آفازی یا زبان پرشی
زبان پرشی از دست دادن تمام یا بخشی از توانایی درک معنای کلام به صورت کلامی یا نوشته ی است و ارتباطی به هوش فرد ندارد . زبان پریشی بیماری نیست بلکه نشانه ای از این آسیب مغزی است که می تواند ناشی از ضربه ، تومور مغزی ، عفونت یا جراحت باشد . اغلب پزشکان اشتباها زبان پریشی را ناشی از اختلال روانی می داند. ۳
در انواع زبان پریشی همیشه یک ضایعه مشخص در گوشه ای از مغز وجود دارد و با اینکه دستگاههای گیرنده ( شنوایی و بینایی ) و نیز دستگاههای ابراز کننده ( گویایی و دست ها ) سالم اند، به علت ضایعه مغزی امکان ارتباط و استفاده از نمادها به نحوی زایل می شود. ۲
اصطلاح آفازی برای بزرگسالان و دیسفازی برای کودکان به کار برده . می شود دیسفازی یا نارساگویی یکی از نارسائیهای گفتاری است که بخصوص پس از ۶ سالگی به صورت سازمان نا یافتگی زبان در حال تحول متجلی می گردد و ممکن است مشکلاتی در راه زبان نوشتاری کودک به صورت نارساخوانی و نارسانویسی ایجاد کند . در دیسفاری اعضای تولید صوت بهنجارند. نظام آوایی بخوابی کسب شده و اختلالهای مفصل بندی نداشته و همه صوتهای زبان بخوبی تکرار می شوند . نارسایی شنیداری وجود ندارند ، اما نوعی بی نظمی در ادراک شنیداری کلامی مشاهده می شود . در این زمینه دو سال از همسالان خود پائین تر است . نارساگو غالبا نمی تواند بیش از دو هجای بی معنا را تکرار کند و در آزمون تکرار جمله ها نیز با شکست مواجه می گردد. درک و فهم زبان تقریبی است و مفاهیم انتزاعی مربوط به زمان و امکان و ویژگیهای اشیاء را پس از ۶ سالگی بخوبی درک نمی کند . گرچه کودک دیسفازی حرف می زند و مقصود خود را می فهمد ، اما خزانه لغاتش وحدود است و اشتباهات ترکیبی فراوان دارد و از کلمات ربطی بدرستی استفاده نمی کند و در ۸-۹ سالگی به ترکیبهایی اقدام می کند که از ویژگیهای سن ۳ سالگی است . کودک دیسفازی بختی خواندن را یاد می گیرد و در بسیاری از آنها ، مشکلات خواندن در خلال تحصیلات پابرجا می ماند . تقریبا همه آنها در املاء و انشاء با مسائلی مواجه هستند . (۱)
انواع آفازی
انواع مختلفی از زبان پریشی وجود دارد از جمله
زبان پریشی دریافتی ( حسی یا گیرنده ):
موجب مشکلات در درک مفاهیم می شود . اگر چه ممکن است گفتار فرد زبانریشی فصیح باشد اما در ناقص او از آنچه که می شنود یا می خواند باعث دریافتی نامفهوم و گنگ می شود . او صدا را می شنود و نوشته را می بیند اما قادر نیست معنی آن زا درک کند این نوع از زبان پریشی ، به نام زبان پریشی ور نیکه نیز شهرت دارد زیرا ناحیه ورنیکه در مغز آسیب دیده و موجب این نارسایی می شود . (۳)
۲) زبان پریشی کلی (۲):
در این مورد ، ناتوانی هم در صحبت و نوشتن و هم در فهمیدن کلمات نوشته شده و یا گفته شده وجود دارد . تمام کاربردهای زبان از جمله درک مفاهیم و عبارت ها از بین می رود . زبان پریشی کلی به علت وارد آمدن آسیب کلی به ناحیه توانائی های زبان در مغز پدید می آید .(۳)
۳) زبان پریشی اسمی(۳)( آفازی اسامی ) :
در این حالت به علت ضایعه ای که در مرکز تکلم و بعضی قسمتهای حافظه حرکتی ایجاد می شود شخص قادر به ادای اسامی نیست در حالی که می تواند سایر کلمات را ادا کند . این اختلال نوع خفیف تری است و طی آن فرد در نامیدن صحیح اشیاء افراد ، مکانها یا وقایع دچار زحمت می شود. بر اساس نظر انجمن پزشکی آمریکا ممکن است علت زبان پریشی ، اختلال عمل مغز یا صدمه دیدن ناحیه خاصی از مغز که مربوط به بیان است باشد .
۴) زبان پریشی بیانی(۳)(بروکا)(۴):
که موجب اشکال در بیان عبارت می شود . فرد مبتلا به این نارسائی ، قادر است فقط تعداد کمی کلمات معنادار ادا کند . صحبت چنین افرادی نه تنها فصیح و گویا نیست بلکه کند و تصنعی است . آسیب در قسمت بروکای مغز موجب این نوع زبان پریشی قادر به بیان افکار و اداراک خود نیستند(۱)
۵) زبان پریشی اکتسابی(۵):
اگر کودکی که تازه شروع به صحبت کرده است دچار آسیب دیدگی مغزی شود ممکن است به نوعی از زبان پریشی بنام زبان پریشی بنام زبان پریشی اکتسابی مبتلا شود و احتمالا توانائی بیان خود را از دست می دهد . این پیشنامد هنگامی اتفاق می افتد که یا عفونت مغزی شدید پیش آید یا خون در مغز لخته شود . کودک مبتلا به زبان پریشی استکابی شانس بهتری دارد تا بهبود یابد تا فرد بزرگسال خوشبختانه به نظر می رسد که سیستم اعصاب مغزی کودک قابلیت بازسازی و جبران جراحت را داراست و مغز تا سنین بلوغ قادر به بازسازی خود می باشد . انجمن پزشکی آمریکا معتقد است که شانس بهبودی کامل در افراد زبان پریش کم است اما بعد از ضربه مغزی یا جراجت سر در برخی موارد احتمال بهبودی وجود دارد .
۶) آگرافیا ( ناتوانی در نوشتار ) :
که در آن فرد قادر به بر گرداندن علائم کلامی یا شفاهی به علائم نوشتاری نیست در این اختلال به علت ضایعه در مرکز نوشتن شخص قادر نیشت کلمات را از روی حافظه و تجسم بنویسد ؛ اما می تواند کلمات را نسخه برداری کند .
خصوصیات و ویژگی ها
علامت زبان پریشی بطور عمده از دست دادن جدی گفتار است . علاوه بر آثار زبان پریشی بسیاری از مشخصات زیر در افراد مبتلا مشاهده شده است .
۱_ ضعف عضلانی ۲_ سر دردهای مکرر و متناوب ۳_ از دست دادن بینایی جانبی ۴_ مشکل تلفظی ۵_ از دست دادن عادات شخصی ۶ احساس درماندگی و بی یاری ۷ ناتوانی در تولید صدا ۸_ اشتباهات دستوری زبان ۹_ کوتاهی دامنه توجه ۱۰_ تغییر حالات روانی ۱۱_ افسردگی ۱۲_ از دست دادن حافظه ۱۳_ اضطراب و عصبانیت ۱۴_ وارونه نویسی ۱۵_ فلج در یک قسمت بدن ۱۶_ حمله یا سکته ۱۷_ ضعف شنوایی ۱۸_ گریه و خنده های بی دلیل ۱۹_تمیزی و مرتب بودن توام با وسواس ۲۰_ خمودی ۲۱ ساختن جملات ناقص ۲۲_ ناتوانی در درک معانی سمبلیک ۲۳_ مشکلات حافظه ای ۲۴_ خستگی ۲۵احساس بیهودگی ۲۶_ ناتوانی در انجام وظایف ساده ۲۷_ اختلاف رفتاری و بیقراری
راهبردهای آموزشی برای مربیان
اکثر مبتلایان به زبان پرشی در کلاسهای ویژه آموزش داده می شوند ، در کلاسهای عادی ممکن است دانش آموزانی حضور داشته باشند که دارای زبان پرشی خفیفی باشند . دراین صورت آموزگار باید به یاد داشته باشد که فرد زبان پریشی در کلاس ، کل اهداف آموزشی را دریافت نمی کند . وی باید چنین دانش آموزانی را تشویق کند از دیگران حواسشان از جمله بویایی ، لامسه و قوای حرکت کمک بگیرند بتوانند مفاهیم کلامی و دیداری را درک کنند در برخی موارد دانش آموز زبان پریش از درک مواد آموزشی توسط چشم ناتوان است .
اما اگر سایرحواس استفاده کند موضوع برایش قابل درک خواهد شد معلم باید نقص فرد زبان پریش را در نظر داشته باشد و نسبت به ایجاد ارتباط با او سخت گیری نکند ، مانند سایر ناتوانی ها مهلم باید از روش چند حسی استفاده کند . اثرات روانی و فیزیولوژیکی زبان پریشی برای کودک شود او از نظر روانی ناقص است ، علاوه بر تحقیر دانش آموز ، موجب می شود که اعتماد به نفس وی از بین رفته و روند بهبودی کند شود درماندگی و نکرانی فرد زبان پریشی را نمی توان دست کم گرفت . وقتی که توان برقرار ارتباط بادیگران از بین می رود فرد احساس جدائی و نومیدی می کند .
معلم بایستی برای فراینداجتماعی کردن دانش آموز زبان پریش امور را تهسیل کند . این فعالیت به وسیله ایجاد فرصتهای مناسب در پیوستن به دیگر دانش آموزان در فعالیتهای مشترک کلاسی به وجود می آید . یک دوست واقعی می تواند در فرایند اجتماعی شدن یک دانش آموز به کمک کند . تمامی دانش آموزان ، از جمله دانش آموزان زبانریش وقتی که ارتباط توام با تفریح باشد به بهترین وجه مفاهیم را یاد می گیرند .
اگر حافظه بلند مدت او چار نقصان شده است بیشتر نیازمند این می باشد که مواد درسی قبل را برایش مرور کنند و اگر حافظه کوتاه مدت او چار نقض شده باشد نیاز به آموزش مجدد دارد دستورات بهتر است به صورت تک مرحله ای بیان شود تا فرامین دو مرحله ای در هنگام ارائه دستورات لازم است که از استعارات و تغبیرات استفاده نشود .
نوشته : مریم یقینی
