ادب فارسی» در صفحهی ۷۱ کتاب شروع میشود. در طرف چپ هر صفحه، متن فارسی بهصورت دستنویس؛ و ترجمهی همان بخش به انگلیسی، در طرف راست آن آمده است. قطعههای ادبی این کتاب خیلی متنوع و از منابع گوناگون فارسی انتخاب شده‌اند، مانند: گلستان و بوستان سعدی، تاریخ طبری، مثنوی مولانا، بهارستان جامی، دیوان حافظ و … . در صفحهی ۱۹۴ کتاب، داستانی به قلم «میرزا عبدالرحیم اصفهانی» که به «سر ویلیام جونز» تقدیم شده، با نام «فارسی مدرن، قرن هجدهم» آمده است.…..
از صفحهی ۲۲۵ تا آخر کتاب، مکالمهی زبان فارسی با نام «در حرف زدن به زبان فارسی و فرانسس»، همراه با ترجمه و تلفظ، به انگلیسی و فرانسه، در قالب ۱۰ گفتار آموزش داده شده است.
کتاب بَرخط «دیوان شعر زیبالنسا»
نسخهی خطی «دیوان شعر زیبالنسا»، سراینده: «زیبالنسا»، تاریخ نگارش بین ۱۷۰۰ و ۱۸۵۰ میلادی، حدود ۲۸۰ صفحه، اندازه: ۱۶ در ۲۵ سانتیمتر، خط نستعلیق، جوهر سیاه و قرمز، از مجموعههای دیجیتالی دانشگاه UTAH – کتابخانهی جی. ویلارد مریت.
این دیوان شعر به قلم شاهدخت «زیبالنسا» یا «زینب‌النساء بیگم» (۱۶۳۸-۱۷۰۲)، بزرگترین دختر اورنگ‌زیب عالمگیر آخرین پادشاه گورکانی هند سروده شده، و به خط نستعلیق عالی بر روی صفحههای مرغوب و نشانهگذاری شده با سپر تاجدار و یک پرنده و برج، در پایین صفحهها نگاشته شده است (۱). هر صفحه دو ستون دارد و عنوانها، برخی مترادفها و شاهبیتها بهرنگ قرمز آمدهاند.
«زیبالنسا» بهعنوان یکی از اعضای خانوادهی سلطنتی به مطالعهی فارسی، عربی، دَری، هندی، خوشنویسی، ریاضیات و ستارهشناسی پرداخت و در هفت سالگی قرآن را حفظ کرد. از ۱۴ سالگی و با تخلص «مخفی» به سرودن شعر پرداخت. بهعنوان دختری جوان، بر روی اندیشهی سیاسی پدرش نفوذ داشت و اغلب در حل اختلافات شیعه و سنی به او کمک میکرد. بارگاههایی در لاهور و دهلی برای خود داشت که به مکانهایی برای دیدار پژوهشگران و شاعران تبدیل شده بود. او کتابخانهای تأسیس کرده و خوشنویسانی را برای نسخهبرداری از متون عربی کلاسیک ترجمه شده به فارسی استخدام کرده بود. در سال ۱۶۸۱ ، برادر جوانترش به شورش ناموفقی برعلیه پدرش دست زد. «زیبالنسا» نیز به شورش متهم شد و به زندان افتاد. از آن زمان به بعد، تا زمان درگذشتش در سال ۱۷۰۲، دیگر هیچ سابقهای از او در دست نیست. ۳۵ سال پس از درگذشت او، بیش از ۴۰۰ بیت از اشعارش گردآوری و با نام «دیوان مخفی»، به فارسی برگردانده شد. بسیاری از اشعار او غزل و عرفانی است.
پ.ن.:
۱. نشانهگذاریهای گفته شده در توضیحات نسخهی خطی که در پایین همان صفحه آمده است، در عکسها مشخص نیست.
۲. دربارهی «زیبالنسا»
نسخهی خطی بَرخط «زادالمسافرین»
نسخهی خطی «زادالمسافرین»، اثر «حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی»، ۱۱۵ صفحه، خوشنویسی «سلطان محمد نور»، جوهر سیاه و طلایی و لاجوردی، پایان نگارش: سال ۹۴۳، جلد لاکی، از مجموعهی نسخه‌های خطی فارسی-ایرانی در «مرکز دیجیتال مونیخ».
پشت و روی جلد کتاب زادالمسافرین
در ویکیپدیای فارسی آمده است:
«زادالمسافرین» مهم‌ترین اثر «حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی»، سخنور، متکلم و حجت نامدار اسماعیلی است که نزدیک به ۱۰۰۰ سال پیش از این در ۴۵۳ قمری تألیف شده و معتبرترین و عمده‌ترین منبع در شناخت اندیشه‌ها و باورهای او به شمار می‌آید… «زادالمسافرین» در زمرهی متون منثور (؟) کهن فارسی است و به جهت روزگار تألیف و روش نگارش، از دیرباز مورد توجه سبکشناسان نثر فارسی بوده‌است. «زادالمسافرین» سرشار از واژه‌های نادر و کهن فارسی است و افزون بر آن، برابرنهاده‌های فارسی ارزشمندی برای اصطلاحات فلسفی عربی در آن آمده که سخت در خور توجه است. «زادالمسافرین» به سبب محتوای کلامی فلسفی و زبان ویژه و کهن، متنی آسان نیست. همین موضوع موجب شده که دستنوشتههای بر جای مانده از آن آکنده از اغلاط و تصحیفات باشد، جدای از آن که نسخه‌های اصیل و کهن آن بس اندک است…
صفحهی اول و دوم کتاب زادالمسافرین
هر صفحه از کتاب ۱۴ خط دارد و دو ستونی است. حاشیههای صفحهها نیز با طرح گُلها و برگهای طلایی تزیین شده‌اند.
بخشی از صفحهی آخر کتاب زادالمسافرین
پ.ن.:
۱. دربارهی «زادالمسافرین» و «حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی»: (۱) و (۲) و (۳)
