پای سَنگرمانده چیست و چطور آن را درمان کنیم؟

پای سنگرمانده که به آن پای غوطه ور نیز می‌گویند، زمانی ایجاد می‌شود که پاها برای مدت طولانی (ساعت‌ها یا روزهای متوالی) در معرض آب سرد و غیربهداشتی قرار می‌گیرند.

پای سنگرمانده هنوز در مناطق جنگی و زنگ‌زده، مناطق آواره و در مناطقی که در اثر باران یا سیل غرق شده‌اند، رخ می‌دهد. خوشبختانه، درمان و پیشگیری از این عارضه ساده است و موارد خفیف را حتی می‌توان در خانه درمان کرد. به خواندن این مقاله ادامه دهید تا در مورد پای سنگرمانده و زمانی که باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید بیشتر بدانید.

چیزهایی که باید بدانید

علائم کف پا شامل قرمزی پوست، بی حسی، درد گزگز، تورم و تاول است.
برای درمان کف پا، پاهای خود را بشویید و خشک کنید و آنها را گرم و تمیز نگه دارید.
اگر علائم شما بدتر شد یا اگر پوستتان آبی، سبز یا سیاه شد، به پزشک مراجعه کنید.
با پوشیدن جوراب‌های رطوبت‌گیر و کفش‌هایی که به‌خوبی مناسب هستند، از ایجاد آن جلوگیری کنید.

علائم

پوست قرمز یا بی رنگ

در مراحل اولیه پای سنگرمانده، اغلب پاهای شما قرمز روشن یا لکه‌دار می‌شود. با بدتر شدن پای سنگرمانده، ممکن است متوجه شوید که پوستتان آبی، سبز یا حتی سیاه می‌شود. اگر پای شما آبی، سبز یا سیاه شد، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید، زیرا می‌تواند نشان دهنده عفونت باشد.

بی‌حسی

با سرد شدن پاهای شما، جریان خون ممکن است کند شود. پاهای شما ممکن است احساس بی‌حسی داشته باشید یا انگار نمی‌توانید آنها را به درستی حرکت دهید.

درد گزگز

هنگامی که پاهای شما برای مدت طولانی سرد است، ممکن است درد نداشته باشند، اما ممکن است احساس سوزن سوزن شدن یا ناراحتی خفیفی برای شما ایجاد کنند. مراقب هرگونه گزگز یا احساس سوزن سوزن شدن در پاهای خود باشید.

تورم

پای سنگرمانده ممکن است باعث شود پاهای شما متورم و بزرگتر شوند. همراه با علائم دیگر، مراقب تورم پاها یا احساس سفت شدن پوست باشید.

تاول

با پیشرفت پای سنگرمانده، ممکن است روی پاهای‌تان تاول یا زخم ایجاد شود. تاول‌ها نشان دهنده یک مورد جدی پای سنگرمانده است. اگر متوجه تاول روی پاهای خود شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید.

درمان

پاهای خود را مرتب بشویید و خشک کنید

اگرچه بیش از صد سال پیش این بیماری رایج بود و به نظر می‌رسد چیزی مربوط به گذشته باشد، اما هنوز هم می‌تواند در افرادی که ساعت‌های زیادی را در شرایط سرد و مرطوب سپری می‌کنند رخ دهد. یکی از بهترین راه‌ها برای درمان آن، خشک و تمیز نگه داشتن پا است. اگر متوجه شدید که چند ساعت یا بیشتر در آب ایستاده‌اید، تا جایی که می‌توانید آنها را تمیز و خشک کنید و در اسرع وقت جوراب‌های خیس را عوض کنید.

پاهای خود را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه گرم کنید

اگر ساعت‌ها در آب سرد ایستاده‌اید، مهم است که نه تنها پاهای خود را خشک کنید، بلکه باید به تدریج آنها را گرم کنید. گرما رگ‌های خونی را باز می‌کند (گشاد می‌کند) و گردش خون را در پاهای شما افزایش می‌دهد، که پیشرفت پای سنگرمانده را متوقف می‌کند. بسته‌های گرم را به پاهای خود بمالید یا پاهای خود را به مدت تقریبی ۵ تا ۱۰ دقیقه در آب گرم قرار دهید. از آب داغ استفاده نکنید، زیرا ممکن است پاهای خود را بسوزانید و وضعیت را بدتر کنید.

هنگام خواب و استراحت جوراب‌های خود را در بیاورید

هنگامی که پاهای خود را گرم کردید، مهم است که در ابتدا هنگام استراحت و خوابیدن در رختخواب، جوراب خود را از پاها خارج کنید. این ممکن است برای سردی پاها غیر منطقی به نظر برسد، اما پوشیدن جوراب‌های تنگ می‌تواند گردش خون را کاهش دهد و پای سنگرمانده را بدتر کند. پس از چند روز بهبودی، می‌توانید جوراب‌های گشاد ساخته شده از موادی مانند پنبه بپوشید.

• در هنگام استراحت، به جای جوراب، پاهای خود را با پوشاندن آنها با یک پتوی پشمی گرم نگه دارید.

• هنگام نشستن روی کاناپه پاهای خود را بالا نگیرید، زیرا می‌خواهید جریان خون را در ساق پاها و پاهای خود تقویت کنید.

• در حالی که شب در رختخواب دراز کشیده‌اید، یک پتو دیگر به پایین تخت خود اضافه کنید تا پاهای خود را گرم نگه دارد. سعی کنید مچ پاهای خود را ضربدری نکنید، زیرا می‌تواند گردش خون را در پاهای شما کاهش دهد.

از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنید

پای سنگرمانده با تورم و درد بافتی مشخص می‌شود که می‌تواند بسیار شدید شود. از داروهایی استفاده کنید که می‌توانند با درد و تورم مقابله کنند، مانند ایبوپروفن و یا ناپروکسن که از انواع رایج بدون نسخه هستند که به خوبی کار می‌کنند.

• داروهای ضدالتهاب اگر برای مدت کوتاهی (کمتر از چند هفته) مصرف شوند، بهترین عملکرد را دارند و بی‌خطر هستند.

• هنگامی که پای سنگرمانده وارد می‌شود، بسته به شدت و سلامت کلی فرد، بین چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد تا به طور کامل بهبود یابد.

در صورت مشاهده علائم عفونت به پزشک مراجعه کنید

نشانه‌های اصلی پای سنگرمانده (درد، تورم، تاول، تغییر رنگ) معمولاً به دلیل عفونت نیست. با این حال، پوست خیس شده به راحتی می‌تواند عفونی شود و آن عفونت می‌تواند به سرعت جدی شود. سایر علائم عفونت که باید مراقب آنها باشید عبارتند از ترشح خونی چرک، رگه‌های قرمز و یا سفید روی پاها، بوی بد و تب خفیف.

• اگر تاول‌ همراه با پای سنگرمانده ایجاد شود، احتمال ایجاد عفونت به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

• اگر متوجه هر گونه علائم عفونت در پاهای خود شدید، یا اگر بافت طبیعی به نظر نمی‌رسد، در اسرع وقت به یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید. اگر سوابق واکسیناسیون شما موجود نباشد، پزشک ممکن است برای جلوگیری از عفونت یا حتی تقویت کننده کزاز به شما آنتی بیوتیک بدهد.

اگر پای شما آبی تیره، سبز یا سیاه شد، به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید

تغییر رنگ پوست روی پاها نشان می‌دهد که بافت به دلیل دریافت نکردن اکسیژن و مواد مغذی کافی برای مدت طولانی، در حال مرگ است. مرگ بافت (که نکروز نیز نامیده می‌شود) می‌تواند به سرعت منجر به قانقاریا شود که یک اورژانس پزشکی است که نیاز به آنتی بیوتیک و احتمالاً مداخله جراحی دارد.

• علاوه بر تغییر رنگ تیره، سایر علائم قانقاریا عبارتند از: تورم بیشتر، درد شدید و سپس از دست دادن حس، کنده شدن پوست، ترشحات بدبو و تغییر شکل انگشتان پا.

• در موارد شدید پای سنگرمانده که قانقاریا ایجاد شده است، معمولاً قطع پا و ساق پا لازم است.

پیشگیری از پای سنگرمانده

برای مدت طولانی در آب سرد یا خنک قرار نگیرید

اکثر مردم نمی‌خواهند برای مدت طولانی در آب سرد بایستند، اگرچه برخی از مشاغل و سرگرمی‌ها (ماهیگیری با هواپیما یا تماشای کنسرت در فضای باز) به طور قابل توجهی خطر ابتلا به پای سنگرمانده را افزایش می‌دهد. مراقب ساعت باشید و به خاطر داشته باشید که پای سنگرمانده تحت برخی شرایط ممکن است حتی در کمتر از ۱۲ ساعت رشد کند. در صورت امکان در آن چارچوب زمانی به زمین خشک بازگردید.

• اگر لازم است در آب بایستید، هر چند ساعت یک بار استراحت کنید.

• ایستادن ساعت‌ها در آب گرم و غیربهداشتی نیز مشکل‌ساز است و باعث نوع دیگری از پای سنگرمانده می‌شود، بنابراین خشک نگه‌داشتن پا بدون در نظر گرفتن دما مهم است.

پاهای خود را خشک و تمیز نگه دارید

اگر شغل یا موقعیت شما مستلزم صرف زمان قابل توجهی برای ایستادن در شرایط مرطوب یاخیس است، مهم است که به طور مرتب جوراب‌های خود را بررسی یا نظارت کنید تا ببینید آیا آنها نیز مرطوب یا خیس هستند. اگر آنها مرطوب یا خیس هستند، جوراب‌های تمیز و خشک را به منظور جلوگیری یا کاهش احتمال ایجاد پای سنگرمانده تغییر دهید. اگر سر کار هستید یا نیاز به راه رفتن یا ایستادن در شرایط مرطوب دارید، برای هر اتفاقی چند جفت جوراب اضافی با خود همراه داشته باشید.

• برای شرایط مرطوب، از آسترهای جوراب پلی پروپیلن استفاده کنید، که به طور ویژه طراحی شده‌اند تا رطوبت را از پاهای شما دور کنند.

• جوراب‌های ساخته شده از الیاف طبیعی، مانند پنبه و پشم، نسبت به مواد مصنوعی برای جلوگیری از ایجاد پای سنگرمانده بهتر هستند.

کفش مناسب بپوشید

در حالت ایده‌آل، شما باید چکمه‌های ضدآب بپوشید که بالای مچ پای شما قرار می‌گیرد، اما صرف نظر از نوع آن، مطمئن شوید که به خوبی در پای شما قرار می‌گیرند، یعنی برای پاهای شما نه خیلی گشاد یا خیلی تنگ نباشند. به کفش‌ها یا چکمه‌های ساخته شده از چرم کار شده بچسبید و از کفش‌های ساخته شده از مواد مصنوعی مانند لاستیک اجتناب کنید. چرم گرانتر است، اما رطوبت را دفع می‌کند در حالی که می‌تواند نفس بکشد.

• بسته به شرایط شما، ممکن است بهتر باشد کفش خود را چند بار در روز عوض کنید و بگذارید کفش مرطوب یک شبه خشک شود.

• چکمه‌های لاستیکی و دریچه‌های لاستیکی برای گذراندن چند ساعت در آب (مثلاً برای ماهیگیری با مگس) عالی هستند، اما می‌توانند پس از ساعت‌ها به فعال شدن پای سنگرمانده کمک کنند، به خصوص اگر لاستیک پوشش داخلی عایق نداشته باشد.

به پاهای خود وازلین یا پودر بزنید

یک ترفند قدیمی که در دوران جنگ جهانی اول برای جلوگیری از پای سنگرمانده استفاده می‌شد، مالیدن مقدار زیادی روغن نهنگ به پاها بود تا رطوبت را دفع کند و به عایق شدن پا در برابر سرما کمک کند. در دوران مدرن، مالیدن مقداری وازلین روی پاهایتان به جای آن عملی‌تر است، اگرچه اثر و فواید مفید آن یکسان باقی می‌ماند.

• یکی دیگر از روش‌های خشک نگه داشتن پاها، پاشیدن مقداری پودر بچه روی آن‌ها است که به جای دفع رطوبت، به جذب رطوبت کمک می‌کند.

• پودر بچه مخصوصا برای افرادی که تمایل به تعریق بیشتر دارند توصیه می‌شود. تعریق بیش از حد را می‌توان با استفاده از مواد خشک کننده مانند کلرید آلومینیوم نیز کنترل کرد.

تشخیص بیماری

پزشک شما با معاینه فیزیکی بیماری را تشخیص می‌دهد

به منظور تشخیص پای سنگرمانده، پزشک از شما در مورد علائم شما می‌پرسد و نگاهی به پاهای شما می‌اندازد. آنها ممکن است از شما بخواهند که آخرین فعالیت خود را بازگو کنید تا ببینند آیا برای مدت طولانی در معرض شرایط مرطوب یا سرد قرار گرفته‌اید یا خیر. اگر بیماری روی پای شما زیاد از حد رشد کرده باشد، پزشک ممکن است آزمایش عصبی روی پای شما انجام دهد تا ببیند آیا احساسی از دست داده‌اید یا خیر.

شناخت پای سنگرمانده

پای سنگرمانده در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض رطوبت یا آب ایجاد می‌شود

به این دلیل که رگ‌های خونی پاها در تلاش برای گرم نگه داشتن بقیه بدن منقبض می‌شوند، این امر باعث کاهش میزان اکسیژن و مواد مغذی دریافتی بافت می‌شود. بدون اکسیژن و مواد مغذی کافی، بافت‌های پا متورم می‌شوند و در نهایت می‌میرند. اگر بریدگی یا ساییدگی روی پاها وجود داشته باشد، باکتری‌های موجود در آب نیز می‌توانند باعث عفونت شوند.

• رشد پای سنگرمانده ممکن است حتی با قرار گرفتن کمتر از یک روز در معرض آب ایجاد شود (تا ۱۲ ساعت).

• در حالی که پای سنگرمانده معمولاً در شرایط مرطوب اتفاق می‌افتد، اگر دما بین ۱- تا ۴ درجه سانتی گرادباقی بماند، می‌تواند در آب و هوای خشک نیز رخ دهد

اکثر موارد خفیف پای سنگرمانده به خوبی به مراقبت‌های خانگی پاسخ می‌دهند

اگر به تازگی متوجه پای سنگرمانده شده‌اید و می‌توانید به سرعت درمان آن را شروع کنید، این احتمال وجود دارد که علائم شما در عرض چند روز یا چند هفته کاهش یابد. مراقب پاهای خود باشید و در صورت بدتر شدن هر یک از علائم به پزشک مراجعه کنید.

موارد شدید پای سنگرمانده ممکن است نیاز به مراقبت‌های پزشکی داشته باشد. اگر پاهای‌تان عفونی شد یا تاول زد، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. پزشک علائم شما را ارزیابی کرده و بهترین روش درمانی را برای شما تعیین خواهد کرد.