اندوسکوپی چیست
اندوسکوپی (Endoscopy) یک روش غیر جراحی برای بررسی کردن مسیر گوارشی بیمار می باشد. با استفاده از یک اندوسکوپ، لوله ای انعطاف پذیر که به آن چراغ و دوربین متصل شده است، پزشک شما میتواند تصاویری از مسیر گوارشی شما را در یک مانیتور رنگی مشاهده کند.
در یک اندوسکوپی فوقانی، اندوسکوپ به سادگی از طریق دهان و حلق وارد شده و به مری میرسد. بدین ترتیب پزشک میتواند مری، معده و قسمت های فوقانی روده کوچک را مشاهده کند.
به صورت مشابه، اندوسکوپ میتواند از طریق مقعد وارد روده بزرگ شده و این ناحیه را بررسی کند. این عمل بسته به اینکه تا چه قسمتی از روده مورد بررسی قرار میگیرد، سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی نامیده میشود.
نوع خاصی از اندوسکوپی که کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP) نامیده میشود، توانایی گرفتن عکس هایی از پانکراس، کیسه صفرا و ساختارهای مرتبط را فراهم میکند. ای آر سی پی همچنین برای قرار دادن استنت (توری فلزی برای باز نگه داشتن مجراها) و نمونه برداری مورد استفاده قرار میگیرد.
سونوگرافی اندوسکوپیک یا EUS، اندوسکوپی فوقانی و آزمایش سونوگرافی را با یکدیگر ترکیب کرده تا تصاویر و اطلاعاتی درباره ی قسمت های مختلف مسیر گوارشی فراهم سازد.
چرا به اندوسکوپی نیاز دارم؟
پزشکان معمولا اندوسکوپی را برای بررسی موارد زیر پیشنهاد میکنند:
- درد معده
- زخم معده، التهاب معده، یا سختی در قورت دادن
- خونریزی در مسیر گوارشی
- تغییر در عادات دفع ( یبوست شدید یا اسهال)
- پولیپ یا افزایش اندازه روده بزرگ
ضمناً، پزشک شما ممکن است از یک اندوسکوپ برای نمونه گیری استفاده کند و در نمونه به دنبال وجود بیماری باشد.
اندوسکوپی همچنین میتواند برای درمان یک مشکل گوارشی بکار رود. برای مثال، اندوسکوپ ممکن است نه تنها خونریزی ناشی از زخم معده را پیدا کند، بلکه دستگاه هایی را میتوان به آن وصل کرد که خونریزی را متوقف کنند. در روده بزرگ میتوان پولیپ ها را برداشت و از سرطان روده بزرگ جلوگیری کرد.
همچنین، با استفاده از ERCP، سنگ های صفرایی که از کیسه صفرا خارج شده و به مجرای صفرا وارد شده اند را میتوان برداشت.
عوارض آندوسکوپی
روی هم رفته اندوسکوپی فرآیندی بسیار ایمن است، اما امکان رخ دادن مشکلات زیر وجود دارد:
- پرفوریشن (ایجاد سوراخ در دیواره روده)
- واکنش به داروهای بیهوشی
- عفونت: عفونت ناحیه‌ی تحت معاینه زمانی رخ میدهد که سایر روش‌های درمانی نیز هم‌زمان با آندوسکوپی صورت بگیرند. البته، عفونت‌ها معمولا شدید و جدی نیستند و با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان میشوند.
- خونریزی: خونریزی داخلی مشکلی خفیف و درمان شدنی بوده و با کوتر آندوسکوپیک درمان میشود.
- ایجاد ورم بعد از عمل
- درد در ناحیه گلو و نای
- التهاب پانکراس در نتیجه ERCP
- آروغ زدن
- (به خاطر هوایی که به داخل معده فرستاده می شود). در هنگام داخل کردن نوک آندوسکوپ به سمت گلو، ممکن است شما یکی دوبار آروغ بزنید که این یک واکنش طبیعی می باشد.
اگر پس از آندوسکوپی، هر یک از عوارض زیر را مشاهده کردید، حتما به پزشک خود اطلاع بدهید:
- مدفوع تیره
- تنگی نفس
- دردهای شکمی شدید و متداوم
- درد در سینه
- خون در استفراغ
چه کسی اندوسکوپی را انجام میدهد؟
متخصص بیماری های داخلی یا پزشک خانوادگی شما میتواند سیگموئیدوسکوپی را در مطبش انجام دهد. اما سایر انواع اندوسکوپی معمولا توسط متخصص گوارش انجام میشوند. سایر متخصصان مانند جراحان روده نیز میتوانند بسیاری از این اعمال را انجام دهند.
آمادگی قبل از آندوسکوپی
آمادگی روده
برای بررسی بخش فوقانی دستگاه گوارش (اندوسکوپی فوقانی یا ای آر سی پی) به کار خاصی جز غذا نخوردن به مدت ۶ الی ۸ ساعت قبل از آزمایش نیازی ندارید. برای بررسی روده بزرگ، باید خالی از مدفوع باشد. بنابرین یک روز قبل از انجام بررسی به شما داروی مسهل داده میشود.
آندوسکوپی معده با بیهوشی
برای اکثر آزمایشات با اندوسکوپ، از داروی آرام بخش استفاده میشود. این کار راحتی بیشتری برای فرد مورد آزمایش فراهم میکند.
داروی آرام بخش که شبیه به بیهوشی عمل می کند، از طریق تزریق وریدی به بدن وارد میشود و آرامش و خوابی سبک ایجاد میکند.
اگر نیاز به انجام دوباره ی اندوسکوپی باشد معمولا باز هم داروی آرام بخش تزریق میشود.
بیمار پس از یک ساعت بیدار شده ولی اثرات دارو زمان بیشتری در بدن باقی می مانند. پس رانندگی کردن تا یک روز بعد از آندوسکوپی، ایمن نیست.
بیهوشی عمومی (که شما را برای مدتی کاملا به خواب میبرد) فقط در موارد خاص به کار برده میشود. (در کودکان کم سن، و زمانی که اعمال بسیار پیچید انجام میشود.) (سطح بیهوشی ۴)
کپسول آندوسکوپی
آندوسکوپی با کپسول در اواسط قرن بیستم میلادی عرصه به میدان گذاشته و شامل یک دوربین بی‌سیم می باشد. دوربین به‌کار رفته در آن، به‌قدری کوچک بوده که درون یک کپسول جا میگیرد. مثلا اندازه‌ی آن در حد یک قرص آنتی بیوتیک بوده و به راحتی قابل بلعیدن است.
در حین عبور کپسول از مجاری گوارشی بیمار، هزاران تصویر از درون بدن گرفته میشود.
این تصاویر به دستگاهی که به کمربندی پوشیدنی بیمار متصل است،
ارسال می گردد. کپسول آندوسکوپی سابقا برای تصویربرداری از روده‌ی کوچک استفاده می‌شد، زیرا عکس‌برداری با روش‌های عادی آندوسکوپی کار بسیار سختی می باشد.
این کار برای معاینه‌ی مخاط روده‌ی کوچک و تشخیص بیماری کرون نیز مفید است.
کپسول آندوسکوپی از طریق سیستم گوارشی در طول ۲۴ تا ۴۸ ساعت عبور میکند. این روش تقریبا جدید بوده و در سال ۲۰۰۱ میلادی به تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز رسیده است.
تاکنون بیش از ۵۰۰ هزار عمل کپسول آندوسکوپی صورت گرفته و تقریبا ۱۰۰۰ مقاله درباره‌ی کاربرد بالینی آن منتشر شده است.
نحوه انجام آندوسکوپی معده
انجام آندوسکوپی فقط به چند دقیقه وقت نیاز دارد.
از آنجایی که لازم است در هنگام آندوسکوپی، معده شما خالی باشد، اگر قرار است آندوسکوپی در صبح انجام شود، شما باید بعد از خوردن شام، دیگر هیچ چیزی تا هنگام آندوسکوپی نخورید و به صورت ناشتا باشید.
اگر هم قرار است آندوسکوپی در بعدازظهر انجام شود، شما باید بعد از اینکه یک صبحانه سبک میل نمودید، دیگر هیچ چیزی تا هنگام آندوسکوپی نخورید.
برای انجام آندوسکوپی، شما باید راحت بوده و بر روی سمت چپ خود دراز بکشید.
به گلوی شما یک اسپری بی‌حس کننده زده می شود تا چیزی احساس نکنید.
همچنین یک قطعه کوچک محافظ در بین دندان های شما قرار داده می شود. این کار باعث میشود که دندان های شما آسیبی نبیند و نیز دندان های شما هم به آندوسکوپ صدمه نزنند.
وقتی که شما آماده بودید، پزشک، سر آندوسکوپ را روی زبان شما قرار داده و آن را به سمت گلو میبرد و از شما می‌خواهد که آن را قورت دهید، با این کار، مری باز شده و آندوسکوپ داخل آن می شود و سپس به سمت پایین و معده می‌رود
در طی این مدت، یک پرستار دائما مراقب شما خواهد بود و با یک ساکشن، بزاق شما را که در دهانتان جمع می شود، بیرون می‌کشد (مانند وسیله‌ای که در دندانپزشکی وجود دارد).
وقتی که سر آندوسکوپ وارد معده شد، از طریق یک لوله که در آندوسکوپ قرار دارد، معده باد می شود تا مشاهده داخل آن بهتر انجام شود.
در صورت مشاهده موارد مشکوک، پزشک ممکن است اقدام به نمونه‌برداری از بافت معده (بیوپسی) نماید که این کار، کاملا بدون درد می‌باشد.
وقتی که کار پزشک تمام شد، آندوسکوپ به بیرون کشیده می شود.
نکات مهم در آندوسکوپی معده
اگر قرار است برای شما آندوسکوپی انجام شود، حتما به موارد زیر توجه داشته باشید:
- در صورتی که به بیماری‌هایی مثل هپاتیت یا ایدز مبتلا هستید، حتما پیش از انجام اندوسکوپی این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید؛ چرا که پزشکان به منظور پیشگیری از انتقال این بیماری‌ها از یک فرد به فرد دیگر، برای مبتلایان به این بیماری ها از اندوسکوپ‌های مخصوص این بیماران استفاده میکنند.
- قبل از انجام هر گونه اندوسکوپی، تمام داروهای مصرفی را به پزشک بگویید، به ویژه درباره داروهای ضدانعقاد، ممکن است پزشک ترجیح بدهد یک یا چند روز قبل از انجام اندوسکوپی، بعضی داروهای شما قطع شوند.
- اگر به اختلالات خونریزی دهنده مبتلا هستید، حتما این موضوع را به اطلاع پزشک برسانید تا اقدامات لازم را برای مقابله با خطرات احتمالی مهیا کند.
- هر زمان که برای انجام اندوسکوپی مراجعه می‌کنید، تمام مدارک پزشکی خود را همراه داشته باشید.
- روز انجام اندوسکوپی، به تنهایی به بیمارستان یا محل انجام اندوسکوپی مراجعه نکنید و حتما کسی را با خود همراه داشته باشید.
- نگران درد و ناراحتی نباشید. پزشکان برای کاهش درد و ناراحتی بیماران، معمولا از داروهای مسکن، مخدر یا خواب‌آور به میزان لازم استفاده میکنند تا انجام این اقدامات برای بیمار قابل تحمل باشد.
- در برخی اندوسکوپی‌ها لازم است بیمار چند ساعت ناشتا باشد، یا پیش از انجام اندوسکوپی از روش‌هایی مثل تنقیه استفاده کرده باشد. درباره نیاز به انجام چنین اقداماتی حتما با پزشک خود مشورت کنید و به تمام توصیه‌های او عمل کنید تا زمان اندوسکوپی، مشکلی برای شما ایجاد نشود.
- برخی اوقات طی انجام اندوسکوپی، نمونه‌هایی از بافت‌های داخلی برداشته میشود. این نمونه‌ها توسط بیمار یا توسط پزشک مربوطه به بخش پاتولوژی فرستاده میشود تا زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرند و از روی آن، بیماری تشخیص داده شود. پیگیر نتیجه نمونه برداری های خود باشید.
- گاهی لازم است بیمار ساعاتی پس از انجام اندوسکوپی در بیمارستان یا محل اندوسکوپی تحت نظر باشد. این موارد را در برنامه‌ریزی زمانی خود لحاظ کنید.
