چای سبز، کلید حل معمای تناقض ژاپنی

مردان ژاپنی علی‌رغم مصرف بسیار بالای سیگار نسبت به مردان آمریکایی با نسبت بسیار پایین‌تری به بیماری‌های قلبی دچار می‌شدند. نتایج بررسی‌های دانشگاه کانزاس نشان می‌داد که پاسخ معمای پارادوکس ژاپنی ماده‌ای است با نام اپی‌گالوکاتکین ‌گالات (Epigallocatechin gallate) یا به اختصار EGCG که در ساختار چای سبز مصرفی روزانه ژاپنی‌ها یافت می‌شود. این ماده همان تأثیرات رزوراتول موجود در شراب را دارد و البته با اثری دو برابر آن. پس از این مطالعات بود که مشخص شد چرا با این‌که حدود ۵۵ تا ۶۰ درصد مردان در ژاپن سیگاری هستند، اما آمار ابتلا به بیماری قلبی در آن‌ها پایین است.

ترکیبات اصلی که سبب آثار معجزه‌آسای چای سبزند “پلی‌فنول‌ها” هستند، موادی هستند که تأثیرات آنتی‌اکسیدان آن‌ها چندین برابر بیشتر از ویتامین C برآورد شده است. پلی‌فنول‌ها همان ترکیباتی هستند که سبب مزه تلخ چای سبزند. این مواد که در ساختار چای سبز تحت عنوان کاتکین‌ها ((Catechin نامیده می‌شوند، شامل شش زیرگروهند که در میان این شش زیر گروه EGCG ها مهم‌ترین و فعال‌ترین ترکیبات هستند.

از قرن‌ها پیش ساکنان شرق دور و به صورت ویژه چینی‌ها به اعجاز چای سبز پی برده بودند و از آن در درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کردند. قدمت چای سبز به عنوان یک خوراکی درمان‌بخش در کشور چین به حدود چهار هزار سال قبل برمی‌گردد. در متون قدیمی چینی که مربوط به حدود هزار سال قبل است به خواص درمانی این ماده در زمینه محافظت از انسان در برابر ابتلا به بیماری‌های قلبی و تأثیرات مثبت آن در بهبود فعالیت دستگاه ادراری و مغز اشاره شده است.

چای سبز سطح عمومی کلسترول خون را پایین می‌آورد و سبب افزایش کلسترول خوب یا همان HDL می‌شود. پلی‌فنول موجود در ساختار چای سبز از جذب کلسترول در روده باریک جلوگیری می‌کند و به بدن کمک می‌کند تا از شر کلسترول اضافی خلاص شود. در تحقیقی که روی گروهی از مردان سیگاری انجام شد مشخص شد چای سبز سطح کلسترول بد خون یا همان LDL را هم پایین می‌آورد. آنتی‌اکسیدان‌های چای سبز از آسیب‌های عروق خونی به خصوص شریان‌های کرونر قلب جلوگیری می‌کنند. اگرچه هنوز مکانیسم دقیقی برای این خاصیت شناخته نشده، اما آنچه مسلم است این است که نوشیدن روزی سه فنجان چای سبز حدود ده درصد از میزان بروز حملات قلبی کم می‌کند.

در سال ۱۹۹۴ ژورنال انجمن ملی سرطان آمریکا نتایج مطالعاتی را منتشر کرد که بر اساس آن نوشیدن چای سبز ریسک ابتلا به سرطان مری را در مردان و زنان چینی به میزان ۶۰ درصد کاهش می‌دهد. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در چای سبز در کنار جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی باعث از بین رفتن این سلول‌ها هم می‌شوند. بدون آنکه به سلول‌های سالم آسیبی برسانند، اما جدا از اثرات اصلی و معروف چای سبز در جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها و همینطور تأثیر آرامبخش و ضد استرس آن اثرات مفید دیگری هم دارد که به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

افرادی که به صورت منظم چای سبز می‌نوشند نسبت به سایر افراد کمتر به بیماری‌های مختلف دهان و لثه دچار می‌شوند. ضمن اینکه تأثیر چای سبز در جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها هم اثبات شده است.

مطالعات دیگری نشان می‌دهد که مصرف منظم چای سبز به شکل قابل توجهی احتمال بروز سکته مغزی را کاهش می‌دهد. نوشیدن سه فنجان چای سبز به صورت روزانه احتمال وقوع سکته مغزی را تا ۲۰ درصد کاهش می‌دهد.

مورد جالب دیگری که در مطالعه روی مردان ژاپنی که چای سبز مصرف می‌کردند کشف شده این نکته است که این افراد با احتمال بسیار کمتری به سمت زوال عقل و بیماری‌های ضعف کارکرد مغز و حافظه پیش می‌روند.

چای سبز سبب افزایش متابولیسم در بدن انسان می‌شود که می‌تواند سوخت و ساز چربی را افزایش دهد. به همین دلیل است که این روزها ترکیباتی از چای سبز و کافئین به ماده اصلی قرص‌های لاغری موجود در بازار تبدیل شده است. بعضی از دانشمندان اعتقاد دارند ماده کاتکین موجود در ساختار چای سبز به صورت ویژه سبب افزایش سوخت و ساز چربی‌ها و در نتیجه کاهش وزن است.

بعضی‌ها فکر می‌کنند چای سبز همان چای سیاه است که رنگش را عوض کرده‌اند. خیلی‌ها هم تصور می‌کنند چای سبز اساساً از گیاهی متفاوت با چای سیاه به دست می‌آید، اما هر دوی این تصورات اشتباه است. در حقیقت چای سبز و سیاه دو محصول متفاوت از گیاهی یکسان با نام کاملیا سیننسیس (Camellia Sinensis) هستند. تفاوت این دو در نحوه به عمل آمدن و تولید است. چای سبز از برگ‌های تخمیر نشده و چای سیاه از برگ‌های کاملاً تخمیر شده این گیاه به دست می‌آید. مسئله اما اینجاست که هرچه برگ‌های گیاه کاملیا بیشتر تحت تخمیر قرار گیرد از مقدار آنتی‌اکسیدان‌ها یا همان پلی‌فنول‌های مفیدش کاسته می‌شود. به همین دلیل است که خواص چای سبز بسیار بیشتر از برادر سیاهرنگش است. چای سیاه نسبت به چای سبز از مواد مفید بسیار کمتر و در عوض از کافئین بسیار بیشتری برخوردار است.