رفتار عجیب منظومه ستاره دوتایی در راه شیری

فوران‌های انرژی از منظومه‌ای دوتایی که از دو ستاره کوتوله‌سفید و غول تشکیل شده، غیرعادی جلوه می‌کند.

یک منظومه‌ی ستاره‌‌ دوتایی در کهکشان راه شیری وجود دارد که اخترشناسان در مشاهد‌ه‌های خود، رفتار عجیب آن را ثبت کرده‌اند. اخترشناسان نام AG Draconis را بر این منظومه‌ی دوتایی گذاشته‌اند. این منظومه دو ستاره دارد: یکی ستاره‌ی غول نسبتا سرد و دیگری ستاره‌ی کوتوله‌سفید نسبتا داغ که بقایای ستاره‌‌ای با اندازه‌ی کوچک تا متوسط است. این منظومه ۱۶ هزار سال نوری از زمین دور است (هر سال نوری فاصله‌ای است که نور در یک سال طی می‌کند؛ یعنی نوری که از این ستارگان به زمین می‌رسد و هرآنچه در آن‌ها رخ می‌دهد، مربوط‌به ۱۶ هزار سال گذشته است). این فاصله از مشاهده‌ی این ستارگان به‌صورت جزئی جلوگیری می‌کند؛ اما امکان دسترسی به برخی اطلاعات درباره‌ی آن‌ها وجود دارد.

این دو ستاره احتمالا در حال برهم‌کنش هستند؛ بدین‌شکل که ماده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی ستاره‌ی بزرگ و سرد از سطح آن به سطح ستاره‌ی کوچک و داغ جریان پیدا می‌کند.  این ستارگان هرچند وقت یک‌بار، تقریبا هر ۹ تا ۱۵ سال یک‌بار از دهه‌ی ۱۸۹۰ فعال شدند و در دوره‌ای چندساله در طول موج‌های مشخصی بسیار روشن‌تر شدند که برای تلسکوپ‌های زمینی شناسایی‌پذیر است. در‌حال‌حاضر، این منظومه در دوره‌ی فعال قرار دارد و فوران‌های انرژی حاصل از آن در آوریل۲۰۱۶ و مه۲۰۱۷ و آوریل ۲۰۱۸ شناسایی شد (فوران مربوط‌به سال ۲۰۱۶ با داشتن دو بیشینه در دو هفته‌ی جداگانه اندکی غیرعادی بود). پژوهشگران منتظر فوران دیگری در آوریل یا مه این سال هستند؛ گرچه برای انتشار هرگونه گزارش هنوز بسیار زود است.

بااین‌حال، در مقاله‌ای داوری‌نشده که پژوهشگران در ۱۰مه در وب‌سایت arXiv بارگذاری کردند، به موضوع عجیبی در این دوره‌ی فعالیت اشاره شده است.

 AG Draconis

این تصویر منظومه‌ی دوتایی را به‌همراه غول سرخ نشان می‌دهد که مواد خود را به کوتوله‌سفید منتقل می‌کند.

در گذشته، دوره‌های فعال AG Draconis همواره از الگوی ساده‌ای پیروی می‌کرد: اولین جفت از فوران‌ها سرد هستند و دمای کوتوله‌سفید ظاهرا در خلال هر فوران افت می‌کند. سپس، مجموعه‌ی دیگر فوران‌ها داغ هستند و دمای ستاره افزایش می‌یابد. فوران‌های سرد درخشان‌تر از فوران‌های داغ هستند.

پژوهشگران تصور می‌کنند فوران‌های سرد هنگامی رخ می‌دهند که بیرونی‌ترین لایه‌ی کوتوله‌سفید شروع به انبساط می‌کند و ناحیه جوّمانند ستاره هم‌زمان منبسط و سرد می‌شود. این اتفاق در طول فوران‌های داغ رخ نمی‌دهد که کمتر شناخته‌شده هستند. این چرخه‌ی اخیر نیز به‌نوبه‌ی خود عجیب است و پس از هفت سال از فورانی در سال ۲۰۰۸ اتفاق افتاد که به‌کلی از فوران‌های داغ تشکیل شده بود. پژوهشگران بدون ارائه‌ی هیچ توضیحی درباره‌ی دلیل احتمالی این رفتار می‌نویسند:

چنین رفتاری در تاریخ تقریبا ۱۳۰ ساله‌ی رصد این جرم آسمانی، به‌طرز درخورملاحظه‌ای بسیار عجیب است.

چرا این فوران‌ها رخ می‌دهند؟ هیچ‌کس به‌طور قطعی نمی‌داند. پژوهشگران به مقاله‌ای منتشرشده در arXiv از سال ۲۰۰۶ اشاره می‌کنند. این مقاله توضیح شناخته‌شده‌ای ارائه می‌دهد که از منظومه‌ی ستاره‌ای متفاوت نشئت گرفته شده است. هنگامی‌که گرانش کوتوله‌سفید ماده را از دوقلوی غول‌پیکر خود جذب می‌کند، دیسک برافزایشی تشکیل می‌شود که متشکل از موادی است که به دور کوتوله‌سفید می‌چرخند و پس از مدتی بر سطح آن سقوط می‌کنند. این دیسک ناپایدار است و ستاره‌ی غول‌پیکر برخی مواقع ماده‌ی بیشتر و گاهی ماده کمتری به خورد آن می‌دهد.

هرازچندگاهی، ماده‌ی زیادی روی سطح کوتوله‌سفید می‌افتد و جهشی ناگهانی در احتراق گرماهسته‌ای در لبه‌ی بیرونی ستاره به‌وجود می‌آید که باید کمتر باشد. زبانه‌های آتشین داغ مواد را به درون منظومه پرت می‌کنند؛ بدین‌ترتیب، پوسته‌ای داغ و موقتی اطراف کوتوله‌سفید شکل می‌گیرد. همه‌ی این رویدادها از زمین مشابه جابه‌جایی مختصر نور در طول چند طول موج به‌نظر می‌آید. پژوهشگران معتقدند:

آینده‌ی تکامل AG Draconis پرسشی حل‌نشده است.

در سال ۲۰۱۹ این پرسش برای آن‌ها مطرح شد:

آیا درنهایت می‌توان فورانی داغ عمده یا سرد یا (دوباره) جزئی را انتظار داشت؟

از دیدگاه پژوهشگران، ممکن است این دوره‌‌ فوران‌های جزئی به‌سادگی خاتمه پیدا کنند. این اتفاق قبلا در دوره فعالیت نسبتا جزئی سال ۱۹۶۳ تا سال ۱۹۶۶ یک‌بار رخ داد. این موضوع اهمیت توجه دقیق به این نوع ستارگان را نشان می‌دهد؛ ازاین‌رو، اخترشناسان ممکن است روزی بتوانند این رفتار ستارگان را رمزگشایی کنند. همچنین، این امر نشان می‌دهد تجزیه‌وتحلیل رویداد‌هایی که سال‌های نوری از منظومه‌ی شمسی دور هستند، چقدر دشوار است.

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *