رشد و نمو کودک ـ اوتیسم
اوتیسم از بیماری های حمله کننده به توسعه مغزی به شمار می رود که به آن TEDمی گوییم.
این بیماری در اوایل کودکی خود را نشان می دهد معمولاً قبل از سه سالگی و شدت سیمپتوم ها در همه یکسان نیست و باعث می شود که کودک یا بزرگ سال نتواند با دیگران گفتگو کند و روابط اجتماعی داشته باشد.
TED هایی که بیشتر از همه دیده می شوند عبارتند از:
ـ اوتیسم
ـ سندورم Asperger
ـ سندورم RETT
ـ TED های غیر مشخص
ـ مشکلات جلوگیری کننده از تماس های اجتماعی کودک
تعریف و جدول بندی جدید برای TEDها
در چاپ جدید کتاب راهنمای تشخیص بیماری های روانی (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders- DSM-v-2013) انجمن روان پزشکان آمریکا (APA) پیشنهاد می کند که همه این بیماری ها را در یک گروه اوتیسمی قرار بدهند و سایر بیماری های ذکر شده به عنوان یک بیماری خاص بشمار نیاید و به این ترتیب تشخیص بیماری راحت تر و شروع درمان سریع تر می شود، ولی گروهی از پزشکان مخالف آن هستند، زیرا باعث می شود که در کشورهایی که کمک مالی و درمانی به بیماران می شود این کمک ها قطع شود.
علل بیماری
علت اصلی این بیماری هنوز مشخص نیست و دانشمندان معتقدند که عوامل زیادی می تواند باعث تولید TED بشوند مانند عوامل ژنتیکی و محیط زیستی که بر روی رشد و نمو مغز قبل و بعد از تولد اثر می گذارند.
ژن های مختلفی می توانند باعث تولید اوتیسم در یک کودک بشوند و در رشد و نمو مغز جنین موثر باشند و بعضی از عوامل ژنتیکی غیر مستقیم هم می توانند باعث امکان بالاتری در کودک برای اوتیسم و سایر TED ها بشوند.
عوامل محیط زیستی مانند تماس با مواد سمی قبل و بعد از تولد، مشکلات تولید شونده در هنگام زایمان و یا عفونت های قبل از تولد هم می توانند از عامل های تولید بیماری باشند.
در سال ۱۹۹۸ یک مطالعه انگلیسی اعلام کرد که رابطه ای بین اوتیسم و واکسیناسیون وجود دارد، مخصوصاً واکسن های ضد سرخک، مخملک و اوریون ولی مطالعات بعدی نشان داد که رابطه ای بین واکسیناسیون و اوتیسم وجود ندارد و نویسنده ی آن مقاله متهم به نشر خلاف واقع شد.
بیماری هایی که می توانند همراه با اوتیسم باشند
بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم از بیماری های عصبی دیگری هم رنج می برند مانند:
ـ صرع در نزد ۲۰ تا ۲۵ درصد کودکان اوتیسمی
ـ عقب افتادگی مغزی در نزد ۳۰ درصد کودکان مبتلا به نوعی از TED ها
ـ سندروم Fragileدر ۱/۸ درصد کودکان اوتیسمی دیده می شود.
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است گاهی دچار مشکلات زیر هم باشند مانند:
ـ مشکلات مربوط به خواب (نخوابیدن یا خواب ماندن طولانی).
ـ مشکلات مربوط به دستگاه گوارش یا آلرژی ها
ـ حملات غش که در کودکی و یا نوجوانی شروع می شوند.این حملات ممکن استموجب بیهوشی و یا لرزش غیر قابل کنترل تمام بدن و حرکات غیر طبیعی شود.
ـ بیماری های روانی مانند نگرانی که همراه و مربوط به مشکلات به عادت کردن، تغییرات مثبت یا منفی، ترس ها و دپرسیون می شود.
ـ مشکلات فهمی (فهمیدن) مثل عدم توجه، عدم قابلیت اجرا کردن یک کار، مشکلات حافظه ای و امثالهم.
وجود یک کودک مبتلا به اوتیسم کاملاً وضع زندگی روزانه خانواده را به هم می ریزد و باعث ناراحتی ها و استرس های زیادی برای افراد خانواده که در زیر یک سقف زندگی می کنند می شود.
تقریباً از هر هزار نفر ۶ تا ۷ نفر قبل از ۲۰ سالگی مبتلا به TED می شوند یعنی از هر ۱۵۰ کودک و نوجوان یک نفر و از هر هزار نفر ۲ نفرقبل از بیست سالگی به اوتیسم دچار می شوند. (آمار فرانسه در ۲۰۰۹)
(در کبک این آمار یک کودک در هر ۱۷۸ نفر می باشد و در ایالات متحده یک کودک در هر ۱۱۰ نفر)
در عرض بیست سال گذشته تعداد کودکان مبتلا به اوتیسم به نحو عجیبی زیاد شده به طوری که در بین مشکلات مهم ناتوانی های کودکان در مدارس به شمار می رود.
شرایط بهتر برای تشخیص و همین طور بالا رفتن دانش و دقت در نزد متخصصان و مردم عادی بدون شک به بالا رفتن آمار افراد مبتلا در تمام دنیا منجر می شود.
تشخیص
با این که علائم اوتیسم اغلب در حدود ۱۸ ماهگی دیده می شوند ولی یک تشخیص دقیق معمولاً در سه سالگی مشخص می شود، وقتی که تأخیر در حرف زدن و رشد و روابط اجتماعی بهتر مشخص می شود و هر چه زودتر تشخیص صورت گیرد زودتر به کودک کمک می شود.
برای تشخیص TED باید عوامل زیادی در کودک مطالعه شود مانند رفتار کودک و قدرت انجام کارهای مربوط به سنش و حرف زدن و روابط اجتماعی او و همکاری گروه متخصصان برای انجام آزمایشات مختلف لازم.
سیمپتوم ها
اوتیسم شناخته شده ترین نوع بیماری های حمله کننده به رشد و نمو مغزی کودکان است، و مبتلایان معمولاً درسه موضوع دچار مشکلات رشدی می شوند، زندگی اجتماعی و روابط با سایرین، اخلاق و رفتار و مشکلات حرف زدن و مکالمه و شدت این ها در کودکان متفاوت است و یک کودک مبتلا به نوع شدید قدرت انجام کارهای خودش را ندارد و نمی تواند با دیگران رفتار اجتماعی داشته باشد و گفتگو کند.
بعضی از کودکان علائم اوتیسم را خیلی زود نشان می دهند و دیگران در ماه ها یا سال های اولیه و ناگهان در خود فرو می روند، خشن می شوند و یا دیگر حرف نمی زنند با این که هر کودکی رفتار مخصوص بخودش را دارد ولی سیمپتوم هایی که زیاد دیده می شوند عبارتند از:
در زندگی اجتماعی
ـ اشکال در تماس چشمی و فهمیدن علائم صورت دیگران مثل خندیدن به کودک
ـ اشکال در فهمیدن مسائل احساسی مثل درک غمگینی یک نفر و قدرت فهم نظرات دیگران
ـ اشکال در نشان دادن احساسات خود بعضی وقت ها اطرافیان او نمی توانند بفهمند که کودک دچار درد است.
ـ وقتی صدایش می زنید جواب نمی دهد.
ـ ترجیح می دهد که به تنهایی بازی کند، به دنیای خودش فرو برود و قادر نیست با همسالانش دوستی برقرار کند.
ـ قادر نیست بازی هایی را که احتیاج به تفکر و تصور دارد انجام دهد.
ـ دوست ندارد مورد محبت و نوازش واقع شود و یا در موضوعی مچش گرفته شود.
در حرف زدن و مکالمات
ـ کودک پس از دو سالگی شروع به حرف زدن می کند.
ـ تأخیر در رشد و نمو در حدود ۳۰ ماهگی
ـ عدم تکلم درست کلمات یا ادا کردن جملات
ـ قادر نبودن به نگاه کردن به طرف مورد مکالمه
ـ قادر نبودن به ادامه یک مکالمه صحیح
ـ کودک با ریتم یا تن غیرطبیعی حرف می زند.
ـ کودک کلمات را می تواند تکرار کند ولی معنی آن را درک نمی کند.
رفتار کودک
ـ تکرار یک سری حرکات که به آن استریوتیپ می گویند مثل کف زدن یا به دور خود چرخیدن یا حرکات به چپ و راست
ـ تعصب شدید به نگهداری یک عادت مخصوص
ـ حساسیت شدید یا عدم حساسیت به نور، صدا، تماس با بدنش، یا عدم احساس درد که می تواند بر اثر یک مشکل تجزیه و تحلیل اطلاعات احساسی وارد شده به مغز باشد.
ـ علاقه بسیار شدید به قسمتی از یک اسباب بازی مانند یک چرخ که می چرخد.
ـ کودک مرتباً در حال حرکت است.
ـ کودک مایل به تقسیم چیزهای مورد علاقه اش با دیگران نیست.
ـ حملات غیظ و غضب علیه خودش و یا دیگران.
در مواقع زیر بهتر است با یک متخصص مشورت شود
ـ اگر کودک در ۱۲ ماهگی سرو صدا نمی کند و به اصطلاح چه چه نمی زند.
ـ حرکاتی برای نشان دادن منظورش انجام نمی دهد مثلاً نشان دادن یک شئی یا تصویر با انگشت.
ـ هیچ کلمه ای را در ۱۶ ماهگی نمی گوید.
ـ جملات ۲ کلمه ای را نمی توند بگوید.
چه کسانی در معرض ابتلا هستند
ـ پسرها بیشتر از دخترها دچار می شوند. ۴ پسر در برابر یک دختر.
ـ کودکانی که پدر یا مادر، برادر یا خواهرشان دچار است.
ـ کودکانی که به یک بیماری دیگر مثل سندورم X – Fragile و یا سندروم Down مبتلا هستند.
درمان های دارویی
با این که در حال حاضر هیچ درمانی برای بیمار اوتیسمی وجود ندارد، همین طور هیچ درمان واقعی برای TED ها نداریم، یک سری درمان ها به کم شدن سیمپتوم ها و بهتر شدن یادگیری کمک می کنند.
محققان متوجه شده اند که تشخیص و کمک های لازمه قبل از سن مدرسه رفتن کودک نتایج بهتری داشته، زیرا مغز کودک هنوز در حال نمو است و کمک های سریع و اولیه شانس بیشتری به کودک می دهد که زندگی بهتری در آینده داشته باشد ولکن شروع این درمان ها در هر سنی دیر نیست و هر وقت بیماری تشخیص داده شد، می شود شروع کرد.
چون بیماری تا آخر عمر شخص ادامه دارد کمک به او باید دائمی باشد. بعضی افراد احتیاج به کمک و مواظبت دائمی دارند که در خطر نباشند و بعضی وقتها احتیاج دارند که برای مکالمه یا زندگی اجتماعی کمک دریافت کنند و برنامه درمانی یک سری کمک هایی است که برای هر کودکی طبق وضع بیماری او ترتیب داده می شود. این برنامه ها و درمان ها خیلی زیاد هستند و اجرای آنها در کشورهای مختلف فرق زیاد دارند و بستگی دارد به امکانات درمانی و دانش بر روی بیماری و درمان که چند تای آن را شرح می دهیم.
کمک های کلی برای بهتر شدن رفتار بیمار
متد Lovaas یا ABA بیشتر از هر نوع دیگر مورد مطالعه قرار گرفته و درباره آن مدارک علمی تهیه شده و هدف آن تهیه و تقویت یادگیری های جدید به بیمار است مثل یاد دادن حرف زدن، بازی کردن، با دیگران قاطی شدن و کم کردن رفتارهایی مانند غضب یا خودزنی و هم چنین یاد دادن روش هایی که بیمار بتواند بیشتر خودکفا بشود. این تکنیک متاسفانه هزینه سنگین دارد و والدین کودک باید همکاری چندین ساله با درمان گران داشته باشند و احتیاج به ۲۰ تا ۴۰ ساعت کار در هفته با گروهی از درمان گران متخصص دارد و همین طور والدین کودک باید دوره های تخصصی کمک به کودک را بگذرانند.
در سال ۱۹۸۷ دکتر Ivar Lovaas نتیجه یک سری از مطالعاتش را که در دانشگاه کالیفرنیا انجام داده بود چاپ کرد. این مطالعات بر روی ۱۹ کودک اوتیست که در سنین ۳۵ تا ۴۱ ماهگی بودند و ۴۰ ساعت در هفته تحت این نوع درمان بودند انجام شد. نیمی از آنها به قدری پیشرفت کردند که کودک خودش را در جمع مانند دیگران می دید و نیمی دیگر پیشرفت های جالبی داشتند و متاسفانه چند کودک هم پیشرفت کمی داشتند.
کمک های کلی برای رشد
روش TEACCH مربوط به کودکانی می شود که احتیاج به تعلیم برای گفتگو دارند و در کالیفرنیا در سال های ۱۹۷۰ تهیه شده و مربوط می شود به این که محیط یادگیری باید مطابق وضع کودک اوتیست باشد نه برعکس، و از روش هایی که کودک باید لوازم درسی را به خوبی ببیند و بتواند بدون کمک از آنها استفاده کند.
کمک هایی که هدف آن اجتماعی کردن کودک است
از روش Floor Time یا RDI که یک نوع درمان با بازی است و شامل شش مرحله رشد عاطفی می شود و با کمک بازی، قدرت و روابط اجتماعی کودک بهبود می یابد و موانع احساسی روانی کودک مبتلا رفع می شود. کودکان باید مرحله اول را طی کرده تا به مرحله دیگر برسند که قدرت یاد دهنده قوی تری دارد.
روش Early Start Denver Model روشی است که باید در ۱۸ ماهگی کودک به محض این که علائم اولیه بیماری دیده شود شروع شده و روش درمان کودک به تنهایی همراه درمان گر در کودکستان یا در منزل با کمک بازی کردن انجام می شود و هدف آن تشویق کودک به حرکات و مکالمه با دیگران مخصوصاً والدین اوست.
روش SCERTS: هدف این روش بهتر شدن قدرت فعالیت های اجتماعی و تماس با دیگران برای کودکان مبتلا به اوتیسم است.
درمان متمرکز بر روی حرف زدن و گفتگو
روش PECD: در این روش از Pictogrames یا تصویرهای ساده که نشان دهنده اشیاء، افراد یا فعالیت های زندگی روزانه کودک اوتیست است استفاده می کنند. (پیکتوگرام تصاویری است مانند تصویر سیگار کشیدن ممنوع ـ یا پله ها به طرف بالا یا پائین و امثالهم) ـ این تصاویر همراه با کلمات است و کمک می کند که کودک بتواند کلماتی را ادا کند و معنی آن را درک کند و بعضی از مشکلات اجتماعی و گفتگویی او برطرف شود.
روان درمانی آنالی تیک
روان درمانی آنالی تیک در کشور فرانسه جزو درمان هاست و حرف ها، اعمال و فعالیت ها و تصورات ناخودآگاه بیمار را تجزیه و تحلیل می کند. این درمان می تواند با یک کودک و یا کودکان اوتیست با هم انجام شود. یک بازی روان شناسی به طور غیر مستقیم جزو درمان است. این سیستم در فرانسه مخالفان زیادی نیز دارد.
تحت نظر بودن مبتلایان به اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم و TED احتیاج دارند که تحت نظر پزشک ـ پارامدیک متخصص تعلیم و تربیت ـ اورتوفونیست (متخصص یاد دادن کلمات) ـ روان درمانگر ـ ارگوتراپوت و در بیشتر مواقع کسی که به احتیاجات روزانه او کمک کند، باشند.
در استان کبک این کودکان و والدین آنها می توانند کمک های فدرال و استانی دریافت کنند. در کانادا یک برنامه مشخص برای تحصیل کودک در نظر گرفته می شود که همکاری والدین و کودک در انجام آن بسیار مهم است. اگر تشخیص به موقع و کمک های تنظیم شده برای کودک و همکاری جدی والدین همه با هم انجام بشود بیشتر کودکان می توانند خودمختار بشوند.
در هنگام نوجوانی بعضی از کودکان اوتیست دچار دپرسیون و یا مشکلات رفتاری می شوند، بنابراین درمان ها در جوانی باید تعدیل و تغییر یابد، البته احتیاج به کمک دارند، ولی می توانند در محیط مخصوص کار کنند و زندگی کنند و نسبتاً خودمختار باشند.
درمان های دارویی و تغذیه ای
۱ ـ داروها
هیچ دارویی برای درمان اوتیسم و سایر TED ها وجود ندارد، بعضی از داروها برای درمان سیمپتوم هایی که بر اثر اوتیسم به وجود می آید تجویز می شوند.
ـ داروهایی که معمولاً برای اسکیزوفرنی به کار می روند در نزد کودکان اوتیست و TED می تواند خشم و غضب و خودزنی آنها را کم کند. همین طور به حل مشکلات رفتاری شدید آنها کمک می کند.
ـ داروهای آنتی دپرسور برای کنترل نگرانی و یا دپرسیون و گاهی وقت ها برای کم کردن فعالیت های رفتاری تکراری تجویز می شود. این داروها گاه ممکن است برای کنترل خشونت به کار روند.
ـ داروهایی مانند Ritalin و Concerta برای مشکلات یا عدم توجه و تمرکز با موفقیت در نزد بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم برای کم فعالی و بیش فعالی به کار می روند. بعضی کودکان به درمان جواب نمی دهند و آثار ثانویه بد این داروها هم باید مورد توجه قرار گیرند.
ـ Secrétine هورمونی است که توسط مخاط دوازدهه ترشح می شود و در سال ۱۹۹۸ مطالعه ای چاپ شد که این هورمون در نزد بعضی از کودکان اوتیسم به بهتر شدن دستگاه گوارشی، خواب، حرف زدن و بعضی از کارهای یادگیری کمک می کند. مطالعات جدید نشان داده که این هورمون هیچ اثری بر روی این کودکان ندارد و آثار ثانویه ناخواسته هم داشته و نویسندگان مقاله تحت تعقیب قرار گرفتند.
تغذیه
افرادی که به TED مبتلا هستند اغلب دچار مشکلات روده ای یا انفلاماسیون گاسترو انتستینال مزمن (یعنی معده ای روده ای مزمن) می شوند، بنابراین بدن آنها میزان کمتری از بعضی مواد غذایی را جذب می کند.
طبق گفته بعضی از محققان اکثر کودکان مبتلا به TED دچار مشکلات دستگاه دفاعی بدن نیز هستند و عکس العمل آنها در مقابل ویروس ها، سموم بدن و بعضی از غذاها با دیگران متفاوت است.
رژیم های مختلفی پیشنهاد شده برای کمک به بیماران اوتیست مثل کم کردن آلرژن های غذایی، یک رژیم بدون گلوتن و کازئین (پروتئین شیر)، مکمل های ویتامین B12 و B6، رژیم بدون مخمرها، رژیم سرشار از پروبیوتیک، ولی باید مطالعات دیگری انجام شود تا مطمئن شد که یک رژیم غذایی می تواند آثار موثری بر روی سیمپتوم های اوتیسم داشته باشد.
روش DAN روشی است که توسط Autism Research Institute طبق طب مکمل برای کمک به پزشکان جهت تشخیص و درمان پیشنهاد شده. طبق این روش، رژیم غذایی باید فاقد گلوتن، کازئین، غذاهای جانک و آن چه که شامل شکر تصفیه شده است، باشد و باید مکمل های مختلف تغذیه ای به آن اضافه شود. هم چنین باید مواد سمی بدن مانند فلزهای سنگین (جیوه) را از بدن خارج کرد.
طب مکمل
ـ موسیقی درمانی: مطالعات نشان داده که موسیقی درمانی آثار مثبت بر روی کودکان و بزرگسالان بیمار دارد و باعث بیشتر و بهتر شدن صدا، ژست ها، فهمیدن جملات و توجه بیشتر به کارهایی که باید انجام دهند، می شود. محققان همین طور متوجه شده اند که آگاهی بدن بیمار و تنظیم حرکات بهتر شده و نگرانی کمتر می شود ولیکن نتیجه روی رفتار کودک هنوز مشخص نیست و آثار موسیقی درمانی در دراز مدت باید مورد مطالعه قرار بگیرد.
ـ ملاتونین: یک متاآنالیز که برروی ۳۵ مطالعه انجام شده نشان می دهد که ملاتونین تجویز شده به کودکانی که مشکلات تولید شده بر اثر اوتیسم دارند باعث بهتر شدن مشکلات خواب و رفتار روزانه شده و آثار ناخواسته کمی دارد.
ـ ماساژ درمانی: در سال ۲۰۱۱ یک مطالعه بر روی مقالات چاپ شده نشان داد که ماساژ درمانی دارای آثار درمانی بر روی کودکان اوتیسمی است مخصوصاً بر روی حرف زدن و اجتماعی تر شدن ولی این آثار در کودکانی دیده می شود که درمان های دیگری هم مانند درمان برای حرف زدن و اجتماعی شدن و تماس با دیگران دارند.
ـ روش Tomatis : این متد مخصوصاً برای کودکانی که در گفتگو و یادگیری اشکال دارند و همچنین عدم توجه و رشد و نمو عقلانی دارند، به کار می رود. یک مطالعه علمی بر روی ۱۱ کودک اوتیست در سال ۲۰۰۸ برای نشان دادن آثار این روش انجام شد و هیچ گونه اثر مثبتی مشاهده نشد، بنابراین هیچ دلیلی برای مفید بودن آن نداریم.
ـ روش Snoezelen : سالن های این روش در ابتدا برای اشخاصی که چندین ناتوانی داشتند به کار می رفت بنابراین محیط جالبی برای کودکانی که از TED رنج می برند دارد. در این سالن ها سیستم های مختلفی برای تقویت احساسات پنج گانه وجود دارد. در آنجا از بوهای مختلف، بازی نور با رنگ های مختلف و بازی های گوناگون در یک محیط آرام و آسایش دهنده استفاده می کنند. یک مطالعه انجام شده در سال ۲۰۰۳ نشان می دهد که محیط درمان کننده ساکن Snoezelen باعث کم شدن مشکلات رفتاری این کودکان می شود.
ـ طب سوزنی: از مطالعات مهم بر روی مقالات علمی چاپ شده نتیجه گیری می شود که طب سوزنی آثار روشنی بر روی مشکلات تولید شده بر اثر اوتیسم در حال حاضر ندارد. مطالعات بسیار بزرگ بر روی کودک و بزرگسال لازم است تا بتوان نتیجه قطعی گرفت.
