سندروم متابولیک خطری جدی که سلامت زنان ایرانی را تهدید می‌کند
بررسی شاخص‌های سلامت و نگاهی به آمارها نشان می‌دهد چاقی و کم‌تحرکی بطور جدی سلامت زنان ایرانی را تهدید می‌کند و شیوع بیماریهای ناشی از آن بحدی رسیده که نیازمند توجه جدی است.
در حال حاضر با پیشرفت بهداشت و پزشکی، بیماریهای غیر واگیر و از همه مهمتر بیماریهای قلبی-عروقی عامل اصلی مرگ‌ومیر در دنیا بشمار می‌روند: ۶۰ درصد موارد مرگ در دنیا که ۸۰ درصد آن در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط اتفاق می‌افتد.
گزارش دفتر ایران سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد ۷۲ درصد مرگ‌ها در ایران ناشی از بیماریهای غیرواگیر است و “هیچ نشانه ای از بهبود قابل ملاحظه کاهش عوامل خطرساز بویژه در میان زنان دیده نمی شود.”
برخی مسئولان وزارت بهداشت با ارائه برخی آمار و ارقام سعی کرده‌اند توجه عمومی را به سلامت زنان جلب کنند.
در این میان، مهمترین مسئله ای که سلامت زنان ایرانی را تهدید می کند مجموعه ای از تغذیه نامناسب و کم تحرکی و چاقی است که به دیابت، بیماریهای قلبی-عروقی و سندروم متابولیک منجر می شود.
به گفته دکتر زهرا عبداللهی سرپرست دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت ایران ۵۰ درصد زنان ۱۵ تا ۶۴ ساله ایرانی اضافه وزن دارند و در سنین ۴۵ تا ۵۵ سال شیوع اضافه وزن به ۸۰ درصد می‌رسد: “متاسفانه الگوی مصرف غذا در خانوارهای ایرانی به سمت مصرف مواد غذایی پرچرب، پرکالری، چرب، شیرین از جمله فست فودها تغییر کرده است که نیازمند بازنگری فوری است.”
به گفته دکتر عبداللهی “مصرف لبنیات کم‌چرب، حبوبات، نان سبوس دار، میوه و سبزی تازه، غذاهای فیبردار و سنتی ایرانی باید جایگزین این الگوی غلط شود تا از بیماری های غیرواگیر نظیر دیابت، قلبی و عروقی و چاقی در جامعه جلوگیری شود.”
دکتر عبداللهی اشاره می کند: روند چاقی کودکان در ده سال گذشته دو برابر شده است که این موضوع خطرناک است و باید مادران رفتارهای غلط تغذیه‌ای و الگوی مصرفشان را اصلاح کنند.
آنچه نگرانی کارشناسان را برانگیخته شیوع زیاد سندروم متابولیک است که بطور ساده می توان آن را ترکیبی از چاقی (BMI > ۳۰ )، افزایش فشارخون، دیابت و بالا بودن چربی خون تعریف کرد.
بجز زمینه ژنتیکی کم تحرکی و تغذیه نامناسب مهمترین دلایل ایجاد سندروم متابولیک است و آمارها نشان می‌دهد این سندروم در ایران شیوع بسیاری بویژه در میان زنان دارد. مرکز تحقیقات سیاست‌گذاری سلامت شیوع سندروم متابولیک را در زنان ایرانی ۲۹.۹ درصد برآورد کرده است.
بررسی مرکز تحقیقات امنیت غذایی نشان می‌دهد یک سوم جمعیت بزرگسال و ده درصد نوجوانان به این سندروم مبتلا هستند. این بررسی نشان می‌دهد عادت‌های تغذیه‌ای جامعه ایران از زمان انقلاب (دهه شصت شمسی) شروع به تغییر کرده و آثار آن از یک دهه بعد ظاهر شده است.
بر اساس این تحقیق کربوهیدرات (نان سفید، برنج، سیب زمینی) غذای اصلی مردم ایران را تشکیل می‌دهد و ایران از این حیث در میان پرمصرف‌ترین کشوهای دنیاست. از طرف دیگر مصرف فیبر، میوه و سبزی، بنشن و دانه‌ها خوراکی کمتر از متوسط جهانی است: “مصرف نامطلوب کربوهیدرات چه از نظر کمیت و جه از نظر کیفیت باعث افزایش تری گلیسرید و کاهش HDL (کلسترول خوب) می شود که در شیوع بالای سندروم متابولیک در زنان ایرانی نقش دارد.”
این تحقیق نشان می‌دهد مصرف زیاد روغن نباتی هیدروژنه (جامد) نقش مهمی در افزایش کالری غذا در ایران دارد.
بحران اقتصادی بویژه در سالهای اخیر باعث شده کیفیت تغذیه مردم افت کند و نقش کربوهیدرات ها در سبد غذای خانواده بیشتر شود.
به گفته دکتر سیاری ۳۳.۷ درصد افراد بالای ۲۵ سال کشور دچار فشار خون هستند و تحقیق مرکز تحقیقات بیماریهای قلبی عروقی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نشان می دهد شیوع فشارخون، دیابت، کلسترول و سندروم متابولیک در زنان ایرانی نسبتا بالاست: “تعداد زیادی از زنان جوان به بیماریهای قلبی مبتلا می‌شوند و تفاوت تفاوت شیوع این بیماری بین زنان و مردان کم است بنابراین ایران باید فورا به مسئله شیوع بیماریهای قلبی رسیدگی کند.”
دکتر عبداللهی سرپرست دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت تصحیح الگوی غذایی بچه ها را به عهده بانوان می‌داند و از آنان خواسته تنقلات سنتی را به جای چیپس، پفک، شکلات و نوشابه را به کودکان معرفی کنند.
به گفته دکتر عبداللهی طولانی بودن زمان پخت غذا بویژه سبزی‌ها که مواد سودمند را از بین می برد، و مصرف بیش از حد نوشابه های گازدار که باعث پوکی استخوان در زنان می شود.
این در حالیست که سرانه مصرف نوشابه در ایران ۲ برابر و سرانه مصرف شیر یک سوم استاندارد جهانی است، به عبارت دیگر مهمترین منبع تامین کلسیم و جلوگیری از پوکی استخوان بویژه در زنان جایی در سبد غذایی خانوار ندارد.
تاثیر این وضعیت را در کودکان ایرانی می‌توان دید که به گفته دکتر سیاری با “کمبود ریزمغذی‌هایی مانند آهن، روی، ویتامین A و D مواجه اند و مشکل اضافه وزن و سوءتغذیه را نیز باید به آن اضافه کرد.”
علاوه بر این کمبود ویتامین A در ۵۵ درصد و کمبود ویتامین B۲ در ۶۵ درصد خانواده دیده می شود.
به گفته دکتر علی اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت، کمبود ویتامین D۳ هم زیاد است و پیشنهاد کرده این ویتامین به شیر مصرفی اضافه شود.
وزارت بهداشت ایران با راه اندازی وب سایت” آموزش تغذیه همگانی” سعی در افزایش اطلاع رسانی کرده و علاوه بر ادامه طرح آهن یاری در مدارس دخترانه، غنی سازی آرد با آهن و اسید فولیک و غنی سازی شیر با ویتامین D را مدنظر گرفته است.
مشکل تغذیه وقتی وخیم می شود که کم تحرکی هم به آن اضافه می‌شود: موانع فرهنگی و اجتماعی، محدودیت امکانات و ممنوعیت‌های حکومتی باعث می‌شود دختران به تحرک عادت نکنند و زنان هم برای این فعالیتها با دشواری مواجه باشند.
