المفلس فی امان الله
کسی که قادر به ادای دین و بدهکاری خود نباشد با استفاده از ضرب المثل بالا خود را در پناه خدا دانسته، مصون از تعرض و تعقیب می داند. عبارت مثلی بالا را به حضرت رسول اکرم (ص) نسبت می دهند که چون واقعه تاریخی آموزنده ای آن را صورت ضرب المثل داده است، به شأن نزول آن می پردازیم.
در کشور حجاز قبل از اسلام، چنانچه مدیون قادر به ادای دین نبود، طلبکار و دائن نسبت به مدیون همه گونه حق داشت؛ مخصوصاً طبق سنتی که در شهر تجاری مکه حکمفرما بوده است، اگر یک نفر توانگر به دیگری وام می داد و مدیون در موعد مقرر قادر به پرداخت بدهی خویش نمی شد، بستانکار مجاز بود مدیون را برده و بنده خود کند و وی را تا استهلاک دین به کار وادارد و یا در بازار برده فروشان بفروشد. پیامبر اسلام به دفاع از این دسته افراد مظلوم و مفلس برخاست و ندا در داد که “المفلس فی امان الله”. یعنی کسی که از عهده ادای دین برنیاید در پناه خدا و مصون از تعرض حاکم و وامخواه است، و هیچکس حق ندارد او را شکنجه و آزار داده یا در معرض بیع قرار دهد. برای جماعت قریش که کاری جز رباخواری و رباکاری نداشته اند، پیداست که این ندا و هشدار رسول اکرم، چون پتک کوبنده ای بود که بر مغزشان فرود آمده، از مطامع آنان در تحصیل مال از طریق فروش بنده و برده به کاروانیان جلوگیری می کرد. به علاوه غلامان را که اکثراً به علت عدم استهلاک دین در صف بندگان و بردگان درآمده بودند به عصیان و انقلاب وا می داشت. پس درنگ و تأمل را جایز ندیده به رهبری ابوسفیان قیام کردند و حضرت محمد (ص) و تمام یارانش را از مکه اخراج کردند. به طوری که می دانیم ابوطالب و حضرت محمد (ص) و کلیه افراد قبیله بنی هاشم به یک منطقه کوهستانی مکه که متعلق به ابوطالب بود و آن منطقه را شعب ابیطالب می نامیدند تبعید شدند.
