آثار حیات در انسلادوس
به نظر می رسد انسلادوس، قمر سیارۀ زحل (کیوان)، یکی از مساعدترین مکانها در منظومۀ شمسی برای جستجوی حیات باشد.
از این پس “انسلادوس” نامی خواهد بود که باید به خاطر سپرد. نه تنها معلوم شده است که بر این قمر اقیانوسی در زیر یخ پنهان است، بلکه بر روی این اقیانوس هم تودۀ کف آلودی از مولکولهای ارگانیک قرار دارد که مدام همچون حباب از اعماق آن به بالا در حرکت اند. دانشمندان با آنالیز نور-شیمیائی آب اقیانوس انسلادوس، که هر از گاهی از درون یخ به بالا فواره می کشد، به این نتیجه رسیده اند. معلوم شده است که این آب سرشار از بقایای اتصالات پیچیدۀ ارگانیک، از جمله بنزین و پیرین است. این قرینۀ قدرتمندی است حاکی از آن که انسلادوس علاوه بر “دریای اولیه”، از آتشفشانهای فعال در اعماق دریا و از یک شیمی اقیانوسی سرزنده نیز برخوردار است. و اینها همه شرایطی را تشکیل می دهند که صاحبنظران آن را برای پیدایش حیات بسیار مساعد می دانند.
کریستوفر گلین، پژوهشگر امریکائی انسلادوس، در بارۀ این یافته ها می گوید: “انسلادوس یک بار دیگر ما را حیرت زده کرده است. این قمر، با این قبیل ترکیبات پیچیده ارگانیک، که از یک اقیانوس سیال و پرجنب و جوش به بیرون می جهند، تنها جرم غیر زمینی منظومۀ ماست، که ار تمامی شرایط حیات، در شکلی که ما می شناسیم، برخوردار است.”
انسلادوس یخزده تا همین اواخر قمری محسوب می شد که “کوچکتر از آن بود که بتواند جالب باشد”. این قمر با قطر ۵۰۰ کیلومتری اش، حتی نمی تواند فرانسه را بپوشاند. اما ستاره شناسان بر این نظر اند که مواد درونی این قمر در اثر قوۀ جاذبۀ زحل، ورز داده می شود و سیال باقی می ماند.
گلین و همکاران آلمانی و امریکائی او یافته های خود را بر اندازه گیریهائی انجام شده در پانزده سال اخیر از زحل و قمر آن بنا نهاده اند. در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۵ اندازه گیر فضائی کاسینی از عرض یک فواره انسلادوس عبور کرد. متعاقباً این اندازه گیر از یکی از حلقه های زحل عبور کرد که بخش اعظم آن از گرد یخ متعلق به انسلادوس تشکیل شده است.
دانشمندان علوم فضائی پیشتر از این وجود مولکولهای ساده تری چون کربن دی اکسید، هیدروژن و متان را در فواره های انسلادوس نشان داده بودند. و اکنون آشکار شده است که کاسینی در برخورد با فوارۀ گفته شده اندکی از مولکولهای ارگانیک بسیار سنگین تر را هم بار زده است. با توجه به وزن این ذرات، به نظر می رسد که آنها قطعات تکه پاره شدۀ مولکولهای پیچیدۀ حیاتی با ستون فقراتی از اتمهای کربن بوده اند. چنین ساختاری یکی از مهمترین عناصری است که مولکولهای غول آسای حیات را می سازند.
تیم گلین فرضیه ای نیز برای توضیح چگونگی ایجاد این اتصالات دارد. طبق این فرضیه حبابهای گاز در شکافهای درون یخ اقیانوس انسلادوس، درست مثل گاز آب گازدار در یک لیوان، به بالا حرکت می کنند و در سطح یخ لایۀ نازکی از مواد ارگانیک را از خود به جا می گذارند و فواره های انسلادوس این مواد را به فضا می فرستند.
هانس هاوبرایتس، پژوهشگر سیاره شناس مؤسسۀ ماکس پلانک در شهر گوتینگن، که به تحقیقات در منظومۀ شمسی اشتغال دارد، از این خبر بسیار شادمان است. او که خود روی یک پروژه تحقیقاتی در بارۀ یک قمریخی دیگر – قمر اروپا – کار می کند، می گوید: “خبر بسیار خوبی است. اما دلیلی برای تغییر در برنامۀ ما نیست. قمریخی اروپا اقیانوسی دارد که ما فکر می کنیم میلیاردها سال سن دارد. در حالی که در این باره که آیا وضعیت در انسلادوس همیشه چنین بوده که اکنون یافته شده، تردید وجود دارد.”
او نسبت به برداشتهای افراطی از این یافته ها هشدار می دهد: “روندهای مختلفی وجود دارند که می توانند این مشاهدات را توضیح دهند. هرقدر هم که این دست یافته ها مهیج باشند، اما ما هنوز از شواهد واقعی حاکی از وجود حیات فرازمینی فاصلۀ بسیاری داریم”.
