کنگ دژ روایات ملی نام مشترک تخت جمشید

 ور جمکرد یعنی دژ ساخته شده توسط جمشیددر میانه پارس قرار دارد. گرچه بخش وندیداد اوستا در فرگرد دوم خود به درستی جایجمشید تاریخی و ور وی را در سمت ایرانویج (حوالی کوه سهند) خاطر نشان می کند. یعنی انتساب پاسارگاد به تخت جمشید بعد ها از روی معروفیت ورجمکرد در روایت دینی زرتشتی صورت گرفته است. نام تخت جمشید در کتاب پهلوی بندهش همچنین به صورتکنگ دژ (دژ محل خزانه) آورده شده است. آنجاییکه می گوید: “پشوتن گشتاسپان(داریوش پسر گشتاسپ) با هزار پیرو خود در آن اقامت دارند و در پایان جهان به ایرانشهر می آیند و دین و پادشاهی را دوباره مستقر می سازند.” عناوین پشوتن یعنی تن به سزا ارزانی و جاماسپ (مغ کش) القاب داریوش به سبب واقعه مغ کشی به وی داده شده اند که این دو هیئت وی در روایات ملی کتب پهلوی و شاهنامه تبدیل به دو شخصیت سلطنتی از خاندان هوگو (هخامنش) در عهد زرتشت شده اند.

می دانیم جاماسپ در روایات کتب اوستایی و پهلوی داماد زرتشت و همسر دختر اوپوروچیستا (پردانش) به شمار رفته است و داریوش با پارمیس (پر دانش) دختر گائوماته بردیه ازدواج نموده بود. اما در باب  کنگ دژ روایات ملی ، مطالب بسیار در آمیخته است؛ معهذا قابل تمییز از یکدیگر هستند: کنگ دژی که سیاوش ساخته (سیاوخش کرد) همان شهر گنجه است که در آنجا فرائورت (فرود/سیاوش) پادشاه مقتدر ماد توسط مادیای اسکیتی ملقب به مجرم و پر آسیب (فراسیاب)غافلگیرانه از سمت شمال قفقاز مورد تهاجم قرار گرفت و کشته شد. کنگ دژی هفت حصاری که توسط کیخسرو (کی خشثرو، هوخشثره) فتح شده است همان دژ کیشه سو (همدان) است که آشوریان آن را برای چپاول ماد در قلب اراضی مادها بنا نموده بوده اند. ثروتهای این دژ از ویرانی و غارت خزائن پایتختهای آشور یعنی نینوا و شهر آشور تأمین شده بود که تقریبا طی شش سده غارتگری و باجگیری برده داران ستمگر آشوری بدست آمده بوده است. همین دژ در شاهنامه  در رابطه با فریدون (کورش سوم) و ضحاک (آستیاگ) تحت نام دژ هوخت کنگ (دژ محل گنج نیک) قید شده است. در شاهنامه خود این دژ هوخت کنگ (به تصحیف هودجش کنگ) با بیت المقدس (بابل= شهر دروازه خدا) در هم آمیخته است خصوصاً آنجا که همانند متن ناهید یشت اوستا صحبت از عبور از دجله را می نماید  این موضوع به وضوح عیان میگردد. از سوی دیگر دژ هوخت کنگ در رابطه با کیخسرو مطابق نینوا (شهر رفاه و ثروت) است که در شاهنامه تحت نام دژ بهمن (وهومان= خانه نیک) به عنوان مقر دیوان ویرانگر (آشوریان) در اردبیل (خانه مقدس= بیت المقدس، منظور نینوا) معرفی شده است که به قول بندهشپ کماز دیوان (محل باده گساری آشوریان) بود و کیخسرو آن را برزمین نشاند یعنی با خاک یکسان کرد. شیر بیرحم پیر آشور بدست اخلاف شکارهای به رهبری کی خشثرو و متحدانش کورش دوم (توس) و برادرش آریارمن (گستهم) و سپیتمه جمشید (گودرز کشوادگان) خودش برای همیشه به تاریخ سپرده شد. ضمناً در و دیوار تخت جمشید که حاوی نقوش خراج دهندگان دور و نزدیک است تردیدی در کنگ دژ به شمار رفتن تخت جمشید باقی نمی گذارد. نام پارسی کهن آنجا یعنی پاسارگاد را می توان محل نگهداری[خزاین] معنی نمود. هندوان نیز از مهابهاراته (رباینده گنج بزرگ) سوای میهن خویش همینپاسارگاد کورش را مدّ نظر داشته اند چه هندوان نام کورش را سوای هیئت اوستایی آن یعنی ثراتئونه (سومی، منظور کورش سوم) به صورت بهاراته (رباینده گنجها) قید نموده اند.جمشید تاریخی (=مؤبد درخشان) یعنی سپیتمه (=سپید رخسار) داماد و ولیعهدآستیاگ پادشاه ولایات جنوب قفقاز بوده است که به امر کورش سوم به قتل رسید. ولی کورش سوم (فریدون) با همسر مسن او آمی تیدا دختر آستیاگ ازدواج نمود و پسران اوسپیتاک (زریادر) و مگابرن (ویشتاسپ) به پسر خواندگی (ایرج و سلم) یا برادر خواندگی (کتایون و برمایون)خود پذیرفت و ایشان از حکومت ماد کوچک و ماد سفلی به حکومت بلخ و گرگان بر گماشت. ارنست هرتسفلد ایرانشناس معروف آلمانی، سپیتاک پسرسپیتمه را همان زرتشت سپیتمان می داند. نگارنده بعد سه دهه تحقیق در این راه، این نظر را درست دیده و ویشتاسپ حامی زرتشت را نیز همان برادر بزرگ او مگابرن ویشتاسپ دریافته ام و از موضوع معاصرت و این همانی بودن هر دو محلهای فرمانرواییزرتشت سپیتمان و گائوماته بردیه ( پسر خوانده و داماد کورش) و سپیتاک پسر سپیتمه به طور قطع به یکی بودن اینان رسیده ام. در شاهنامه برمایون همچنین به عنوانگاو  پرمایه شیر ده بزرگ و مقدسی معرفی میشود که دایه فریدون (کورش سوم) به شمار رفته است. بی شک این موضوع از ترجمه عامیانه نام گائومات (دانای سرودهای دینی) به گاو ماده عاید گردیده است. دختر دیگر آستیاگ یعنی خاله سپیتاک/گائومات/زرتشت تحت نام  آموخه با بخت النصر پادشاه معروف بابل ازدواج کرده بود که تصور میشدباغهای معلق معروف بابل (در واقع حصار دفاعی مزین شهر بابل) به خاطر وی بنا شده بود که در اساس به سبب هراس از امپراطوری ماد و وابستگان پارسی و سکایی ایشان بوده است. در اوستا و شاهنامه  همین دختران آستیاگ (ضحاک، اژدهاک) که به سهو غالباًدختران جمشید به شمار رفته اند تحت القاب ارنواک (ارنواز) و سنگهواک (شهرناز) یاد شده اند که فریدون/ کورش ایشان را از چنگ ضحاک (در اساس تاریخی خود منظور آستیاگ پادشاه ماد و نابونید پادشاه بابل) آزادشان ساخته و به عقد خود در می آورد. مارهای کتف ضحاک اشاره به ایزد ماروش ویژه شهر  بابل یعنی مردوک می باشد.  جالب است که چنینان باستان در گزارشهای خود در عهد اشکانیان نام بابل را تیائوچه(تئوژیه اوستا= محل اژدهای نیرومند) آورده اند که همانست در روایات ملی تبدیل به تازیشده و بعدها به اعراب اختصاص داده شده است.

رفتن فریدون به جنگ ضحاک

کــمــر تــنــگ بــســتــش بــه کـــیـــن پـــدرفــریــدون بــه خــورشــیــد بــر بــرد ســـر
بــه نــیــک اخــتــر و فــال گــیــتــی فــروزبــــرون رفــــت خــــرم بــــه خـــــرداد روز
بــــه ابـــــر انـــــدر آمـــــد ســـــر گـــــاه اوســـپـــاه انـــجـــمـــن شــــد بــــه درگــــاه او
ســپــه را هــمــی تــوشــه بــردنـــد پـــیـــشبــه پــیــلــان گــردون کــش و گــاو مــیـــش
چــو کــهــتـــر بـــرادر ورا نـــیـــک خـــواهکــیــانــوش و پــرمــایـــه بـــر دســـت شـــاه
ســـری پـــر ز کـــیـــنــــه دلــــی پــــر ز دادهــمــی رفــت مــنــزل بــه مــنــزل چــو بـــاد
بــه جــایــی کــه یــزدان پــرســتــان بــدنـــدرســــیــــدنــــد بــــر تــــازیــــان نـــــونـــــد
فـــرســــتــــاد نــــزدیــــک ایــــشــــان درودپــس آمــد بــر آن جــای نـــیـــکـــان فـــرود
خــرامــان بــیــامـــد یـــکـــی نـــیـــک خـــواهچــو شــب تــیــره گــشــت از آن جــایـــگـــاه
بـــه کـــردار حـــور بـــهـــشـــتـــیـــش رویفــرو هــشــتــه از مــشــگ تـــا پـــای مـــوی
نــهــانــی بــیــامــخــتـــش افـــســـونـــگـــریســـوی مـــهـــتـــر آمـــد بــــه ســــان پــــری
گـــشـــاده بـــافـــســـون کـــنـــد نـــاپـــدیــــدکـــه تـــا بـــنـــدهـــا را بـــدانـــد کـــلـــیــــد
نــه از راه پـــیـــگـــار و دســـت بـــدیـــســـتفــریــدون بــدانــســـت کـــان ایـــزدیـــســـت
کـــه تـــن را جـــوان دیـــد و دولـــت جـــوانشــــد از شــــادمــــانــــی رخــــش ارغـــــوان
یـــکـــی پـــاک خــــوان از در مــــهــــتــــرشخــورش هــا بــیــاراســت خـــوالـــیـــگـــرش
گـــران شـــد ســـرش رای خــــواب آمــــدشچــو شــد نــوش خـــورده شـــتـــاب آمـــدش
بــــدیــــدنــــد و آن بــــخــــت بــــیـــــدار اوچـــــو آن ایـــــزدی رفـــــتـــــن و کـــــار او
تـــبـــه کـــردنـــش را بـــیــــاراســــتــــنــــدبــرادرش پــس هـــر دو بـــرخـــاســـتـــنـــد
بــــرادرش هــــر دو نـــــهـــــان از گـــــروهیـــکـــی کـــوه بـــود از بـــرش بـــرز کــــوه
شــــده یــــک زمــــان از شــــب دیـــــریـــــازبــه پــایــیــن کــه شــاه خــفـــتـــه بـــه نـــاز
وزیــشــان نــبـــد هـــیـــچ کـــس را خـــبـــربــه کـــه بـــرشـــدنـــد آن دو بـــیـــدادگـــر
بـــر آن بـــرز بــــالــــای آن تــــیــــغ کــــوهبـــرفـــتـــنـــد هـــر دو نـــهـــان از گــــروه
نــــدیــــده مــــر آن کــــار بـــــد را گـــــرانز خـــارا بـــکـــنـــدنـــد لـــخـــتــــی گــــران
بــدان تـــا بـــکـــوبـــد ســـرش بـــی درنـــگاز آن کـــوه بـــالـــا بـــکـــنـــدنـــد ســـنــــگ
مــر آن خــفــتــه را مــرده پــنـــداشـــتـــنـــداز آن کــوه غــلــطــان فــرو گـــاشـــتـــنـــد
خـــروشـــیـــدن ســـنـــگ بــــیــــدار کــــردبــه فــرمــان یــزدان ســـر خـــفـــتـــه مـــرد
بـبــســت و نــجــنــبــیــد آن ســنــگ بــیــشبـافـسـون مـر آن ســنــگ از جــای خــویــش
نــکــرد آن ســخــن را بـــدیـــشـــان پـــدیـــدهـمـان گـه کـمــر بــســت و انــدر کــشــیــد
چــنــان چــون بــود مــرد دیـــهـــیـــم جـــویبـــــــه ارونـــــــد رود انــــــــدر آورد روی
بــه تــازی تـــو ارونـــد را دجـــلـــه خـــواناگــــر پــــهــــلــــوانــــی نـــــدانـــــی زبـــــان
لـــب دجـــلـــه و شــــهــــر بــــغــــداد کــــرددگـــــر مـــــنــــــزل آن شــــــاه آزاد مــــــرد
فـــــرســـــتــــــاد زی رودبــــــانــــــان درودچـــو آمــــد بــــه نــــزدیــــک ارونــــد رود
کـه کـشـتـی بـرافـگــن هــم اکــنــون بــه راهبـــر آن رودبـــان گـــفـــت پــــیــــروزشــــاه
از ایــن هــا کــســی را بــدیــن ســو مـــمـــانمـــرا بـــا ســـپـــاهـــم بــــدان ســــو رســــان
بــه کــشــتــی و زورق هــم انـــدر شـــتـــاببـــــدان تـــــا گـــــذر یـــــابـــــم از روی آب
نـــیـــامـــد بـــگـــفـــت فــــریــــدون فــــرودنـــیـــاورد کـــشـــتـــی نــــگــــهــــبــــان رود
چــنــیــن گــفــت بــا مــن ســخــن در نــهـــانچـــنـــیـــن داد پـــاســـخ کـــه شـــاه جـــهـــان
جـــوازی بـــیـــابــــی و مــــهــــری درســــتکــه مــگــذار یــک پــشــه را تــا نــخـــســـت
از آن ژرف دریـــــا نـــــیـــــامـــــدش بـــــاکفـریـدون چـو بـشـنــیــد شــد خــشــمــنــاک
بــر آن بــاره ی تــیــزتــگ بـــرنـــشـــســـتهــم آنــگـــه مـــیـــان کـــیـــانـــی بـــبـــســـت
بـــه آب انـــدر افـــگـــنـــد گـــلــــرنــــگ راســرش تــیــز شــد کــیـــنـــه و جـــنـــگ را
هـــمـــیـــدون بـــه دریـــا نـــهـــادنـــد ســــربــبــســتــنــد یــارانــش یــکـــســـر کـــمـــر
بــه آب انــدرون غـــرقـــه کـــردنـــد زیـــنبــــر آن بـــــادپـــــایـــــان بـــــا آفـــــریـــــن
بـــه بـــیـــت الـــمـــقـــدس نـــهـــادنــــد رویبـه خـشـگـی رسـیـدنـد ســر کــیــنــه جــوی
هــمــی کــنــگ دژ هــودجــش خـــوانـــدنـــدکـــه بـــر پـــهـــلـــوانـــی زبـــان رانــــدنــــد
بـــــــرآورده ایـــــــوان ضـــــــحـــــــاک دانبـــه تـــازی کـــنـــون خـــانـــه ی پــــاک دان
کــز آن شــهــر جــویــنــده بــهــر آمـــدنـــدچــو از دشــت نــزدیـــک شـــهـــر آمـــدنـــد
یــکـــی کـــاخ دیـــد انـــدر آن شـــهـــر شـــاهز یـــک مـــیـــل کـــرد آفـــریـــدون نـــگـــاه
هــــمــــه جــــای شــــادی و آرام و مــــهــــرفـروزنــده چــون مــشــتــری بــر ســپــهــر
کــه گــفــتـــی ســـتـــاره بـــخـــواهـــد بـــودکــه ایــوانــش بــرتــر ز کــیـــوان نـــمـــود
کــه جـــای بـــزرگـــی و جـــای بـــهـــاســـتبـــدانـــســـت کـــان خـــانـــه ی اژدهـــاســـت
بــرآرد چــنــیـــن بـــرز جـــای از مـــغـــاکبـه یـارانـش گـفـت آنــک بــر تــیــره خــاک
مــــگـــــر راز دارد یـــــکـــــی در نـــــهـــــانبــتــرســم هــمــی زانــکـــه بـــا او جـــهـــان
شــــتــــابــــیــــدن آیـــــد بـــــروز درنـــــگبــبــایــد کــه مــا را بـــدیـــن جـــای تـــنـــگ
عـــنـــان بـــاره ی تـــیـــزتـــک را ســـپــــردبــگــفــت و بــه گـــرز گـــران دســـت بـــرد
کــه پــیــش نـــگـــهـــبـــان ایـــوان بـــرســـتتـــو گـــفـــتـــی یـــکــــی آتــــشــــی درســــت
تــو گــفــتــی هـــمـــی بـــرنـــوردد زمـــیـــنگــران گـــرز بـــرداشـــت از پـــیـــش زیـــن
فــریــدون جــهــان آفــریــن را بــخـــوانـــدکــس از روزبــانـــان بـــدر بـــر نـــمـــانـــد

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *